Openingen in deuren en luiken

In oude toiletdeuren kwam vaak een opening voor in hartvorm. Volgelingen van Freud zeggen dat het een gestilleerd achterwerk voorstelt...De vorm kwam voor in toiletdeuren maar ook in luiken. Vanaf wanneer deze gewoonte ontstond is voorlopig nog onbekend. De functie zou gewoon een lichtopening kunnen zijn, die tevens voor de aanvoer van frisse lucht fungeerde. Volgens Mathieu Driessen liet de opening ook toe om vast te stellen of het toilet al dan niet bezet was... Een slot op de deur bestond destijds niet. En de opening werd op ooghoogte aangebracht... Een originele wijze om te laten zien dat het toilet bezet was bestond er dan in om een zakdoek in de opening te hangen...

Dit biedt wel een verklaring voor het aanbrengen van een opening, maar nog niet van de hartvorm in se. Waarschijnlijk is er een verband met het kaartspel. Want schoppen, ruiten en klaveren komen ook voor als vormen van opening. Het kaartspel heeft eeuwenlang een negatieve betekenis gehad, net als het toiletbezoek. Danny Lamarcq veronderstelde dat men in de achtiende eeuw speelkaarten (heer en dame) gebruikte in openbare toiletten om onderscheid te maken tussen toiletten voor heren en dames.

Anderen verwijzen naar de Germanen waar het hart een symbool zou geweest zijn voor moeder aarde en de aardse vruchtbaarheid. De toiletproductie was inderdaad een waardevolle bijdrage tot de aardse vruchtbaarheid. Maar dit lijkt toch wel eerder een romantisch verzinsel.

• Foto's van openingen in luiken
• Limburgs Volksgenootschap, Lapjesproef voor drie zussen, Belang van Limburg, 2004
• Danny Lamarq, Het Latrinaire gebeuren, Gent, Stichting mens en Kultuur, 1993
• Foto's: Achtergevel pastorie te Viversel (Heusden-Zolder)