NEVELE WERVIK
Heren van Nevele & Wervik
Wapenschild van de heren van Nevele-Wervik (thans: blazoen van de Belgische stad Wervik)
Inleiding / Introduction
Hoewel Nevele en Wervik ongeveer 60 kilometers van elkaar liggen, waren beide steden reeds in de 11de eeuw in het bezit van één familie, we noemen deze familie de Heren van Nevele-wervik. Hoe beiden steden[i], die behoorden tot het grafelijk patrimonium en behoorlijk ver uit elkaar lagen, in bezit zijn gekomen van één familie is niet meer te achterhalen. Mogelijks kan gedacht worden aan een huwelijk, waarbij beide partners één van deze in steden in bezit hadden.
De oudste vermelding van Nevele dateert uit het einde van de 9de eeuw en werd geschreven als Niuialaz, wat afgeleid zou zijn van Niwaialh (Germaans = diep). Deze heerlijkheid was ideaal gelegen aan de samenvloeiing van de Poeke en de Kale[ii].
De oudste vermelding van Wervik is veel vroeger te vinden en luidt Viroviacum (ca. 300). Deze Gallo-Romeinse naam afgeleid van het Keltisch Virovios (= manhaftige). Archeologische vondsten bevestigen dat deze plaats veel vroeger bewoond werd. Tijdens de Romeinse periode was Wervik een nederzetting waar langs men de Leie overstak. Wervik wordt vermeld op de Tabula Peutingeriana, dit is een kopie (Wenen, National Bibliothek) van een Romeinse reiskaart uit de 3de of 4de eeuw na Christus. Samen met Tongeren wordt Wervik beschouwd als de oudste stad van België[iii].
Tabula Peutingeriana, Wenen, Österreichische Nationalbibliothek.
Daar het Elsland tot in de 2de helft van de 13de eeuw een deel was van de heerlijkheid Oosthoven (Belgisch Wervik), dat fungeerde onder Wervik, waren de heren van Nevele-Wervik ook de eerste bezitters van het latere Elsland. De heerlijkheid Nevele-Wervik was één van de belangrijkste in Vlaanderen. Toch was de samenstelling van de genealogie van deze eerste heren (11-13de eeuw) niet probleemloos. In die periode was er nog geen overdracht van de familienaam zoals dit thans gebeurt. In die tijd kan men eerder spreken van een bijnaam die overgedragen werd. Bepalend hierbij was de plaats waar een familie woonde, het beroep die men uitoefende of de voornaam van een stamouder... Voor deze heren betekende dit, dat dezelfde persoon in de oude Oost-Vlaamse documenten vermeld werd als Van Nevele, terwijl zijn achternaam in West-Vlaanderen genoteerd werd als Van Wervik. Om de niet-eerstgeboren een gegoede partner te laten huwen, ging men naar Noord Franse coutumen een deel van het patrimonium aan hem schenken. De naam van deze heerlijkheid werd in de 13de eeuw aangenomen als achternaam door de nieuwe bezitter en daarna door zijn (klein)zonen overgenomen als familienaam. De manier waarop deze familienaam opgeschreven werd, was daarbij zeer verscheiden daar de schrijver de naam meestal door de fonetische uitspraak noteerde.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de naamgever van de familie van Elslande, de grafelijke baljuw Michaël, naast van(den) (H)Els(t)lande(r) ook vermeld werd als van Nevele en van Wervik heer van het Elsland. Zijn vader Everard werd dan vermeld onder de zgn. oude familienaam Radulf (Latijns: Radou), maar ook als van Mortagne naar de heerlijkheid van de familie. In bepaalde gevallen werd hij louter vermeld in naam van zijn functie als kastelein van Kortrijk. Dat dit nadien aanleiding heeft gegeven tot heel wat verwarring, is verstaanbaar.
Daar in het begin de genealogieën op een mondeling manier werden overgedragen en soms eeuwen nadien werden genoteerd, is het bestaan van de oudst gekende stamvaders moeilijk te achterhalen. Ook voor de heren van Nevele-Wervik is dit geen uitzondering.
Genealogie: de heren van Nevele & Wervik (11de - 12de eeuw)
Reeds in 2010 verscheen van ons hand een publicatie in het Land van Nevele een diepgaand onderzoek naar deze familie. We zullen grotendeels deze tekst overnemen. Voor de bibliografie verwijzen we naar onze publicatie.
VAN ELSLANDE R., De heren van Nevele en van Wervik vanaf 1067 tot 1300, in: Het Land van Nevele, 41ste jg., juni 2010, nr. 2, blz. 3-35.
http://lvn.redbit.be/upload/1/paginas/2010%20LvN%20jrg%2041%20afl%202.pdf
0.a (Adam van Nevele ? , ca. 1067) x Archenradt van Nevele
