Con mèo và con chuột
Một chú chuột ló đầu ra ngoài ổ (tổ), trông thấy một bác mèo chợt đi qua. Chú chuột đưa lời trách oán rằng: “Bác thật là độc ác! Họ nhà chúng tôi có dám trêu đâu đến các bác, mà sao các bác cứ rình đêm, rình ngày để bắt bớ chúng tôi. Bác phải biết ở đời ác nghiệt lắm có hay gì. Phải có chút lòng nhân nghĩa mới sung sướng được.” Mèo bảo: “Ôi chao! Chú bé khôn ngoan lắm! Chú có nói, bây giờ tôi mới biết ở đời nhân nghĩa cần như thế! Tôi xin nghe lời chú. Từ rày tôi không dám động chạm đến họ hàng chuột nhà ta nữa. Chú ra đây, chú đừng sợ gì. Tôi đã có lòng yêu chú, thương chú lắm đấy.”
Chuột nghe lấy làm bùi tai, liền chạy lại chơi với mèo, cái tình giao kết tưởng bắt đầu thân thiết ngay từ đây. Nào ngờ chuột vừa ra khỏi ổ (tổ), mèo nhảy ngay lại vồ lấy, cắn chết ăn thịt.
Đời nào mèo lại tha bắt chuột!
Quốc-Văn Giáo-Khoa Thư. Trần Trọng Kim et al., 1948. Quốc-Văn Giáo-Khoa Thư - Lớp Sơ Đẳng (Lecture - Cours Élémentaire). Việt-Nam Tiểu-Học Tùng-Thư - Rectorat de l’Université de l’Indochinoise.
Dân ca
Lý con mèo
1-
Mèo nằm giàn bếp vinh râu
Thấy con chuột chạy, ngóc đầu kêu ngao.
Mèo nằm giàn bếp
(Cái...) vinh (tình...) râu
(Cái...) vinh (tình...) râu
Thấy con (là con...) chuột chạy
Thấy con (là con...) chuột chạy
Lắc (ớ...) đầu (í... a...) kêu ngao
Lắc (ớ...) đầu (í... a...) kêu ngao
2-
Mèo nằm bồ lúa vểnh râu
Thấy con chuột chạy, ngóc đầu kêu ngao.
Mèo nằm bồ lúa (ta lới lới...) vểnh râu
(à lới... vênh... rồi lới... vểnh râu... ớ...)
Thấy con chuột chạy (không bắt...)
Ngóc đầu (ta lới...) kêu ngao!
(Kêu ngao ngao! Tình rồi... kêu ngao ngao... ớ...)
Truyện mèo
1-
Chuyện con mèo của Trạng Quỳnh
(Viết lại theo trí nhớ)
Vua có nuôi một con mèo đẹp. Vua rất quý con mèo, lúc nào cũng giữ nó, sợ nó bị lạc mất.
Một hôm sơ suất con mèo chạy lạc qua nhà Trạng Quỳnh. Trạng Quỳnh cũng thích con mèo bèn giữ lại nuôi. Khi cho mèo ăn thì để hai dĩa đồ ăn, một dĩa cao lương mỹ vị và một dĩa cơm thừa cá cặn. Mỗi khi mèo đến ăn dĩa cao lương mỹ vị thì đánh nó, nó phải ăn dĩa cơm thừa cá cặn. Riết rồi nó sợ nên nó chỉ đến ăn dĩa cơm thừa cá cặn mà thôi.
Vua bị lạc mất con mèo, tiếc lắm. Cho lính đi kiếm. Lính thấy con mèo ở nhà Trạng Quỳnh, bèn tâu lại vua.
Vua ra lệnh cho Trạng Quỳnh đem con mèo trả lại cho vua. Trạng Quỳnh tâu là con mèo của Trạng Quỳnh nuôi, không phải lấy cắp của vua, mèo giống mèo là thường.
Vua không tin, bảo phải chứng minh.
Trạng Quỳnh bảo dọn hai dĩa đồ ăn, một dĩa cao lương mỹ vị và một dĩa cơm thừa cá cặn. Con mèo đã quen đến ăn dĩa cơm thừa cá cặn, vì nó sợ đến ăn dĩa cao lương mỹ vị thì bị đánh đau.
Trạng Quỳnh tâu là con mèo thiệt là của Trạng Quỳnh, nhà nghèo quen ăn cơm thừa cá cặn, nếu là con mèo của vua thì đã đến ăn cao lương mỹ vị rồi!
2- Con mèo mun có đốm trắng ở mũi
(Viết lại theo trí nhớ)
Xưa có một người làm biếng lắm, cả ngày không làm gì cả.
Khi chết xuống âm phủ, Diêm Vương phán là nhà ngươi làm biếng quá, không làm gì có ích lợi cả, nên phạt sanh làm con mèo phải bắt chuột, có lợi ích cho người.
Người ấy bèn tâu Diêm Vương, nếu làm mèo, xin được làm mèo mun, lông đen khắp người nhưng có một đốm trắng ở mũi.
Diêm Vương hỏi đốm trắng ở mũi để chi vậy?
Người ấy thưa, dạ để ban đêm trời tối, nằm ở giàn bếp, chuột tưởng là hột cơm sẽ đến ăn, khi đó mèo sẽ vồ bắt chuột!
3- Mèo lại hoàn mèo
Xưa có người nuôi một con mèo. Cưng nó quá, coi nó là số một, nên đặt tên con mèo là “con trời”, cho rằng trời là cao nhất không gì bằng.
Có người nói:
- Trời tuy cao nhưng lại bị mây che!
Người ấy bèn đổi tên con mèo là “con mây”.
- Mây còn thua gió, vì gió thổi mây bay đi và thổi tan mây.
- Thì kêu là “con gió”!
- Gió thua bức tường thành vì thành có thể cản được gió.
- Thì kêu là “con thành”!
- Tường thành thua con chuột, vì chuột có thể đục phá làm sụp đổ tường thành.
- Thì kêu con mèo là “con chuột”!
- Nhưng chuột thì bị mèo ăn thịt!
- Thì kêu là “con mèo” vậy!
* Cuối cùng con mèo vẫn phải kêu là “con mèo”!
Chuyện cười mèo cứu chuột
Có một chú chuột nhắt bị rớt vô hũ rượu đế, kêu cứu chí chóe. Có một con mèo tình cờ đi ngang qua, động lòng trắc ẩn:
- Tôi có thể cứu chú ra khỏi hũ rượu này, nhưng sau đó tôi sẽ nhúng giấm chú mầy, chịu không?
- Chịu! Thà chết dưới tay quan bác còn hơn là bị chết sình trong hũ rượu, chả ai hay biết.
Mèo thòng đuôi xuống cho chuột leo lên. Chuột lên được rồi chun lẹ vào hang trốn.
Mèo giận lắm hét to:
- Thằng tráo trở vô ơn! Hồi nãy mầy hứa sẽ để tao nhúng giấm mà!
- Có thế thật sao? Xin lỗi quan bác nhé, lúc nãy chắc tại tôi say rượu đấy mà!
Ca dao, tục ngữ, thành ngữ
Ca dao, tục ngữ, thành ngữ rất phong phú trong kho tàng văn học dân gian.
Những đặc tính của mèo
Tuổi Mẹo là con mèo ngao
Hay quấu hay quàu ăn vụng thành tinh.
- Mèo già hóa cáo
Tinh ranh, lớn tuổi nhiều kinh nghiệm gian giảo
Mèo già hóa cáo, táo già càng ngon,
Ham chi cái thứ trẻ con chua lè.
Leo trèo
- lộn mèo
Ai ơi chớ có ham trèo,
Cây cao gãy nhánh, lộn mèo như chơi.
Con mèo con mẻo con meo
Ai dạy mầy trèo, mầy chẳng dạy tao leo?
Con mèo con mẻo con meo!
Ai dạy mầy trèo, mầy chẳng dạy tao,
Mắt mi xanh sáng như sao
Móng mi bén ngót, tiếng ngao dậy trời.
Trèo cây
1.
Con mèo mà trèo cây cau / Con mèo trèo lên cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối giỗ cha con mèo.
2.
Con mèo trèo lên cây vông
Con chó đứng dưới ngó mong con mèo
Mèo rằng sao chó chẳng theo?
Lên đây mèo sẽ dạy leo cho mà.
3.
Con mèo mà trèo cây táo,
Bà già lơ láo mẳn chửi nàng dâu
Dâu nằm dâu khóc tỉ ti:
Thà phu Gia Định, cu-li Sài Gòn.
4.
Con mèo trèo lên cây táo,
Mồ hôi chưa ráo, áo cụt chưa khô,
Dầu mà anh có nơi mô
Em nguyền thác xuống ao hồ trọn danh.
Nhớ hay nói về con mèo
Có ăn lạt mới thương đến mèo / Ăn nhạt mới biết thương mèo
Thành ngữ so sánh với mèo
- Ăn như mèo
Câu Hán Việt:
Nam thực như hổ, nữ thực như miêu
Nam ăn như cọp, nữ ăn như mèo, ăn chậm ăn ít.
- Ăn như mèo hửi
- Ăn như rồng cuốn, uống như rồng leo, làm như mèo mửa
- Giấu như mèo giấu cứt
- Im ỉm như mèo ăn vụng
- Lèo nhèo như mèo vật đóng rơm
- Mèo vật đụn rơm
- Lôi thôi như mèo sẩy chuột
- Lừ lừ như mèo nằm với người
- Rửa mặt như mèo
- Rình như mèo rình chuột
- Tiu nghỉu như mèo cắt tai
Ẩn dụ
- Thảo nào mèo ăn than
- Mèo đẻ ra củi đòn
- Mèo đẻ ra trứng
Chuyện bịa, chuyện không thể có (như thành ngữ tiếng Anh “Pig may fly”)
Đánh giặc mà đánh tay không
Thà về xó bếp giương cung bắn mèo.
Mèo nằm bồ lúa khoanh đuôi,
Vợ anh đẹp lắm, đuổi ruồi không bay.
Vô tích sự
- Mèo cào không xé vách vôi
- Mèo quào không xuể phên đất
Tài hèn sức kém, không làm nổi việc lớn
- Mèo uống nước bể chẳng bao giờ cạn
- Mèo mù móc cống
- Mèo mù vớ cá rán
Mèo mù mà vớ được cá rán
Đồ khù khờ mà cáng được nàng tiên.
Lửa gần rơm không cháy cũng tròm trèm,
Mèo không ăn vụng đi đêm làm gì?
- Mèo tha dưa cải
Mèo tha cây dưa cải quá dài và nặng
Làm việc không tương xứng với sức lực, khả năng
Tình yêu trai gái
- Mèo hai chân
“Mèo”
Bồ bịch, Bồ nhí
Mua cua xem càng, mua cá xem mang,
Anh cưới nàng như gông mang vào cổ,
Đi thấy “mèo” anh làm bộ giả lơ …
Ba má bày đặt cho anh
Áo bà ba may hai túi đựng dầu chanh để o mèo.
Võng ny-lông anh giăng mùng chiến
Giấy kim tuyến anh gắn gối tai bèo
Anh ơi anh về dưới đó, bỏ con mèo lại cho ai?
Thuyền quyên mười tám cái chèo
Qua xin đố bậu con mèo (có) mấy lông?
Đố chi đố ngặt đố nghèo
Đố chi lại đố con mèo (có) mấy lông?
Bậu về tát cạn biển đông
Thì ta sẽ đếm hết lông con mèo.
Còn duyên anh cưới ba heo,
Hết duyên anh cưới con mèo cụt đuôi!
Chồng người đi ngược về xuôi,
Chồng tôi ngồi bếp sờ đuôi con mèo.
Chuột kêu chút chít trong hang
Anh đi cho khéo, dụng giường mẹ hay.
Mẹ hay mẹ hỏi: đi đâu?
Nói: Đi hốt muối cho mèo ăn cơm.
Mèo lành - Mèo hoang
* Mèo chó = mèo chuột = mèo mỡ
* Mèo đàng = mèo hoang
Con mèo lành sáo kêu con mèo vá?
Con cá không thờ sao gọi cá linh?
- Mèo lành chẳng ở mả
- Mèo lành chẳng ở mả, ả lành chả ngóng trai
- Mèo lành chẳng ở mả, ả lành chẳng ở hàng cơm
Mèo lành ở mả bao giờ,
Của yêu ai có dại khờ khoe ra.
Mèo lành ai nỡ cắt tai,
Gái kia chồng rẫy khoe tài làm chi?
Mèo lành ai nỡ xách tai,
Gái hư chồng để, khoe tài nỗi chi?
Khôn khéo đàng hoàng, không có lỗi thì không bị trách phạt.
Mèo hoang
- Mèo hoang
- Mèo đực cái ngoài gò mả
- Mèo mả gà đồng
(gà đồng còn có nghĩa là con ếch)
Trai gái hẹn hò gặp gỡ tư tình trái lễ giáo
Châm biếm
Mèo ngao cắn cổ ông thầy
Ông thầy bắt được đi đời mèo ngao.
Mèo ngao cắn cổ ông thầy
Thuốc đâu mà chạy cho lành cổ ông.
Ông thầy là người chủ nhà có nuôi mèo. Ở miền Bắc khi xưa, người ăn người làm trong nhà gọi chủ là ông thầy.
Mèo mỡ
- Mèo nào từ mỡ
- Mỡ để miệng mèo / Mỡ trước miệng mèo
- Như mèo thấy mỡ
Mèo thấy mỡ, mèo thèm chết giãy
Mỡ thấy mèo mỡ nhảy tê tê
Thịt kia ươn muối, mèo chê không thèm.
- Cơm treo, mèo nhịn đói
Ý nghĩa tương tự như: Cám treo để heo nhịn đói
Quan hệ giữa mèo với mèo
- Mèo nào cắn mỉu nào
Câu 2 bài thơ cổ “Hai con mèo”:
Cũng thì nanh vuốt kém chi đâu,
Chửa biết mèo nào cắn mỉu nào.
Con mèo con mẻo con meo,
Ba con cắn lộn buổi chiều hôm qua
Mèo hoang cắn lộn mèo nhà
Ba con cắn lộn hôm qua buổi chiều.
Mèo - Chuột
Con mèo con chuột có lông,
Ống tre có mắt, nồi đồng có quai.
- Mèo chuột
Thương yêu gì, thứ mèo chuột,
Chẳng ràng chẳng buộc, chỉ cốt chơi thôi.
- Mèo con bắt chuột cống
- Sáo sậy chống bè lim, mèo con bắt chuột cống
(Ý nghĩa tương tự như: Châu chấu đá xe)
- Mèo nhỏ bắt chuột con
Mèo nhỏ bắt con chuột lắt
Anh có tài gì mà lọt mắt em!
- Mèo già lại thua gan chuột nhắt
Mèo già mà lại thua gan chuột lắt,
Bó tay nhìn lũ cắc ké kỳ nhông,
Phép vua chẳng sợ trông chi lệ làng.
Quan hệ giữa mèo và chuột
- Như mèo với chuột
Mẹ chồng đối với nàng dâu
Như mèo với chuột có thương nhau bao giờ!
- Chuột cắn dây cột mèo / dây buộc mèo
- Chuột gặm chân mèo
- Mèo khóc chuột
- Mèo chuột ngủ chung (Miêu thử đồng miên)
Mèo chuột ngủ chung với nhau
Con mèo leo cây dò cá,
Lũ chuột ở nhà ăn cả thúng ngô.
Mèo nằm bồ lúa vểnh râu,
Thấy con chuột chạy, ngóc đầu kêu ngao.
Con mèo nhắm mắt, vểnh râu,
Để cho lũ chuột trên đầu trèo leo.
Con mèo ngủ cạnh thúng khoai,
Chuột ơi chớ đợi, chỉ hoài công thôi!
Con mèo trèo lên cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối giỗ cha con mèo.
Bài đồng dao quen thuộc nhất
Mèo bắt chuột
Con mèo con mẻo con meo,
Muốn ăn thịt chuột thì leo xà nhà.
Con mèo con mẻo con meo,
Vồ con chuột béo nhảy lên xà nhà.
Muốn mèo bắt được chuột,
Thì chớ nên ràng buộc xích dây.
So sánh
- Lôi thôi như mèo sẩy chuột
- Rình như mèo rình chuột
- Mèo khen mèo dài đuôi
Mèo khen mèo được dài đuôi
Chuột khen chuột nhỏ, dễ chui, dễ trèo.
Mèo khen mèo dài đuôi,
Chuột cậy mình nhỏ, dễ chui, dễ luồn.
Mèo khen mèo dài đuôi
Bắt chuột thì dở, đuối ruồi thì hay.
Mèo - Cọp (Hổ)
- Con mèo là dì con cọp
- Hùm mất hươu, tiếc hơn mèo mất thịt
Mèo tha miếng thịt xôn xao,
Hổ tha con lợn ai mà dám kêu.
Mèo tha miếng thịt xôn xao,
Kễnh tha con lợn thì nào thấy chi.
Mèo tha miếng thịt thì đòi,
Kễnh tha con lợn mắt coi trừng trừng.
Mèo tha miếng thịt toan đòi,
Hùm vồ con lợn, mắt coi trừng trừng.
Mèo tha miếng thịt thì la,
Kênh kênh tha lợn ai mà dám kêu.
Mèo - Rồng
- Ăn như rồng cuốn, uống như rồng leo, làm như mèo mửa
Mèo - Gà
- Bán thân Mẹo Dậu
- Mèo mả gà đồng
Nếu thương em phải thật lòng
Đừng như mèo mả gà đồng người chê.
Mèo - Chó
- Chó giữ nhà, mèo bắt chuột
- Chó sửa mèo ngao
- Mèo đến thì khó, chó đến thì giàu
- Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì sang
- Chó tha đi, mèo tha lại
- Chó treo, mèo đậy
Mắt mèo xanh sáng như sao
Móng mi bén ngót, ngao ngao ngừ ngừ
Thấy mi chuột mất hồn thư
Chó treo mèo đậy, gái hư tại mầy.
- Buộc cổ mèo treo cổ chó / Giật cổ mèo treo cổ chó
- Thắt cổ mèo, treo cổ chó
- Không có chó bắt mèo ăn cứt
- Mèo đàn chó điếm / Mèo đàn chó hoang
Mèo đàng lại gặp chó hoang,
Chàng đi ăn trộm gặp nàng xới khoai. - Anh đi ăn trộm gặp nàng nhổ môn.
Mèo hoang lại gặp chó hoang,
Anh đi ăn trộm gặp nàng bứt khoai.
Quan hệ giữa mèo với chó
- Chó với mèo
- Như chó với mèo / Như mèo với chó
- Đối xử nhau như mèo với chó
- "Yêu nhau như chó với mèo"
- Ghét nhau như chó với mèo
Ghét nhau như chó với mèo,
Mà trời lạnh quéo, trèo vào ngủ chung
Con mèo trèo lên cây vông
Con chó đứng dưới ngó mong con mèo
Mèo rằng sao chó chẳng theo?
Lên đây mèo sẽ dạy leo cho mà.
- Chó chê mèo lắm lông
- Chó chê mèo rậm lông
Chó chê rằng mèo lắm lông …
Mèo chê chó ăn rong chạy dài.
Con mèo làm bể nồi rang (đập bể nồi rang)
Con chó chạy lại mà mang lấy đòn.
Mèo ngao cắn cổ con cầy,
Con cầy vật chết cả bầy mèo ngao.
Ngụ ý (?)
- Chửi chó mắng mèo
- Đá mèo, quèo chó / Đá mèo, khoèo rế
- Đánh chó chửi mèo
- Đồ chó chê mèo mửa
Mèo – Heo (Lợn)
- Mổ lợn đòi phèo, mổ mèo đòi mỡ
