Lijnen 21-30

L. 21 : Landen - Hasselt

Landen (L. 36, 127, 147) - [Attenhoven] - [Velm] - [Halmaal] - Sint-Truiden (L. 23) - [Bornedries] - [Senselberg] - [Kortenbos] - [Hendrikstraat] - Alken - [Sint-Lambrechts-Herk] - Hasselt (L. 21A, 34, 35)

Openingsdata:
- 6 oktober 1839: baanvak Landen - Sint-Truiden (Belgische Staat)
- 8 december 1847: baanvak Sint-Truiden - Hasselt ("MacKenzie Company" = Comp. de Tournai à Jurbise et de Landen à Hasselt)
(Het baanvak Sint-Truiden - Alken werd al op 12 juli 1847 in gebruik genomen en op dinsdag 13 juli 1847 werd de spoorlijn in Hasselt 'plechtig geopend', maar wegens een verzakking in de spoordijk te Sint-Lambrechts-Herk op 23 september 1846 liep de volledige afwerking van de lijn grote vertraging op en kon het volledige baanvak Sint-Truiden - Hasselt pas op 8 december 1847 in dienst worden genomen.)

In 1847 werd heel de lijn Landen - Hasselt overgedragen aan de Tournai à Jurbise, maar ze werd geëxploiteerd door de Belgische Staat.
De lijn bleef tot 1 juli 1900 in handen van de Tournai à Jurbise en werd achtereenvolgens geëxploiteerd door:
- de Belgische Staat (1847-1856);
- de Aken-Maastrichtse spoorwegmaatschappij, die ook de lijn Hasselt - Maastricht bouwde en exploiteerde (1856-1867);
- de Grand Central Belge (1867-1897);
- de Belgische Staat (1897- ).
Op 1 juli 1900 werd de lijn genationaliseerd en kwam ze volledig in handen van de Belgische Staatsspoorwegen, vanaf 1926 de NMBS.

In 1856, bij de aanleg van de lijn Hasselt-Maastricht, werd er in Hasselt een rechtstreekse verbindingsboog aangelegd tussen de lijnen naar Landen en naar Maastricht. Op deze verbindingsboog werd, aan de kruising met de Luikersteenweg, een station "Hasselt-Halte" gebouwd, voor rechtstreekse treinen die het station van Hasselt (tot 1865 een kopstation) niet aandeden. Deze verbindingsboog werd op het einde van de 19de eeuw (tussen 1889 en 1900?) opgebroken. Het stationsgebouw aan de Luikersteenweg werd onherkenbaar verbouwd tot een villa.

Op de enkelsporige lijn was er kruisingsmogelijkheid in de stations Velm, Sint-Truiden, Kortenbos en Alken. Daarnaast bleven de stopplaatsen Attenhoven, Hendrikstraat en Sint-Lambrechts-Herk bediend tot in 1957. De stopplaatsen Halmaal, Bornedries en Senselberg waren al veel eerder, voor WO II, gesloten.
Vanaf 29 september 1957 werden de stoptreinen vervangen door bussen en bleven alleen nog de stations Sint-Truiden en Alken over.

De lijn werd geëlektrificeerd op 28 mei 1960.

In Landen takte de lijn vóór het station af van lijn 36, het stationsgebouw lag tussen de beide lijnen. Deze situatie veranderde in januari 1967, toen in Landen een nieuw, meer oostelijk tracé (in koker onder L. 36 door) in dienst werd gesteld.

Enkelspoor; baanvak Alken-Hasselt in 1982 op dubbelspoor gebracht; op het enkelsporige baanvak staan thans tegenspoorseinen in de richting Landen-Alken.
Een tweede verbindingsboog in Landen, ten noorden van L. 36, is in gebruik genomen in februari 2002. Deze verbindingsboog kreeg het lijnnummer 21/1 Y Brugstraat - Y Gingelomstraat, Vmax 90 km/u.
Vmax. 120 km/u (100 km/u tot in de jaren '80; 90 km/u vóór 1960).


L. 21A : Hasselt - Maaseik

Hasselt (L. 21, 34, 35) - Y Noord Driehoek Hasselt (L. 35/1) - [Kuringen] - Y Zonhoven (L. 15) - Kiewit - Bokrijk - [Boksbergheide] - Y Boksbergheide (L. 21A/1, 21D) - [Winterslag =] Genk-Goederen (L. 18, 21C) - [Zwartberg (L. 18/2)] - Waterschei - As (L. 21B) [- Opoeteren-Dilsen - Rotem - Elen - Maaseik]

Baanvak Hasselt - Y Zonhoven geopend op 20 juli 1866 (deel van de lijn Hasselt - Eindhoven, zie lijn 18).
Rechtstreekse lijn Y Zonhoven - Bokrijk - Nieuwdak - Genk - Gelieren - As - Maaseik geopend op 3 maart 1874 (maatschappij "Hasselt-Maaseyck", pas in 1912 genationaliseerd).
Ringlijn langs de koolmijnen Y Boksbergheide - Winterslag - Zwartberg - Waterschei - As geopend op 1 juli 1925. (De koolmijnen hadden zelf al vanaf 1909 verbindingssporen aangelegd: Winterslag naar "Genck-Raccordement" in Boksbergheide; Zwartberg en Waterschei naar As.)
In Kuringen werd het tracé van de lijn tussen Hasselt-station en de brug over de Demer naar het westen verlegd, vermoedelijk in verband met de aanleg van de spoordriehoek (L. 35/1), de uitbreiding van het vormingsstation en de stelplaats van Hasselt en de aanleg van de 'mijnlijnen' (omstreeks 1925?)
Traject Hasselt - Waterschei dubbelspoor, rest enkelspoor.

Rechtstreekse lijn Y Boksbergheide - Genk - As buiten dienst gesteld op 6 oktober 1941 en opgebroken door de Duitse bezetter in 1943.
Reizigersverkeer opgeheven op het traject As - Maaseik op 4 oktober 1959 of enige tijd later (in het winterspoorboekje 1959-60 staat de dienstregeling nog steeds vermeld), op de ringlijn Y Boksbergheide - Winterslag - As op 29 mei 1983.
Goederenverkeer opgeheven op het traject As - Maaseik op 15 maart 1979, op het traject Winterslag - As officieel in 1988 (maar er bleven nog diensttreinen rijden met afval voor stortplaats op km 30,5 tussen As en Eisden - zeker tot in 1992).

Het traject As - Maaseik werd opgebroken in 1988 en omgevormd tot een fiets- en wandelpad.
Het traject Hasselt - Y Boksbergheide werd geëlektrificeerd in 1979 als deel van de nieuwe verbinding Hasselt - Genk (zie L. 21D). Vmax. 120 km/u.
De goederenbundel van Winterslag werd omgebouwd tot een groot goederenstation voor de bediening van de Genkse industrie; het kreeg in 1995 de naam Genk-Goederen.
Het traject Y Boksbergheide - Genk-Goederen is in dienst voor goederenverkeer en wordt in 2008 geëlektrificeerd. Elektrificatie in dienst gesteld op 1 mei 2008. Vmax. 70 km/u.
Het traject Genk-Goederen - As is buiten dienst maar voorbehouden voor toeristische exploitatie.

Verbindingsspoor:


L. 21B : As - Eisden-Mijnen

As (L. 21A) - Eisden-Mijnen

Geopend: 1926 (de koolmijn had zelf al in 1919 een verbindingsspoor aangelegd).
Enkelspoor.
Reizigersverkeer opgeheven op 29 mei 1983.
Goederenverkeer opgeheven in 1988 (maar er bleven nog diensttreinen rijden met afval voor stortplaats op km 30,5 tussen As en Eisden - zeker tot in 1992).
Lijn buiten dienst maar voorbehouden voor toeristische exploitatie.


L. 21C : Genk-Goederen - Bilzen

Genk-Goederen [= Winterslag] (L. 18, 21A) - Y Nieuwdak (L. 21A/1) - Y Bosdel (L. 230) - Y Termien (L. 231) - Genk-Zuid-Linkeroever - Y Kaatsbeek (L. 232) - Y Rooierweg (L. 34)

Geopend op 15 juli 1932. Enkel voor goederenvervoer.
Enkelspoor. Vmax 60 km/u.
In mei 2021 werd de lijn gesloten voor elektrificatie- en vernieuwingswerken, en verhoging brug over het Albertkanaal.
Geëlektrificeerde lijn heropend op 28 maart 2022.


L. 21D : Y Boksbergheide - Genk

Y Boksbergheide (L. 21A, 21A/1) - Genk

Geëlektrificeerd en geopend op 26 mei 1979.
Dubbelspoor. Vmax. 120 km/u.


L. 22 : Tienen - Drieslinter - Diest

Tienen (L. 36, 142) [- Grimde - Oplinter - [[Neerlinter (village) =]] Neerlinter - [[Neerlinter =]] Drieslinter (L. 23) - Budingen - Geetbets - Halen - Zelk - Webbekom -] Diest (L. 17, 35)

Geopend 27 mei 1878 als deel van de lijn Tienen - Diest - Leopoldsburg - Mol (Belgische Staat).
Enkelspoor. Het traject Tienen - Drieslinter was dubbelsporig; één spoor werd opgebroken onder de Duitse bezetting tijdens WO II.

Reizigersverkeer opgeheven op 29 september 1957 op de sectie Drieslinter - Diest en op 1 juni 1958 op de sectie Tienen - Drieslinter.

Goederenverkeer op de sectie Tienen - Halen gehandhaafd tot einde jaren 1960, op de sectie Tienen - Grimde (t.b.v. suikerfabriek Tienen en Citrique Belge) tot in 1988.

Sectie Halen - Diest opgebroken vóór augustus 1965, Grimde - Halen begin 1970, Tienen - Grimde in 1999.
Over het hele traject is thans een betonnen fietspad aangelegd. De stationsgebouwen van Grimde, Oplinter, Neerlinter (zeer mooi!), Drieslinter (onherkenbaar verbouwd tot tweewoonst, Stationsstraat 51-53) en Budingen zijn nog aanwezig, evenals wachthuisjes in Neerlinter, Drieslinter (km 12), Budingen, Geetbets (onherkenbaar verbouwd) en Zelk.


L. 23 : Drieslinter - Sint-Truiden - Tongeren

[Drieslinter (L. 22) - Zoutleeuw - Wilderen -] Sint-Truiden (L. 21) [- Melveren - Bernissem - Ordingen - Hoepertingen - Rullingen - Borgloon - Kerniel - Jesseren - Piringen - Tongeren (Broek) - Tongeren (Brug) -] Tongeren (L. 24, 34)

Traject Drieslinter - Sint-Truiden geopend op 27 mei 1878 (samen met de lijn Tienen - Diest - Mol); traject Sint-Truiden - Tongeren op 10 september 1879 (Belgische Staat).
Enkelspoor.

Reizigersverkeer opgeheven op 29 september 1957.

In het winterspoorboekje 29/9/1957-31/5/1958 staat evenwel nog één treinenpaar vermeld, met de volgende dienstregeling:

3150 3199
    x   x
4.56 St-Truiden 17.56
5.12 Borgloon 17.43
5.17 Kerniel 17.40
5.22 Jesseren 17.33
5.32 Tongeren 17.25


Of deze trein effectief gereden heeft tot 31 mei 1958 weet ik niet.

Goederenverkeer op de sectie Sint-Truiden - Borgloon tot einde jaren '60, op de sectie Sint-Truiden - Ordingen tot omstreeks 1973, op de sectie Sint-Truiden - Bernissem (industrieterrein Terbiest) tot omstreeks 1988.

Opbraak van de sporen:
- Drieslinter - Sint-Truiden: begin 1970
- Ordingen - Tongeren: begin jaren '70 (vóór februari 1972)
- Bernissem - Ordingen: tussen 1972 en 1974
- Sint-Truiden - Bernissem: 1989 of 1990.

Op de bedding Drieslinter - Wilderen en op gedeelten van de bedding Sint-Truiden - Tongeren werd een fiets- en wandelpad aangelegd.
De stationsgebouwen van Wilderen (Gasthof De Statie), Hoepertingen, Jesseren en Piringen bestaan nog (omgebouwd tot woningen).


L. 24 : (Tongeren) Y Glons - Botzelaer grens (Aachen-West)

(Tongeren (L. 23, 34) - [Vreren-Nerem] - [Glons-Haut] -) Y Glons (L. 34) - [Glons (Slins)] - [Boirs] - [Roclenge] - Bassenge - [Wonck] - Visé-Haut (L. 24/2) - Y Berneau (L. 24/1) - [Berneau] - [Warsage] - [Sint-Martens-Voeren] - [Remersdaal] - [Hindel-Bas] - Montzen (L. 38, 39/1) - [Y Geulthal (L. 24A)] - [Botzelaer (L. 39)] - Duitse grens

Voor deze lijn werden in België al plannen gemaakt vanaf omstreeks 1900. Ze werd aangelegd tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitse bezetter.
Dubbelsporige lijn zonder een enkele overweg of gelijkgrondse kruising, hellingen maximaal 1%, bogen met een straal van minimum 1200 m.
Tunnels van Glons (145 m), Wonck (1637 m, eind 20ste eeuw halverwege opengebroken ivm. krijtontginning), Veurs (twee pijpen, 2074 m, was - tot voor de aanleg van HSL 3 met de tunnel van Soumagne - de langste spoortunnel van België), Remersdaal (795 m) en Botzelaer (865 m, op de Belgisch-Duitse grens).
Viaduct van Moresnet, langste spoorbrug van België (1100 m).

Geopend voor militair verkeer op 15 februari 1917, voor reizigersverkeer op 9 oktober 1917.
Na de oorlog werd de lijn overgenomen door de Belgische Staat en werd er vanaf 15 mei 1919 een reizigersdienst georganiseerd tussen Tongeren en Montzen (en verder naar Welkenraedt over lijn 39). In de jaren 1920 is er ook reizigersverkeer geweest tussen Montzen en Aachen-West, zoals bv. blijkt uit het spoorboekje van 3 oktober 1922 (met dank aan José De Clercq voor deze informatie). In de spoorboekjes van 1920, 1931 en 1937 is het reizigersverkeer evenwel beperkt tot het baanvak Tongeren - Montzen.

In het spoorboekje van 6 oktober 1940 is het reizigersverkeer beperkt tot het baanvak Tongeren - Haccourt (voorlopig eindpunt; de spoorbrug van Visé en het viaduct van Moresnet werden opgeblazen door het Belgisch leger op 10 mei 1940; het viaduct van Moresnet werd hersteld door de Duitsers en was weer bruikbaar op 16 december 1940).

In het spoorboekje van 1 november 1943 is er reizigersverkeer tussen Tongeren en Remersdaal vv. en niet verder.
Viaduct van Moresnet gebombardeerd op 11 september 1944, heropend op 2 oktober 1949.
Reizigersverkeer was er na WO II enkel nog op de sectie Visé - Montzen; het werd opgeheven op 2 juni 1957

Sinds 1973 behoort de sectie Tongeren - Y Glons administratief tot L. 34.
Sectie Tongeren - Visé geëlektrificeerd op 23 mei 1982; sectie Visé - Montzen op 26 mei 1984.
Tunnel van Botzelaer sinds 1991 uitgerust met een derde, meer centraal gelegen spoor voor buitenmaatse transporten.
Het baanvak Montzen - Duitse grens werd geëlektrificeerd in de loop van 2008. De bovenleiding werd onder spanning gezet op 16 november en de elektrificatie werd officieel in dienst genomen op 14 december 2008: 3kV gelijkstroom tot op het viaduct van Moresnet, neutrale zone, verder 15kV 16 2/3 Hz zoals in Duitsland. Het centrale spoor voor buitenmaatse transporten in de tunnel van Botzelaer werd niet geëlektrificeerd.
Dubbelspoor, Vmax. 90 km/u.
Op de sectie Montzen - Duitse grens rijden de treinen rechts en zijn de seinen rechts van het spoor geplaatst ("Duits systeem").

Verbindingssporen:


L. 24A : (Montzen) Y Geulthal - grens (Y Ronheide - Aachen-Süd)

[Y Geulthal (L. 24) - Buschhausen - Duitse grens - Y Ronheide (L. 37)]

Dubbelsporige verbindingslijn aangelegd door de Duitse bezetter tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Geopend in 1917.
In de jaren 1920 is er reizigersverkeer geweest op deze lijn. Het spoorboekje van 3 oktober 1922 vermeldt vier heen-en-terugritten per dag tussen Montzen en 'Boschhauser' (sic) (met dank aan José De Clercq voor deze informatie). Volgens de website van Wim De Ridder zou de halte Buschhausen bediend geweest zijn van 1 oktober 1921 tot 15 oktober 1926 en zou er op lijn 24A beperkt reizigersverkeer georganiseerd zijn door de Deutsche Reichsbahn tussen 1941 en 1944.
Na WO II (in 1949 volgens Wim De Ridder) op enkelspoor gebracht.
Tussen 1962 en 1966, tijdens de elektificatiewerken op lijn 37, werd een aantal internationale reizigerstreinen (waaronder de TEE Saphir) omgeleid via de lijnen 40, 24 en 24A.
Gesloten eind 1966, begin 1967; opgebroken vanaf 1969 en begin jaren '70.
De bedding is nog goed te volgen in het landschap. Een monumentaal overblijfsel is de betonnen brug ten oosten van het viaduct van Moresnet, waar lijn 24A onder lijn 24 door ging en waarin de toegangstrappen naar de halte Buschhausen nog lange tijd te zien waren - tot Infrabel de ingang afsloot met een betonnen plaat (datum? in ieder geval vóór september 2019 - met dank aan Jacques Braive voor deze informatie)


L. 25 : Brussel-Noord - Antwerpen

[Brussel-Groendreef /] Brussel-Noord (L. 0, 27, 36, 50, 161/2) - Schaarbeek - [Haren-Noord] - [Haren-]Buda - Vilvoorde - Eppegem - Weerde - Y Abeelstraat (L. 25N) - Mechelen - Mechelen-Nekkerspoel - Sint-Katelijne-Waver - Duffel - Kontich-Lint [= Kontich, Kontich-Kazernen, Kontich-Oost] - Hove - Mortsel-Oude-God - Mortsel-Deurnesteenweg - Y Stadion (L. 27) - Antwerpen-Berchem - Y Lange Leemstraat (L. 27) - Antwerpen-Centraal (niveau -2) - Antwerpen-Luchtbal - Y Luchtbal (L. 4, 12)

Lijn Brussel-Groendreef - Mechelen geopend op dinsdag 5 mei 1835.
Eerste publieke spoorweg op het Europese vasteland. Voordien, vanaf 1830, waren al industriële spoorlijnen aangelegd door de steenkoolmijnen Bois-du-Luc, Grand-Hornu en Haut- et Bas-Flénu in Henegouwen.
Lijn Mechelen - Antwerpen geopend op dinsdag 3 mei 1836.

Het (eerste) station Brussel-Noord (aan het Rogierplein) werd ingehuldigd in 1846, het huidige Noordstation in 1952 samen met de Noord-Zuidverbinding; Brussel-Groendreef bleef in gebruik voor goederen- en forenzenverkeer tot 16 januari 1954.

Het eerste station in Antwerpen heette "Borgerhout" en later (vanaf 1854) "Gare de l'Est" (het spoor liep verder tot aan de "Gare Principale" aan de dokken). Met de bouw van de huidige "Middenstatie" of Centraal Station werd begonnen in 1895; de overkapping werd ingehuldigd in 1898, het stationsgebouw in 1905.

Lijn opgewaardeerd tot "expresslijn" (kruisingvrij vanaf de oostelijke sporen in Brussel-Noord tot de sporen 1-2 in Antwerpen-Centraal) en geëlektrificeerd op 5 mei 1935 (datum van de officiële inhuldiging; in december 1934 vonden reeds testritten plaats tussen Schaarbeek en Mechelen, en de volledige lijn werd in maart-april 1935 onder spanning gezet; de commerciële dienst startte op dinsdag 23 april 1935).
Van 1935 tot 1939 reden over lijn 25 alleen elektrische sneltreinen, non-stop tussen Brussel en Antwerpen of met halte in Mechelen. Vanaf 8 oktober 1939 werd ook een elektrische stoptreindienst ingevoerd.
Tunnel van Oude-God (252 m).

In de jaren 1997-2007 werd in Antwerpen de noord-zuid-tunnel aangelegd (3,8 km) en werd het station Antwerpen-Centraal vernieuwd: sporen op niveau +1 (kopstation), -1 (kopstation) en -2 (tunnel). De tunnel werd in gebruik genomen op maandag 26 maart 2007. Lijn 25 daalt nu vanaf Berchem naar niveau -2 en loopt verder door de tunnel tot aan de vertakking Luchtbal, waar ze aansluit op HSL 4.

Dubbelspoor. Vmax 160 km/u (op delen van het traject tussen Vilvoorde en Y Luchtbal, elders 140 km/u, in de tunnel onder Antwerpen 90 km/u).

Het station van Kontich heette van 1885 tot 1903 Kontich-Oost, van 1903 tot 1974 Kontich-Kazernen, van 1974 tot 2017 weer eenvoudig Kontich, en werd op 11 juni 2017 gewijzigd in Kontich-Lint.


L. 25A : (Mechelen) Y Vrouwvliet - Antwerpen-Zuid

[Y Vrouwvliet (L. 27 en 27B) - Waarloos - Kontich-Nieuwe Lei - Y L. 61 - Kontich-Molenstraat - Y fortenlijn - Wilrijk-Molenveld -] Antwerpen-Zuid (L. 52)

Lijn geopend op 4 april 1907, samen met lijn 27B uit Muizen. Het baanvak Y fortenlijn - Antwerpen-Zuid was al eerder in dienst.
Baanvak Y fortenlijn - Antwerpen-Zuid gesloten in 1937; vanaf dan reden de treinen via de fortenlijn, Hoboken en lijn 52 naar Antwerpen-Zuid.
Reizigersverkeer tot aan WO II en daarna vermoedelijk niet meer hervat.
Sectie Y Vrouwvliet - Y fortenlijn bleef na WO II nog jaren in gebruik voor goederenvervoer. In 1968 was er zelfs een heropleving van de treintrafiek naar aanleiding van een zware ontsporing in Kontich. Nadien werd de lijn buiten dienst gesteld en in 1970 opgebroken.

Grote delen van de bedding zijn hergebruikt voor autowegen (o.m. E19).
In Waarloos is een gedeelte van ongeveer 2,5 km van de bedding beschermd als natuurreservaat (moerassig gebied met bijzondere fauna en flora); er loopt een wandelpad door.
Tussen Y Vrouwvliet en de Nete is de spoorwergberm nog grotendeels aanwezig en kan bewandeld worden mits stevig schoeisel (modder!). Aan de kruising met de weg tussen Walem en Sint-Katelijne-Waver ligt nog veel puin van de voormalige brugpijlers, en van de brug over de Nete is nog één brugpijler aanwezig. (Met dank aan Peter Ceulemans voor deze informatie.)

De geschiedenis van L. 25A verdient nader onderzoek. De aanleg van de lijn werd al in 1893 gepland: kruisingsvrij en zonder overwegen, om een snel verkeer mogelijk te maken naar en van de oude Antwerpse haven en om aansluiting te geven op de Harwichboten die op de Schelde ter hoogte van Antwerpen-Zuid vertrokken (de boottreinen reden in de jaren 1920-1930 tot op de Scheldekaai). Wellicht was de lijn oorspronkelijk ook bedoeld als expresslijn Brussel-Antwerpen. Het prestigieuze stationsgebouw Antwerpen-Zuid, gepland naar aanleiding van de wereldtentoonstelling te Antwerpen in 1894 en voltooid in de jaren 1898-1902, wijst eveneens in die richting. Maar heel die infrastructuur werd uiteindelijk nauwelijks voor reizigersverkeer gebruikt en in de plaats daarvan werd L. 25, ontdubbeld door L. 27, als expresslijn heraangelegd en in 1935 geëlektrificeerd.


L. 25N : Schaarbeek - Mechelen

Y Albertbrug (L. 36N) - Y Machelen-Zuid (L. 36C/2) - Y Machelen-Noord (L. 36C) - Y Abeelstraat (L. 25) - Mechelen - Mechelen-Nekkerspoel (L. 25)

Nieuwe dubbelsporige lijn tussen Schaarbeek en Mechelen, grotendeels over de middenberm van de autosnelweg E19. Ter hoogte van het afrittencomplex Brucargo is er een aansluiting vanuit beide richtingen naar Brussel-Nationaal-Luchthaven en spoorlijn 36C (het zogeheten 'diaboloproject').
Aanleg begonnen in 2007.
De lijn tot aan Y Abeelstraat werd officieel geopend op 7 juni 2012 en kwam in commerciële dienst vanaf 10 juni 2012.
De afwerking van het baanvak Schaarbeek - Y Machelen liep vertraging op o.m. door problemen met de bouwvergunningen.
Het baanvak Y Abeelstraat - Mechelen-Nekkerspoel, over de nieuw aangelegde perronsporen 11 en 12 in het station van Mechelen, werd in dienst genomen op 13 december 2020.
Geëlektrificeerd dubbelspoor, Vmax 160 km/u.


L. 26 : Schaarbeek - Halle

Schaarbeek (L. 25, 26A, 26B, 27, 28, 36, 161) - Schaarbeek-Vorming - Y Keelbeek-Noord (L. 26/1) - Y Keelbeek-Zuid (L. 36/1) - Y Harenheide (L. 36/3) - Haren[-Linde] - Bordet - Evere - Schaarbeek-Josafat (goederenstation) - Meiser - Y Jubelpark (L. 161A) - Merode - [Brussel-Cinquantenaire] - Delta - Y Etterbeek (L. 26/2) - Y Watermaal (L. 26/3) - Y Boondaal (L. 26/4) - Arcaden - Boondaal - Diesdelle - Sint-Job - Y Linkebeek-Halle (L. 26/5) - Moensberg - Beersel - Huizingen - [Y Buizingen (L. 26/6)] - Halle (L. 1, 94, 96, 96E, 96N)

Lijn gepland in 1890, aanleg begonnen in 1896.
Sectie Cinquantenaire - Etterbeek geopend in 1910, t.b.v. Tentoonstelling?
Sectie Schaarbeek - Watermaal geopend op 19 juli 1926.
Sectie Watermaal - Linkebeek geopend op 15 juli 1928.
Sectie Linkebeek - Halle geopend op 3 januari 1930.
Sectie Y Machelen - Linkebeek geëlektrificeerd op 16 januari 1950, samen met L. 27.
Sectie Linkebeek - Halle geëlektrificeerd op 28 mei 1963.

Reizigersverkeer:
Wat betreft reizigersverkeer werd deze lijn oorspronkelijk gebruikt voor doorgaande treinen vanuit Schaarbeek en Brussel-Leopoldswijk naar het zuiden van het land, zeker in de periode vóór de opening van de Noord-Zuidverbinding (oktober 1952).
In de zomer van 1933 is er een experiment geweest met een reizigersdienst op zon- en feestdagen, uitgevoerd met motorstellen. Er waren vier heen- en terugritten Schaarbeek - Halle, met haltes in Brussel-Leopoldswijk, Etterbeek en Beersel. De dienstregeling stond vermeld in het zomerspoorboekje van 15 mei 1933 in tabel 124B, met voetnoot "rijdt tot en met 10/IX". Het experiment - vermoedelijk bedoeld om het toerisme naar (het kasteel van) Beersel te promoten - heeft kennelijk maar één zomer geduurd.
In de jaren '70 werden op de lijn meerdere stopplaatsen ingericht en werd er voorstadsverkeer georganiseerd. Op het baanvak Etterbeek - Halle vanaf 30 september 1973, op het baanvak Vilvoorde - Etterbeek vanaf 27 september 1976. Op NMBS-netkaarten van omstreeks 1970 staan op dat laatste traject drie stations aangeduid: Haren-Linde, Schaarbeek Josafat en Jubelpark (= Cinquantenaire). Aangezien er toen geen stoptrein-reizigersverkeer was, kunnen dat toen alleen maar goederenstations of bedieningspunten goederen geweest zijn.
De stopplaats Diesdelle (in het Frans: Vivier d'Oie) werd geopend op 9 december 2007.
De stopplaats Arcaden (vlakbij het station Watermaal op L. 161) werd in dienst genomen op 12 december 2016.

Tunnels van de Cinquantenaire (onder de Tervuurse steenweg, 1716 m) en van Boondaal (onder het Terkamerenbos, 1063 m).
Dubbelspoor. Vmax 90 km/u.

Verbindingssporen:

N.B. Er heeft ook een tijdlang (van tijdens of na WO II tot in de jaren '50?) een rechtstreekse, korte verbindingsboog bestaan tussen Schaarbeek en Bordet.


L. 26A : Schaarbeek - Y Haren-Noord

Schaarbeek-Vorming (groep C) - Y Haren-Noord (L. 27)

Verbindingslijn in het goederenstation van Schaarbeek.
Geëlektrificeerd dubbelspoor, Vmax 90 km/u.

N.B. In een vroegere fase werd voor elk van beide sporen een verschillend lijnnummer gebruikt: L. 26A en L. 26B.

In het kader van de ontmanteling van 40 ha van het terrein van Schaarbeek-Vorming werd deze lijn in 2020 opgebroken en vervangen door een nieuwe lijn 26B.


L. 26B : Y Zennebrug - Schaarbeek - Y Haren-Noord

Y Zennebrug (L. 28, 50, 161/1) - Schaarbeek (L. 25, 26, 27, 28, 36, 161) [- Schaarbeek-Vorming -] Y Bruulstraat - Y Haren-Noord (L. 27)
Nieuwe lijn voor goederenverkeer, met een tunnel onder L. 36N door, in dienst gesteld in oktober 2020.

In feite bestaat deze lijn thans uit twee afzonderlijke baanvakken:
- Y Zennebrug -  Schaarbeek Reizigers: geëlektrificeerd dubbelspoor, Vmax 40 km/u.
 N.B. Dit baanvak vervangt het oude tracé van L.28 tussen Y Zennebrug en Schaarbeek.
- Y Bruulstraat - Y Haren-Noord: geëlektrificeerd dubbelspoor, Vmax 90 km/u.


L. 27 : Brussel-Noord - Antwerpen-Centraal

Brussel-Noord (L. 0, 25, 36, 50, 161/2) - Schaarbeek (L. 25, 26, 26A, 26B, 28, 36, 161) - Y Groep G (L. 27E) - Y Haren-Noord (L. 26A, 26B) - [Haren-Noord reizigers =] Machelen (Brabant) - Y Machelen (L. 26/1) - Vilvoorde - Eppegem - Y Weerde (L. 27B) - Weerde - Mechelen (L. 25, 53, 53A) - Mechelen-Nekkerspoel - [Y Vrouwvliet (L. 25A)] - Y Otterbeek (L. 27B spoor A) - Y Sint-Katelijne-Waver (L. 27B spoor B) - Sint-Katelijne-Waver - Duffel - Y Duffel (L. 13/1) - Duffel - Kontich-Lint [= Kontich, Kontich-Kazernen, Kontich-Oost] (L. 13) - Hove - Mortsel-Liersesteenweg - Y Liersesteenweg (L. 27A) - Y Drabstraat (L. 15) - Mortsel - Y Stadion (L. 25) - Y Noord Groenenhoek (L. 27/2) - Berchem - Y Zuid Berchem (L. 59/1) - Y Noord Berchem (L. 27/1) - Y Lange Leemstraat (L. 25) - Antwerpen-Centraal (niveau -1)

Deze ontdubbelingslijn van L. 25 Brussel - Antwerpen is in verscheidene fasen ontstaan:
- het baanvak Brussel - Vilvoorde - Muizen (zie L. 27B) - Mechelen ontstond al in 1907-1908, samen met L. 25A;
- baanvak Mechelen - Kontich: 1930;
- baanvak Kontich - Antwerpen: 1934, toen ook L. 25 vernieuwd en geëlektrificeerd werd.
L. 27 werd op haar beurt geëlektrificeerd op 11 maart 1950 (samen met de lijnen 26, 27A en 27B; het baanvak Linkebeek - Muizen werd al in dienst gesteld op 16 januari 1950); de verbinding Schaarbeek - Y Machelen op 2 oktober 1955.
Dubbelspoor, Vmax 120 km/u.

Verbindingssporen:

Nota over Haren-Noord

Haren-Noord was oorspronkelijk een station op lijn 25, ten zuiden van de huidige stopplaats Buda. Het stationsgebouw, dat opgericht werd in 1880, is thans verdwenen.

Toen lijn 25 in 1935 werd vernieuwd en geëlektrificeerd, reden er de eerste jaren alleen sneltreinen op lijn 25 en weken de stoptreinen uit naar lijn 27. Op lijn 27 werd toen een nieuwe stopplaats Haren-Noord ingericht. Vanaf 1939 reden er ook elektrische stoptreinen op lijn 25, die stopten in de nieuwe stopplaats Haren-Buda (sinds 1976 kortweg Buda genoemd).

In 1976, bij de invoering van een voorstadsdienst Vilvoorde - Etterbeek via lijn 26, werden vlakbij de stopplaats Haren-Noord op lijn 27 ook perrons aangelegd op lijn 26/1. Zowel de bestaande stopplaats Haren-Noord als die nieuwe stopplaats kregen toen de naam Machelen (Brabant). Die stopplaats Machelen wordt thans (2007) niet meer gebruikt voor de voorstadstreinen op lijn 26 (de perrons langs lijn 26/1 zijn trouwens afgegraven), maar wel nog occasioneel op lijn 27, wanneer de stoptreinen van lijn 25 wegens werken of incidenten omgeleid worden via lijn 27.

Haren-Noord bleef ook nog jarenlang de naam voor de goederenbundel ten westen van lijn 25, ter hoogte van het oorspronkelijke station Haren-Noord. Die goederenbundel werd bediend door een rechtstreekse spoorlijn vanuit Schaarbeek-vorming en gaf toegang tot het netwerk van industrieaansluitingen geëxploiteerd door de privémaatschappij CFI (Chemin de Fer Industriel de Haren). Er bestond dus jarenlang (van 1935 tot 1976) tegelijkertijd een goederenstation Haren-Noord en een stopplaats voor reizigers Haren-Noord. Het goederenstation en de CFI zijn thans (2007) verdwenen en de stopplaats Haren-Noord heet sinds 1976 Machelen.


L. 27A : Y Liersesteenweg - bundel Rhodesië

Y Liersesteenweg (L. 27) - Y Krijgsbaan (L. 15/1) - [Y Deurne (L. 27A/2)] - Y Zuid Groenenhoek (L. 27/2) - Berchem - Y Oost Berchem (L. 59) - Antwerpen-Oost - Antwerpen-Schijnpoort - Antwerpen-Dam - Antwerpen-Noorderdokken - (verbindingswissels met L. 12) - Y Driehoekstraat (L. 12/1) - Y Schijn (L. 11) - Y Ekerse Dijk (L. 27C, 27X) - Y Noorderlaan (L. 27X, 220/221) - Y Leopold (L. 220/221) - Haven (bundels Angola, Rhodesië en Wilmarsdonk)

Dubbelsporige toegangslijn tot het goederenstation Antwerpen-Noord en de Antwerpse haven, aangelegd in de jaren 1926-1939.
Geëlektrificeerd op 11 maart 1950, Vmax 90 km/u.

Verbindingssporen:


L. 27B : Y Weerde - Muizen - Y Otterbeek / Y St-Katelijne-Waver

Y Weerde (L. 27) - Hofstade[-Strand] - Y Prinsenhoek (L. 27B/1) - Muizen - Y Muizen (L. 53A) - Mechelen-Nekkerspoel - [Y Vrouwvliet (L. 25A)] - Y Otterbeek (spoor A: L. 27) / Y Sint-Katelijne-Waver (spoor B: L. 27)

Lijn aangelegd in 1907 samen met L. 25A;
Werd een onderdeel van de goederenlijn Charleroi - Brussel - Antwerpen via de lijnen 26 en 27.
Dubbelspoor, geëlektrificeerd in 1950, Vmax 120 km/u.

Verbindingsspoor:


L. 27C : Y Ekerse Dijk - Antwerpen-Noord Blok 10

Y Ekerse Dijk (L. 27A, 27X) - Y Muisbroek (L. 27A/1) - Y Oorderen (L. 27C/1, 224) - Y Kruiske (L. 222) - Y Lillo (L. 224, 226) - Antwerpen-Noord Blok 10

Deel van de goederenlijnen in Antwerpen-Noord.
Geëlektrificeerd dubbelspoor, Vmax 40 km/u.

Verbindingssporen:


L. 27D : Brussel-Noord - Schaarbeek

Brussel-Noord - Schaarbeek-Reizigers - Schaarbeek-Vorming-Groep R

Geëlektrificeerd. Enkelspoor tussen Brussel-Noord en Schaarbeek-Reizigers, verder dubbelspoor. Vmax 120 km/u.



L. 27E : Schaarbeek

Y Groep G (L. 27) - Schaarbeek-Vorming-Km.6750 (Doodspoor 814)

Geëlektrificeerd dubbelspoor. Vmax 40 km/u.


L. 27F : Schaarbeek

Schaarbeek-Reizigers - Schaarbeek-Vorming-Y Inrit Groep G

Geëlektrificeerd dubbelspoor. Vmax 40 km/u.


L. 27X : Y Ekerse Dijk - Y Noorderlaan

Y Ekerse Dijk (L. 27A, 27C) - Y Noorderlaan (L. 27A, 221)

Geëlektrificeerd enkelspoor. Vmax 40 km/u.


L. 28 : Schaarbeek - Y Laken - Brussel-Zuid

Schaarbeek (L. 25, 26, 26A, 26B, 27, 36, 161) - Y Zennebrug (L. 26B, 50, 161/1) - [Koninklijk station] - [Laken] - Y Laken (L. 50) - Y Pannenhuis (L. 28/1, 28A) - Thurn & Taxis [= Pannenhuis = Brussel-Noord-West] - Simonis [= Koekelberg] - Brussel-West - [Kuregem] - Y Kuregem (L. 28/2, 28/3) - Brussel-Zuid (L. 0, 50A, 96, 96A, 96B, 96C, 124)

Al in de eerste helft van de 19de eeuw werd er een verbindingsspoor aangelegd tussen het station Brussel-Groendreef en de lijn die vanuit Brussel-Bogaarden zuidwaarts liep. Deze spoorlijn, die de westelijke ringlanen van Brussel-stad volgde, werd ingehuldigd op 26 september 1841. Ze bleef in dienst tot 5 juni 1871, de datum waarop het huidige westelijke ringspoor, L. 28, werd ingehuldigd.

De dubbelsporige lijn 28 werd geëlektrificeerd op 2 oktober 1955.
Vmax 90 km/u.

Reizigersverkeer: reizigerstreinen die tussenstations op lijn 28 bedienden, hebben gereden tot en met 1 juni 1984 (enkel in de spits). Nadien werd de lijn gebruikt voor sommige doorgaande reizigerstreinen naar Dendermonde en als omleidingslijn bij werken of incidenten. De stations Simonis en Brussel-West werden heropend in december 2009 in het kader van het toekomstige GEN rond Brussel. Vanaf 14 december 2009 stopten er CR-treinen naar Dendermonde. Op 13 december 2015 werd ook het station Pannenhuis heropend onder de naam 'Thurn & Taxis' (niet te verwarren met het voormalige goederenstation Brussel-Thurn en Taxis, zie lijn 28A).

N.B. In 2020 werd het tracé tussen Schaarbeek en Y Zennebrug vervangen door de nieuwe lijn 26B. Sindsdien begint L.28 aan Y Laken.

Verbindingssporen:


L. 28A : Y Pannenhuis - Brussel-Thurn en Taxis

[Y Pannenhuis (L. 28) - Brussel-Thurn en Taxis]

Lijn aangelegd in de jaren 1902-1907, samen met de uitbouw van de "gare maritime" of het station Thurn en Taxis: goederenstation en douanedepot aan het zeekanaal Brussel - Willebroek.
Aansluiting in dienst gesteld op 1 mei 1905 (bron: Op de baan nr. 122 p. 57).
In de jaren 1906-1914 is er op de lijn ook reizigersverkeer geweest: er reden arbeiderstreinen naar Brussel TT.
Lijn geëlektrificeerd op 13 januari 1958.
Het goederenstation Brussel TT werd in 1994 gesloten, maar tot in 2000 werd er nog een terminal voor gecombineerd vervoer bediend.
Lijn buiten dienst gesteld in 2000.
Er zijn vage plannen geweest om ooit een spoorwegmuseum in te richten in een deel van het monumentale goederenstation van Thurn en Taxis, maar die zijn zonder gevolg gebleven.
De lijn werd opgebroken in 2001. Tussen 2015 en 2020 werd op het terrein een park aangelegd en een wandelpad op de spoorwegbedding; de bovenleidingsportieken zijn boven dat wandelpad blijven staan om het spoorwegverleden te accentueren.


L. 29 : Aarschot - Weelde grens (Tilburg)

Y Noord driehoek Aarschot (L. 16, 16/1) [- Ramsel - Westmeerbeek - Hulshout - Heultje - Noorderwijk-Morkhoven - Schravenhage - Y Wolfstee (L. 207) -] Y Albertkanaal (L. 15, 207) (- Herentals -) Y Kruisberg (L. 15) - [Lichtaart] - Tielen - Turnhout [- Weelde-Merksplas - Weelde-Baarle-Nassau-grens = Nederlandse grens]

Openingsdata:
- Aarschot - Herentals: 2 maart 1863 (als deel van de verbinding Leuven - Herentals, 'Nord de la Belgique', ingang concessie 28 februari 1863)
- Herentals - Turnhout: 23 april 1855 (als deel van de verbinding Lier - Turnhout, ingang concessie 19 april 1855)
- Turnhout - Weelde grens: 1 oktober 1867 (Grand Central Belge).

De Grand Central Belge bouwde een station 'Weelde-Merxplas' op de kruising van de lijn met de steenweg die de dorpen Merksplas en Weelde met elkaar verbindt. Het fungeerde als grens- en douanestation aan de Belgische zijde van de grens tot in 1906.
Na de overname van de lijn door de Belgische Staatsspoorwegen in 1898 werd een nieuw, zeer groot grensstation gebouwd dat pal op de grens lag: het station Weelde-Baarle-Nassau-grens. Het werd voltooid in 1906. Er waren toen grootse plannen om het internationele reizigersverkeer Amsterdam - Brussel via de kortere route Tilburg - Turnhout te laten lopen, maar die plannen bleven zonder gevolg, waardoor dat nieuwe grensstation (een gebouw van 167 m lang, ontworpen door de Nederlandse ingenieur G.W. van Heukelom) altijd buitenmaats is gebleven.
Het oorspronkelijke station Weelde-Merxplas werd in 1913 omgedoopt tot Weelde-Etat.

Bij de aanleg van het Albertkanaal (1930) werd het tracé tussen Schravenhage en Herentals gewijzigd en naar het westen verlegd.

Op het baanvak Turnhout - Weelde grens (- Tilburg) werd het reizigersverkeer opgeheven op 7 oktober 1934. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er evenwel opnieuw beperkt reizigersverkeer geweest: het spoorboekje van 1 november 1943 vermeldt op werkdagen twee treinen heen en terug tussen Turnhout en Weelde.
Op het baanvak Aarschot - Turnhout werd het reizigersverkeer in 1957 beperkt tot twee treinenparen per dag; volledige opheffing op 31 mei 1959 (of op een datum tussen 31 mei en 4 oktober 1959: in het zomerspoorboekje van 1959 staat de dienstregeling nog steeds vermeld).
Tussen Herentals en Turnhout bleven wel speciale reizigerstreinen rijden, o.m. een wekelijkse trein voor militairen.
Reizigersverkeer heringevoerd op de sectie Herentals - Turnhout op maandag 28 september 1970.
Sectie Herentals - Turnhout geëlektrificeerd op 28 mei 1984.

Goederenverkeer einde 1986 stopgezet tussen Aarschot en Westmeerbeek, medio 1987 tussen Westmeerbeek en Noorderwijk-Morkhoven. Het baanvak Aarschot - Noorderwijk-Morkhoven werd opgebroken in de loop van 1988. Op de bedding werd een fiets- en wandelpad aangelegd.

Sectie Noorderwijk-Morkhoven - Y Wolfstee bleef in dienst ten behoeve van de spooraansluiting naar het Britse militaire domein van Olen; buiten dienst gesteld in 1999 en nadien opgebroken. Ook op dit baanvak en op de militaire aansluiting werden fiets- en wandelpaden aangelegd, die deel uitmaken van het fietspadennetwerk van de provincie Antwerpen. In het station van Noorderwijk-Morkhoven zijn de goederenkoer, het laadperron en enkele honderden meter rails nog blijven liggen. Deze rails lagen er nog steeds op 1 april 2007. Ook in Heultje liggen nog rails van een industrieaansluiting, met weegbrug en bijhorend gebouwtje (eveneens waarneming 1 april 2007, met dank aan Pieter Links voor deze info).

Sectie Y Wolfstee - Herentals bleef tot in 2016 in dienst voor de bediening van industrielijn 207. Enkelspoor, vereenvoudigde exploitatie, Vmax. 40 km/u. In 2012-2013 werd een rechtstreekse verbinding vanaf L. 15 naar L. 207 aangelegd, die L. 29 kruist. In juli 2013 waren beide toegangen naar L. 207 operationeel en beseind (waarneming 19/07/2013). In september-oktober 2016 werd de toegang naar L. 207 via L. 29 en de verbindingswissel van L. 29 met L. 15 buiten dienst gesteld en opgebroken. Dit betekende het einde voor het laatste restant van het zuidelijke deel van L. 29.

Sectie Herentals - Turnhout in dienst voor reizigersverkeer. Enkelspoor, geëlektrificeerd, Vmax. 120 km/u.
In 2007 werd in Tielen een tweede spoor aangelegd zodat de treinen er kunnen kruisen (in dienst vanaf 9 december 2007).

Sectie Weelde-grens - Tilburg buiten dienst gesteld op 1 juni 1973; sectie Turnhout - Weelde in 1977. Van 1974 tot 1981 reed er op het Nederlandse traject een toeristische stoomtrein (SSTT: Stichting Stoomtrein Tilburg - Turnhout) o.m. met ex-NS-stoomloc 3737.
Lijn thans opgebroken (1985; brug over het kanaal in Turnhout afgebroken in 1986). Over de bedding loopt sinds 1990 een internationaal fiets- en wandelpad (het 'Bels Lijntje'), tot in Tilburg.


L. 30 : Zichem - Scherpenheuvel

Zichem (L. 35) [- Scherpenheuvel]

De concessie voor deze lijn werd in 1892 toegewezen aan de Nationale Maatschappij voor Buurtspoorwegen, die de normaalsporige lijn en het stationsgebouw van Scherpenheuvel (kopstation, dwars op de sporen) bouwde. De exploitatie werd verpacht aan de spoorwegmaatschappij Grand Central Belge, die de bouw onder die voorwaarde mee had gefinancierd.
Geopend: 22 januari 1894 (Grand Central Belge, overgenomen door de Belgische Staat op 1 juli 1898). Enkelspoor.
Reizigersverkeer opgeheven op 29 september 1957. Daarna reden occasioneel nog tot in 1972 speciale treinen voor bedevaarders.
Lijn buiten dienst gesteld in 1972. Beslissing tot opbreken werd genomen in 1974 en uitgevoerd in 1975 of later.
Op de bedding is een wandelpad in grind aangelegd, enkel onderbroken tussen de Steenweg op Diest en de Bredeveldstraat, waar de bedding werd geprivatiseerd.
Het stationsgebouw van Scherpenheuvel bestaat nog steeds en herbergt jeugdclub 't Boemelke en een 'werkwinkel' van de VDAB. Het voormalige sporenemplacement is omgevormd tot parkeerterrein en gemeentelijk magazijn.