Lijnen 71-80

Deinze[-Petegem] (L. 75) - [Grammene] - [Wontergem] - Aarsele - [Karmstraat] - [Laakestraat] - Tielt (L. 73A) - [Pittem] - [Ardooie-Koolskamp] - [Kortekeer] - Lichtervelde (L. 66) - Kortemark (L. 63) - [Handzame] - [Zarren] - [Esen] - Diksmuide (L. 74) - [Kaaskerke (L. 74)] - [Oostkerke] - [Avekapelle] - Veurne - Koksijde - [Adinkerke-]De Panne (L. 76) - Franse grens

Openingsdata:
- Deinze - Tielt: 31 december 1855 (Flandre Occidentale, genationaliseerd op 1 januari 1907)
- Lichtervelde - Veurne: 11 mei 1858 (Chemin de fer de Lichtervelde à Furnes)
- Veurne - Franse grens: 5 februari 1870 (Compagnie de Furnes à Dunkerque)
- Tielt - Lichtervelde: 23 maart 1880 (Belgische Staat).

Op de sectie Adinkerke-De Panne - Franse grens werd het reizigersverkeer opgeheven op 28 september 1958. Wel reden er daarna nog occasioneel toeristentreinen. Internationaal goederenverkeer werd gereactiveerd op 7 december 1999: 's nachts reed een trein met vier wagons die elk 150 ton vloeibaar gietstaal (temperatuur 1400° C) bevatten van het staalbedrijf Sollac in Duinkerke naar de fabrieken van Cockerill-Sambre in Marcinelle bij Charleroi. De trein, die met een Franse diesellok tot De Panne kwam en daar overgenomen werd door een E-lok van de NMBS, reed over de lijnen 73, 66, 75, 94, 96, 117, 124A en 260, dus via Lichtervelde, Kortrijk, Tournai, Ath, Jurbise, Soignies, Ecaussinnes, Manage, Luttre en Monceau-Vorming. Na een proeftijd zou dit nieuwe project in 2001 uitgebreid worden tot twee treinen per dag (500.000 ton staal per jaar). Het plan heeft echter geen doorgang gevonden; de laatste goederentrein reed in 2002 en op 15-16 maart 2003 werd het doorgaande spoor De Panne - Bray-Dunes zelfs onderbroken wegens spoorwerkzaamheden in De Panne.

Sectie Deinze - De Panne geëlektrificeerd op 28 mei 1996.
Deinze - Diksmuide dubbelspoor, Diksmuide - Franse grens enkelspoor, kruisingsmogelijkheid in Veurne en op het dubbelsporige lijngedeelte tussen het station Koksijde (niet inbegrepen) en De Panne.
Vmax 120 km/u (Deinze - De Panne) en 40 km/u (De Panne - Franse grens). Sinds 16 maart 2003 is er echter voorlopig geen spoorverkeer meer mogelijk tussen De Panne en Bray-Dunes. Begin 2014 heeft Infrabel de sporen op Belgisch grondgebied aan de overweg in de Duinhoekstraat, vlak voor de Franse grens, over een afstand van ca. 20 meter uitgebroken.

L. 73A : Tielt - Ingelmunster

Tielt (L. 73) [- Meulebeke - Zandberg -] Ingelmunster (L. 66, 66A)

Geopend: 30 november 1854 (Flandre Occidentale, genationaliseerd op 1 januari 1907).
Reizigersverkeer opgeheven na WO II, ten laatste in 1949.
Goederenverkeer op het baanvak Tielt-Meulebeke tot in 1982.
Lijn opgebroken in 1953 (baanvak Meulebeke - Ingelmunster) en in 1984 (baanvak Tielt - Meulebeke).
De site en het stationsgebouw van Meulebeke zijn goed bewaard gebleven (info van José Ketels dd. 1 oktober 2008).
In Ingelmunster is de spoorbedding nog zichtbaar ter hoogte van de Mandelvallei, met name waar ze de Beukendreef diagonaal kruist (info van Denis Dujardin dd. 15 januari 2023).

L. 74 : Diksmuide - Nieuwpoort-Bad

Diksmuide (L. 73) - [Kaaskerke] (L. 73) [- Pervijze - Booitshoeke - Ramskapelle - Nieuwpoort-Stad - Nieuwpoort-Bad]

Geopend op 10 februari 1868 (Belgische staat).
[Volgens R. Vancraeynest in De tram maakte de kust zou het baanvak Diksmuide - Nieuwpoort-Stad geopend zijn op 29 oktober 1867, verlengd tot Nieuwpoort-Bad op 15 augustus 1869, maatschappij 'Chemin de fer de l'Ouest de la Belgique'].
Reizigersverkeer opgeheven in mei 1952.
Baanvak Nieuwpoort-Stad - Nieuwpoort-Bad opgebroken in 1965.
Baanvak Diksmuide - Nieuwpoort-Stad buiten dienst gesteld in 1974 en opgebroken in 1977.
Op de bedding ligt thans een fiets- en wandelpad ('Frontzate').
Het stationsgebouw van Pervijze, in de typische 'villastijl' die men nog elders in de Westhoek aantreft (De Panne, Warneton, Comines, Kortemark), bestaat nog, zij het ernstig verminkt. In Ramskapelle vindt men nog, als een soort oorlogsmonument, de ruïne van het eerste station, vernield in 1914 en nadien tijdens de oorlog gebruikt als versterkte observatiepost. Op de goederenkoer van Ramskapelle staan twee NMVB-stootblokken met stukjes meterspoor: dit is een restant van plannen omstreeks 1980 om op de bedding van lijn 74 een toeristische tramlijn aan te leggen, een project dat echter een vroegtijdige dood is gestorven.

L. 75 : Gent-Sint-Pieters - Mouscron grens (Lille)

[oorspronkelijk: Gent-Zuid - Maaltebrugge - Sint-Denijs-Westrem - De Pinte...]

Gent-Sint-Pieters (L. 50, 50A, 50E) - [Sint-Denijs-Westrem] - [Hemelrijk] - De Pinte (L. 86) - [Deurle] - [Astene] - Deinze (L. 73) - [Machelen] - [Olsene] - [Zulte] - Waregem (L. 66A) - [Desselgem] - [Beveren (Leie)] - Harelbeke - Y Zandberg (L. 89) - Kortrijk (L. 66, 69, 83) - Kortrijk-Vorming (L. 66/1) - [Marke] - [Lauwe] - [Aalbeke] - Mouscron (L. 75A) - [Mont-à-Leux] - Franse grens

De lijn vertrok oorspronkelijk van het station Gent-Zuid en liep van daaruit rechtstreeks naar De Pinte, met onderweg haltes in Maaltebrugge en Sint-Denijs-Westrem. Naar aanleiding van de bouw van het nieuwe station Gent-Sint-Pieters werd de lijn verlegd naar een meer westelijk tracé om te vertrekken vanuit Gent-Sint-Pieters. Op dit nieuwe tracé, dat geopend werd op 1 juli 1910, kwam een nieuw station Sint-Denijs-Westrem, en een halte Hemelrijk ongeveer ter hoogte van de stopplaats Sint-Denijs-Westrem op het oude tracé. Over de bedding van een gedeelte van het oude tracé loopt thans de De Pintelaan.

Openingsdata (Belgische staat):
- 25 augustus 1838: Gent-Zuid - Deinze
- 22 september 1838: Deinze - Kortrijk
- 24 oktober 1842: Kortrijk - Mouscron (als deel van de lijn Kortrijk - Tournai)
- 6 november 1842: Mouscron - Franse grens

Elektrificatie:
- 1 juni 1980: Gent - Kortrijk
- 24 mei 1981: Kortrijk - Mouscron
- 24 september 1982: Mouscron - Franse grens (25 kV 50 Hz)

Dubbelspoor. Vmax. 160 km/u.

L. 75A : Mouscron - Froyennes (Tournai)

Mouscron (L. 75) - [Herseaux-Place] - Herseaux (L. 85) - [Leers-Nord] - [Néchin] - [Templeuve] - Froyennes (L. 94)

Geopend op 24 oktober 1842 (Belgische staat: lijn Kortrijk - Tournai).
Geëlektrificeerd op 10 januari 1982.
Dubbelspoor. Vmax. 140 km/u.

L. 76 : Adinkerke - Poperinge

Adinkerke-De Panne (L. 73) [(Adinkerke-Oost) - (Moerhoek) - (Elzentap =) Houtem-Wulveringem - (Isenberge =) Leisele-Izenberge - (Klein Leisele =) Beveren-Stavele - (Waayenburg =) Roesbrugge - Proven -] Poperinge (L. 69)

Lijn aangelegd door het Belgische en het Britse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog in de jaren 1915-1916 voor de bevoorrading van het IJzerfront. Op 1 september 1915 begon het Belgische leger de lijn aan te leggen vanuit Adinkerke, met stations te Adinkerke-Oost ('Oosthoek'), Moerhoek, Elzentap en Izenberge, dat bereikt werd op 5 oktober 1915. De lijn werd later in verschillende stappen verlengd, eerst tot Klein-Leisele (22 november 1915) en vervolgens, nadat er een brug over de IJzer was gelegd, tot Waayenburg (28 juni 1916) en tot Proven, waar ze op 15 april 1917 aansloot op het Britse oorlogsnet (lijn Bergues - Boezinge, geopend in 1916). Het baanvak Proven - Ieper, met vertakkingen naar Poperinge, was al in maart 1916 door het Britse leger aangelegd. In 1917 werd de lijn grotendeels op dubbel spoor gebracht. (Bronnen: A.E.M. Denis, Les chemins de fer de campagne de l'armée belge pendant la guerre de 1914-1918, in Bulletin belge des sciences militaires, 1920-1921; Paul Van Heesvelde e.a., Bestemming front. Spoorwegen in België tijdens de Grote Oorlog, Lannoo, 2014, p. 67; en Wim De Ridder, Militaire spoorlijnen in België, uitgave TSP, 2016, pp. 24-31)

Na de oorlog, vanaf 30 september 1920, werd de lijn opgenomen in het net van de staatsspoorwegen, met stations te Houtem-Wulveringem, Leisele-Izenberge, Beveren-Stavele, Roesbrugge en Proven. Reizigersverkeer was er tot in 1935. De brug over de IJzer was dringend aan vervanging toe maar de NMBS wilde ze niet meer hernieuwen en de lijn werd opgedeeld in twee trajecten voor goederenverkeer: Adinkerke - Beveren en Roesbrugge - Poperinge. De lijn werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gesloten (1941) en in 1942 opgebroken op bevel van de Duitse bezetter, die de rails gebruikte voor de aanleg van strategische spooraansluitingen aan de Franse kust.

Van deze lijn blijven in het landschap nog enkele sporen zichtbaar:
- de bedding in Adinkerke, langs de weg Adinkerke - Koksijde;
- de brughoofden van de spoorbruggen over de kanalen Veurne - Adinkerke en Veurne - Sint-Winoksbergen;
- de stationssite te Houtem (Elzentap): thans een rustplaats voor wandelaars en ruiters (ruiterpad Adinkerke - Westouter);
- de kasseien van de overweg op de weg Izenberge - Leisele;
- de oude weegbrug van het station Roesbrugge (Waayenburg), tussen het verdwenen café 'De Nieuwe Statie' en de hoeve 'Rocour' (met dank aan Jacques Ameloot uit Nieuwpoort voor deze informatie);
- bruggenhoofden aan de Vleterbeek nabij de N38 te Poperinge;
- bocht in de spoorbedding nabij de Loviestraat te Poperinge;
- kasseien van de overweg in de Loviestraat te Poperinge op de wijk 'het Vogeltje'.
(info aangebracht door Walter Tailly uit Westouter, 15/01/2008)

L. 77 (nieuw) : voorbehouden nummer voor eventuele goederenlijn Antwerpen - Gent

Het nummer werd in augustus 1999 toegekend aan het baanvak Y Steenland (L. 10) - Y Koestraat (L. 10/2) - Bundel Zuid, een deel van de voormalige industrielijn 229, aangelegd in de jaren 1980 ter ontsluiting van de Waaslandhaven op de linker Scheldeoever. Het baanvak werd in 1999 opgewaardeerd tot hoofdlijn. Het nummer 77 wijst op een mogelijke toekomstige verlenging in de richting van Zelzate en het Gentse havengebied. Inmiddels (omstreeks 2007) werd het baanvak een onderdeel van L. 10.

L. 77 : Sint-Gillis-Waas - Zelzate

[Sint-Gillis-Waas (L. 54) - Kemzeke - Stekene - Boschdorp - Klein-Sinaai - Moerbeke-Waas (L. 77A) - Wachtebeke - Y Rostijne (L. 204) / - Zelzate-Kanaal -] Zelzate (L. 55, 55A)

Geopend 5 mei 1867 (Moerbeke - Zelzate, "Chemin de fer de Lokeren à la frontière des Pays-Bas", zie L. 77A), 20 oktober 1873 (St-Gillis-Waas - Moerbeke, "Chemin de fer d'Eecloo à Anvers, zie L. 55A), genationaliseerd 1 januari 1878.

De brug over het kanaal in Zelzate werd in 1918 door de Duitsers vernield. Van 1918 tot 1928 reden de treinen uit Sint-Gillis-Waas slechts tot Zelzate-Kanaal en was de verbinding met Zelzate verbroken. In 1928 werd een nieuwe, meer zuidelijk gelegen brug geopend en werd de verbinding hersteld; deze brug werd in 1940 op haar beurt vernield en de verbinding met lijn 55 was opnieuw verbroken, nu definitief: opnieuw reden de reizigerstreinen slechts tot Zelzate-Kanaal. In de jaren 1960 kwam er in Zelzate-Kanaal (staalbedrijf Sidmar) een verbinding tot stand met industrielijn 204 op de rechteroever van het kanaal Gent-Terneuzen. Op 1 september 1978 werd een rechtstreekse verbindingsboog in gebruik genomen tussen Y Rostijne op lijn 204 en lijn 77 richting Moerbeke en werd het gedeelte van lijn 77 tussen de nieuwe verbindingsboog en Zelzate-Kanaal opgebroken. Van dan af werd L. 77 de naam voor de lijn Moerbeke-Waas - Y Rostijne (L. 204) (zie verder).

Reizigersverkeer opgeheven op 18 mei 1952 (of in de periode tussen 7 oktober 1951 en 18 mei 1952). In de laatste jaren werd het reizigersverkeer uitsluitend uitgevoerd met kleine Brossel-motorwagens (TA). In dat kader werd vanaf 4 mei 1947 in Stekene de nieuwe stopplaats 'Boschdorp' geopend. (Met dank aan Vic Van Cutsem voor deze info.)

Lijn gedeeltelijk opgebroken op 17 september 1956 (St-Gillis-Waas - Kemzeke), 7 januari 1974 (Kemzeke - Moerbeke).

Het traject Moerbeke - Y-Rostijne (L. 204) bleef in dienst voor goederenvervoer (bieten uit Poperinge en Ieper naar de suikerfabriek van Moerbeke, tijdens de bietencampagne in oktober-december). Niet in 2005, toen werden alle bieten per vrachtwagen naar de suikerfabriek van Veurne vervoerd. De suikerfabriek van Veurne werd echter gesloten en in 2006 en 2007 reden er in het bietenseizoen opnieuw twee bietentreinen per dag van Poperinge naar Moerbeke. Eind december 2007 kwam evenwel het bericht over de sluiting van de suikerfabriek te Moerbeke en dat betekende het einde van deze lijn. Het baanvak Moerbeke - Y Rostijne, dat in 1999 in de NMBS-administratie herdoopt werd tot lijn 77A (vereenvoudigde exploitatie, Vmax 40 km/u), om het te onderscheiden van de nieuwe L. 77 in de Waaslandhaven op Antwerpen-Linkeroever, werd door Infrabel officieel buiten dienst gesteld op 8 augustus 2008. De sporen werden opgebroken in 2013.

Het traject St-Gillis-Waas - Moerbeke is thans een fietspad. De stationsgebouwen van Kemzeke, Stekene, Klein-Sinaai en Moerbeke bestaan nog steeds.

L. 77A : Lokeren - Moerbeke-Waas

Lokeren (L. 57, 59) [- Daknam - Eksaarde -] Moerbeke-Waas (L. 77)

Geopend: 5 mei 1867 (concessie "Dendre et Waes" voor een lijn Dendermonde - Lokeren - Moerbeke - Zelzate, aangelegd door "Chemin de fer de Lokeren à la frontière des Pays-Bas", genationaliseerd in 1878).
Reizigersverkeer opgeheven op 29 mei 1960.
Lijn opgebroken in 1975.
Op de bedding ligt thans een fiets- en wandelpad, van Lokeren tot aan de Moervaart in Moerbeke.

L. 78 : Saint-Ghislain - Tournai

Saint-Ghislain[-Hornu] (L. 90, 97, 99, 100, 102) - [Boussu-Haine] - [Hautrage-État] - Ville-Pommeroeul - Harchies - Blaton (L. 79, 80, 81) - [Basècles-Carrières] (L. 86) - Péruwelz[-Bon-Secours] (L. 92) - Callenelle - Maubray - Y Maubray (L. 1/3) - Antoing (L. 88) - [Vaulx] - Tournai (L. 87, 88A, 94)

Openingsdata:
- 15 februari 1861: Saint-Ghislain - Basècles (Chemin de fer Hainaut-Flandres, verbinding St-Ghislain - Leuze - Oudenaarde - Gent, op 1 januari 1871 overgenomen door de Belgische Staat)
- 1 maart 1867: Basècles - Péruwelz
- 15 februari 1870: Péruwelz - Tournai
Geëlektrificeerd: 10 januari 1982
Dubbelspoor. Vmax. 160 km/u.

L. 79 : Blaton - Quevaucamps

Blaton (L. 78, 80, 81) [- Quevaucamps-Route - Quevaucamps-Place - Quevaucamps-Vicinal - Quevaucamps]

Geopend:
- Blaton - Quevaucamps-Place: 20 mei 1895
- Quevaucamps-Place - Quevaucamps: 1 juli 1897
De boog aan de aftakking van lijn 78 in Blaton werd in 1925 op een nieuw tracé heraangelegd.
Deze korte (3 km) enkelsporige lijn werd tijdens de Tweede Wereldoorlog buiten dienst gesteld en in 1942 opgebroken door de Duitse bezetter.

L. 80 : Blaton - Bernissart

Blaton (L. 78, 79, 81) [Pont d'Harchies - Grande-Bruyère - Bernissart]

Geopend: 15 november 1876 (Belgische Staat). Enkelspoor.
Tussen Blaton en Grande-Bruyère werd het spoor na WO II verhoogd en het tracé licht gewijzigd bij de aanleg van het nieuwe kanaal Nimy - Blaton - Péronnes.
Reizigersverkeer opgeheven op 28 september 1963.
Goederenverkeer opgeheven in 1976. Nadien werd de lijn nog sporadisch bereden, o.m. voor de evacuatie van (afbraak)materiaal van de mijn.
Buiten dienst gesteld op 15 oktober 1979 en opgebroken in 1979-1980.

Op de bedding werd een fiets- en wandelpad aangelegd (RAVeL-netwerk, aanbesteding van 6 december 1999).
Het stationsgebouw van Bernissart en een paar bijgebouwtjes staan er nog, evenwel binnenin totaal gevandaliseerd. Een overwegwachtershuisje daarentegen werd mooi gerestaureerd als woning (waarneming 2 mei 2019)

In het station Bernissart vertrokken drie industrieaansluitingen:
- twee naar de beide mijnzetels van Bernissart (in een daarvan werden de beroemde Iguanodons gevonden), waarvan de exploitatie stopte in 1926;
- een naar de mijn van Hensies-Pommeroeul (begonnen na WO I), met de mijnzetels Louis Lambert (tot 1966) en Sartis (tot 1976).
Deze laatste industrieaansluiting, aangelegd door de mijn in 1923 en 6 km lang, werd in 1927 geëlektrificeerd en werd ook gebruikt voor reizigersvervoer voor de mijnwerkers, georganiseerd door de mijn (na 1945 ook door de NMBS) tot einde 1961. In dat verband waren ook de NMBS-sporen in het station van Bernissart (hoofdspoor en wijkspoor) geëlektrificeerd, alles met enkelvoudige stroomdraad. Deze geëlektrificeerde privé-industrielijn bleef in dienst tot 1976, toen de steenkoolmijn van Hensies-Pommeroeul, als allerlaatste van de Borinage, dicht ging.
(Met dank aan Philippe Janssens voor een groot deel van deze informatie.)