Agoraphobia
คือ โรคกลัวที่ชุมชน หรือกลัวที่โล่ง ที่เกิดอาการแล้วจะไม่ได้รับความช่วยเหลือ หรือหนีไปไหนไม่ได้
กลุ่มโรค
-เป็นโรคเกี่ยวกับ phobia อยู่ในกลุ่มโรควิตกกังวล แล้วยังอยู่ร่วมในกลุ่มโรคแพนิกด้วย
-Agoraphobia เป็น phobia แบบ cluster phobia ไม่ใช่ specific phobia
เป็นกลัวสถานการณ์ได้หลายๆแบบ กลัวที่โล่งกว้าง หรือที่แคบๆ กลั่วที่สูง ที่ไม่คุ้นเคย ไกลจากบ้าน แบบกล้วไม่กล้าไปไหนๆ
โดยมีอาการวิตกกังวล อึดอัด ไม่ปลอดภัย หรือรู้สึกควบคุมไม่ได้ หากเป็นมากจะอยู่แต่กับบ้านไม่ออกไปไหนเป็นปีๆ ส่วนใหญ่ผู้ป่วยชอบให้ผู้มาเยี่ยมที่บ้านได้เนื่องจากเป็นบริเวณที่เขาควบคุมได้ และชอบทำงานในที่รู้สึกว่าปลอดภัย
แบ่ง 3 กลุ่มย่อย ร่วมกับ panic disorder
1.Panic disorder {without agoraphobia}
2.Panic disorder with agoraphobia
3.Agoraphobia {without history of panic disorder}
ความชุก
USA 5% /ปี และประมาณ 1/3 ของ panic disorder จะดำเนินโรคต่อเป็น agoraphobia
เพศ หญิง:ชาย 2:1
อายุที่พบบ่อย 18-24 ปี วัยรุ่นตอนปลาย หรือผู้ใหญ่ตอนต้น
การดำเนินโรค
พบในวัยรุ่นตอนปลาย มักเรื้อรัง อาจเกิดpanic บ่อยทำให้กังวลและกลัว(panic +agoraphobia)
หากเป็น agoraphobia อย่างเดียว มักเป็นเรื้อรัง อาจมี depressive disorder, alcohol dependence ร่วมด้วย
กรณีที่มี panic ร่วมด้วยหาก panic หาย agoraphobia มักหายด้วย
การวินิจฉัย
1.มีความวิตกกังวล กลัวการอยู่ในสถานที่หรือสถานการณ์ที่ หลีกเลี่ยงได้ลำบาก หรือทำให้อับอาย หรืออาจไม่ได้รับความช่วยเหลือ
สิ่งเร้าได้แก่ กลัวการออกนอกบ้านตามลำพัง กลัวการเดินทางแม้ระยะทางสั้นๆ การอยู่ท่ามกลางหมู่คน การยืนต่อแถว การอยู่บนสะพาน การเดินทางโดยรถเมล์ รถยนต์ รถไฟ เป็นต้น
2.พยายามหลีกเลี่ยง สถานการณ์นั้นๆ หรือ เผชิญแต่มีความทุกข์ทรมานใจหรือวิตกกังวลกลัวเกิด panic
3.อาการที่เกิด ไม่ใช่กลัวหรือเผชิญเหตุกา่รณ์เฉพาะอย่างไดอย่างหนึ่ง คือ ไม่เข้ากับโรคทางจิตเวชแบบเฉพาะอื่นๆ เช่น Social phobia, specific phobia, obsessive compulsive disorder, posttraumatic stress disorder, separation anxiety disorder
อาการที่เกิด
อาการ panic หน้าซีด เหงื่อออก ตัวเย็น ใจสั่น หัวใจเต้นเร็ว หายใจเร็ว กลัวกังวล มือเท้าเย็น หมดแรง อ่อนปวกเปียก ท้องไส้ปั่นป่วน
อาการ : วิงเวียงตาลายมาก พบมากโดยเฉพาะในกลุ่ม agoraphobia, social phobia, blood-injury phobia, space phobia
DDx
1.โรคทางกาย
2.Specific phobia ต่างๆ
3.panic in Postraumatic stress disorder
4.panic in Depression, Psychotic disorder, depersonalization disorder, somatoform disorder etc.
การรักษา
ได้ผลดี ด้วยยาและ cognitive behavioral therapy
1. ยาแก้ซึมเศร้า นิยมให้เป็นยาขนานแรก
SSRI: Fluoxetine เริ่มที่ 10 mg/day เพิ่มได้ถึง 20-40 mg/day od เช้า
TCA:imipramine เริ่มที่ 25 mg/day 1 สัปดาห์ เพิ่ม 25 mg q สัปดาห์ จนคุมได้ปกติใช้ 50-75 mg
2.การเริ่มใช้ยามักให้ antidepressant ร่วมกับ benzodiazepine ตั้งแต่แรกถึง 4-6 สัปดาห์ รอคุมอาการได้ดี และยา antidepressant ออกฤทธิ์เต็มที่ค่อยๆ benzodiazepine
การให้ยาต่อ อีกอย่างน้อย 12 เดือน แล้วค่อยๆลดยาลง 2-6 เดือน หากไม่มีอาการให้หยุดยาได้
3.การรักษาอื่น
พฤติกรรมบำบัด ลองอยู่ในที่กลัวในสถานที่ทดลอง exposure in vivo
ฝึกการผ่อนคลายเมื่อเกิด hyperventilation
Ex ตัวอย่างการให้ยา agoraphobia c panic เช่น
Fluoxetine 20 1 hs
Nortriptyline 25 2 hs
Perphenazine 4 mg 1 hs
Alprazolam 0.5 ½ t bid, 1 t hs
แล้วค่อยปรับกันไป