De schans van Rode

HISTORISCH:

Een juiste oprichtingsdatum van deze schans is er tot op heden niet bekend. De oudst bekende vermelding dateert van 1635. Men spreekt dan van een "huys op de schanse tot neer Rode" (BS 346, f. 67). Ook in 1640, 1642 , 1651 en 1655 is er sprake van huizen op de schans (BS 346, f, 171v°; DN 76, 31-12-1642; DN 532, 30-10-1651; DN 391, 20-1-1655). Als plaatsaanduidingen vinden we hier nog Schansbeeemd (in 1746, BS 367, f. 158), Grote Schans straat (in 1822, oudste kadaster) en Schansweide (DHGK blz. 92, nr. 14).

- 164O: "Govaert van Surpel borgemeester der stadt Diest... huijs... op de schansse tot Rode toebehoorende Martten Breepoels" (BS 346, f. 171°).

- Een kaart van 18 mei 1699, in het bezit van de Heer Jacques Ooms, toont ons de Colonelsvijvers en de Schans.

- In 1724 werd in Parijs door C.D. Amet een kaart gedrukt van de omgeving van Diest en daarop staat de schans vermeld als "Fort de Roye“.

- 1779 "Jan Francis Reynders... Joannes Frans van Dormael... een plekke bempts groot en halfboinder gelegen onder Schaffen te Neeroo genaemt de schans“ (BS 374, f 162).

Omstreeks 1809 bouwde Jan Frans Martinus Van Dormael, rentmeester der Staten van Brabant, een jachthuis op het schansgoed. Hij overleed de 5e augustus 1808 in de leeftijd van 86 jaar. Een arduinen steen, waaronder zijn lichaam eens rustte, werd in een muur van het portaal van de Sint-Hubertuskerk ingemetseld en draagt volgend grafschrift:"SEPULTURAE DOMI IOANNIS FRANCI MARTINI VAN DORMAEL OBYT IN RODE 5TA AUGTI ANNO 1808 XETATIS 86 R.I.P.“

Via Jozef Van Dormael komt het jachthuis eind 1876 in het bezit van Michel Theys, die het verbouwde tot een heus kasteel. Tijdens deze verbouwingswerken vond Michel Theys een document waaruit hij kon opmaken dat de eerste eigenaar Van Dormael een goudschat verborgen had op het domein. Tot aan zijn dood in 1905 heeft Michel Theys samen met zijn rentmeester Briers naar deze schat gezocht, maar hem nooit gevonden. De laatste afstammelinge van Michel Theys, zijn kleindochter Louise Doms-Theys, bewoonde het kasteel sporadisch, ze verbleef meestal in Brussel. In de herfst 1979, daags voordat ze weer naar Brussel zou vertrekken, is ze er vermoord. Nadien werd het kasteel bewoond door Jacques Ooms.

De schans lag tussen Rode en Engelbeek en wordt nog steeds "De Schans" genoemd. De locatie is mooi bewaard.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart : uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen met vermelding van de schans.
• Kaart : stafkaart waarop de benaming nog steeds bestaat: "Natuurreservaat de Schans". Ook de schans van Dassenaarde (Molenstede) ligt in dezelfde beekvallei (vlakbij de vermelding: vml. Hve Bolhuis).
• Foto : zicht op de gracht met links nog sporen van een vroeger verhoogd hoekbastion.
• Foto : herenhuis dat na 1800 op de schans werd gebouwd en mede door de gracht wat kasteel-allures krijgt...
• Kaart : uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). De schans betrof de percelen 58c, 61 en 62, de schansgracht: 53c. De benaming 'De Schans' is behouden.