We slagen er niet in onze sterke punten te zien maar kijken voortdurend naar onze zwakke punten. We concentreren onze aandacht op dát wat we niet kunnen en het lukt ons niet vertrouwen te stellen in onszelf, op dát wat we zijn en wel kunnen doen.
In plaats van trots erop te zijn dat we onze moedertaal beheersen, voelen we ons minderwaardig omdat het zo moeilijk is Spaans te leren. De Spanjaarden hebben hetzelfde gevoel.
We moeten leren trots te zijn op dát wat we zijn en we kunnen veel meer uit onszelf halen wanneer we onze innerlijke schatten bloot leggen. Maar door onze angsten en twijfels houden we onze schatten verborgen.
We zijn zó bang om fouten te maken, omdat we geloven dat iedere fout ons vernedert, dat iedere fout bewijst dat we een mislukkeling zijn.
De gedachte aan een vernedering komt alleen op in het hoofd van iemand die zich vernederd voelt. Een mens wiens zelfwaardering door het gedrag van andere mensen niet ondermijnd kan worden, kan zich niet vernedert voelen. Er zijn wel mensen die zich er niets van aantrekken, maar de meeste voelen zich om het minste of geringste vernederd.
Belangrijk is, hoe we over onszelf denken. De nu gebruikelijke methode waarmee we onszelf beïnvloeden is die van de strijd met onszelf. Op die manier komen we in het slop en verliezen we de kracht juist dat te bereiken waarvoor we vechten. En wanneer we onze inspanningen vergroten en een sterkere druk uitoefenen, komen we hoe langer hoe dieper in het slop. Er bestaat niets wat ons méér van de juiste weg kan afbrengen.
Een voorbeeld kan dit duidelijk maken. Buig de vingers van beide handen en haak de vingers van de linkerhand in die van de rechterhand. Trek nu uit alle macht de linkerhand naar de rechterkant. Wat merk je nu op? Dat je helemaal niet trekken kunt! Hoe meer je trekt, des te minder ze bewegen. Je kunt de linkerhand alleen maar naar de rechterkant trekken wanneer je nu juist géén kracht gebruikt.
Waarom is dat zo? Je kunt het gevoel: met grote kracht te trekken, alleen dán hebben wanneer je, zonder dat je het bewust bent, tegelijk met de andere hand een tegengestelde kracht uitoefent. Zo kun je ook alleen maar met jezelf vechten, wanneer je tegelijk weerstand biedt! Of juister gezegd: wanneer je tegelijkertijd een weerstand teweegbrengt.
Künkel (Dr. Fritz Künkel Opvoeding tot Persoonlijkheid Amsterdam WB 1972 [PDF] ) toonde ons een interessant voorbeeld van deze strijd met onszelf: In het zwembad nam een man een aanloop op de duikplank, keek dan naar het water en bleef onverwachts staan. Bij ging weer terug en nam opnieuw een aanloop. Op het laatste moment werd de angst voor het water zó groot dat hij weer bleef staan. Hij nam voor de derde keer een aanloop en sprong toen in het water.
Dit is nu typisch een voorbeeld van ambivalentie. Eigenlijk wilde hij springen maar van de andere kant was hij bang voor het water of wat het dan ook geweest mag zijn.
Künkel gebruikte dit voorbeeld om te tonen hoe we onszelf voor de gek houden! Wilde deze man werkelijk springen? Als hij het niet wilde, waarom sprong hij dan tenslotte toch? Waarom sprong hij dan niet meteen de eerste keer? Künkel toonde aan dat dit gedrag het gedrag is van een mens die zijn wilskracht op de proef wil stellen. Om dit te doen moet hij eerst een hindernis opwerpen en dan afbreken.
Waarom doet hij dat? Omdat iedere idioot van een duikplank in het water kan springen! Maar daarentegen is hij een held die zijn angst overwint! Hij maakt uit zo'n simpel gegeven als een sprong in het water een heldendaad Dan gaat hij naar huis en prijst zichzelf:"Kijk eens aan, vandaag heb ik mezelf overtroffen' Ik heb wilskracht!" Zo kan hij laten zien dat hij méér kan dan anderen.
Voortaan kan hij nu neerzien op al die andere mensen die niet voldoende wilskracht hebben! Wanneer hij van de andere kant op één of ander tijdstip eens iets niet graag zou willen doen, dan doet hij een poging het toch te doen om zijn geweten gerust te stellen en verontschuldigt zijn mislukking door te zeggen dat hij in dit geval nét niet voldoende wilskracht had.
Lees verder: Een besluit nemen en de prijs betalen