Xuân Quý Mão - COVID-19 - Bác sĩ Trần Văn Diên

COVID-19

(Y Học Thường Thức, Bài số 103)

Bác sĩ Trần Văn Diên

COVID-19 là một bệnh đường hô hấp cấp tính truyền nhiễm gây ra bởi corona virus. Bệnh COVID-19 đã phát triển đại dịch kỳ nầy từ tháng 12/2019 ở Trung Hoa rồi lan truyền khắp nơi trên thế giới. Chữ COVID-19 do tổ chức WHO (World Health Organization) của Liên Hiệp Quốc ở New York USA đặt tên thu gọn từ “CORONA VIRUS DISEASE phát khởi lần nầy từ tháng 12/2019”. Bệnh này đã gây đại dịch tàn khốc vào năm 1917 tại nước Tây Ban Nha ở Âu Châu vào lúc đó kéo số người bước lên thiên thai 75% dân số của nước Tây Ban Nha.

COVID-19 lây truyền là từ người này sang người khác qua hô hấp, hắt hơi, ho. Một người nhiễm bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng sau thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 đến 14 ngày, trung bình là 5 ngày, trong thời gian đó nó vẫn có thể truyền nhiễm. Cần thận trọng để hạn chế việc lây truyền, bao gồm vệ sinh cá nhân và rửa tay thường xuyên. Những người nghĩ rằng họ đã bị nhiễm bệnh thì nên đeo khẩu trang và liên hệ với bác sĩ để được giúp đỡ. COVID-19 chủ yếu ảnh hưởng hệ thống hô hấp dẫn đến một loạt các triệu chứng cấp tính giống như cúm, sốt, ho, khó thở, đau cơ và mệt mỏi, sự phát triển cao hơn nữa sẽ dẫn đến viêm phổi, hội chứng suy hô hấp cấp tính, nhiễm trùng vào đường máu, và có thể phải lên thiên thai. Các phản ứng y tế đối với căn bệnh này thường là cố gắng kiểm soát các triệu chứng vì hiện tại chưa có một phương pháp điều trị nào hiệu quả.

Căn bệnh được xác định lần này bởi các cơ quan y tế tại thành phố Vũ Hán, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc, Trung Hoa, trong số những bệnh nhân bị viêm phổi không rõ nguyên nhân. Nó đã gây ra sự báo động do lúc đó chưa thuốc chủng ngừa hiệu quả cũng như không có phương pháp điều trị nào cho bệnh nhân và sự lây lan tương đối nhanh chóng của nó trải rộng trên toàn cầu, phát hiện mạnh mẽ từ đầu tháng 12/2019 tại Trung Quốc. Bác Sĩ Li Wenliang đã bị nhiễm COVID-19 khi làm việc tại bệnh viện trung ương Vũ Hán ở Trung Hoa. Ông là người đầu tiên đưa ra cảnh báo về sự bùng phát của COVID-19 vào ngày 30/12/2019, ông đã bước lên thiên thai vào lúc 2:58 ngày 07/02/2020 hưởng dương 34 tuổi

WHO đã tuyên bố dịch viêm phổi do virus corona là một tình huống khẩn cấp y tế toàn cầu kể từ ngày 30/01/2020 rồi thành đại dịch từ ngày 11/03/2020. Tính đến ngày 09/04/2021 đã hơn 134 triệu trường hợp nhiễm COVID-19 được ghi nhận tại 217 quốc gia và những vùng lãnh thổ toàn thế giới với số người lên thiên thai trên 2,9 triệu người. Riêng tại Hoa Kỳ cho đến ngày 09/04/2021 thì có 561.052 người đã bước lên thiên đàng vì COVID-19, và số người ở Hoa Kỳ đã bị nhiễm COVID-19 đến ngày 09/04/2021 là trên 31,1 triệu người.

Bệnh COVID-19 gây nên đại dịch lần nầy bắt đầu tháng 12 năm 2019 khởi nguồn từ khu chợ lớn chuyên bán hải sản và động vật ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Hoa. COVID-19 gây viêm đường hô hấp ở người và cho thấy có sự lây lan từ người sang người.

Đến nay, bệnh được xác định là có lây truyền từ người sang người qua đường tiếp xúc trực tiếp với chất tiết từ đường hô hấp của người bệnh. Bệnh còn lây lan đường gián tiếp khi bàn tay người lành tiếp xúc với các đồ vật bị nhiễm virus như bao cao su, băng vệ sinh, ... sau đó đưa vào mắt, mũi, miệng và gây nhiễm bệnh. Do đó, phòng bệnh cơ bản là rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và các biện pháp dự phòng khác mà không có dùng thuốc gì cả. Theo một số nghiên cứu, bệnh cũng có thể lây qua đường tiêu hóa.

Những người bị nhiễm COVID-19 có thể không có triệu chứng hoặc có các triệu chứng cơ năng từ nhẹ đến nặng, như sốt, ho và khó thở. Tiêu chảy hoặc các triệu chứng ở đường hô hấp trên như hắt hơi, sổ mũi, đau họng thì ít gặp hơn. Một số trường hợp ở Trung Hoa ban đầu chỉ với đau ngực và đánh trống ngực. Vào tháng 03/2020, các báo cáo nổi lên chỉ ra rằng mất khứu giác có thể là triệu chứng phổ biến ở những người mắc bệnh COVID-19 nhẹ, dù không phổ biến như báo cáo ban đầu. Các trường hợp tiến triển viêm phổi nặng, suy rối loạn nội tạng rồi nhẹ bước lên thiên đàng.

Thời gian ủ bệnh được WHO ước tính từ 2 đến 10 ngày, hoặc từ 2 đến 14 ngày bởi ý kiến từ trung tâm phòng dịch bệnh tại Hoa Kỳ có tên gọi là CDC (Control Disease Center). Một nghiên cứu được công bố vào tháng 02/2020 bởi một số nhà nghiên cứu ở Trung Hoa, đã tìm thấy bằng chứng về thời gian ủ bệnh kéo dài đến 24 ngày. Xét về sinh lý bệnh học thì COVID-19 có thể chỉ sống ký sinh trong cơ thể con người.

Phương thức lây truyền chính là từ người sang người, qua các giọt dịch hô hấp của cơ thể khi mà người có mầm bệnh hắt hơi, ho hoặc thở ra. Các nhà khoa học đã xác nhận ba cách lây truyền: 1-truyền trực tiếp, 2-truyền tiếp xúc, và 3-truyền qua không khí.

1-Trong cách truyền trực tiếp: các giọt tung ra từ dịch hô hấp, giọt nước bọt của người có mầm bệnh bắn trực diện vào cơ quan hô hấp của người khác thường là từ mũi, miệng, một số trường hợp là mắt, khi người đang khỏe mạnh ở gần nhau với người đang mắc bệnh. Trường hợp này rất hay gặp khi một số người đối diện nhau lúc nói chuyện, khi cười đùa với nhau.

2-Trong cách truyền tiếp xúc: các giọt dịch hô hấp của người có mầm bệnh bám trên vật thể nào đó, rồi người khác chạm phải, tay có dính mầm bệnh lại vô tình quẹt lên mắt, ngoáy mũi hay cầm thức ăn cho vào miệng. Chẳng hạn như người có mầm bệnh hắt hơi hoặc nhổ lên một tay ghế, người khác nắm hay chạm phải có thể dính lấy ngay mầm bệnh.

3-Trong cách truyền qua không khí: thì mầm bệnh bay lơ lửng trong không khí, người khác chẳng may hít phải qua hệ thống hô hấp của cơ thể. Trường hợp này thường gặp khi nhiều người tập trung ở phòng kín lúc hội họp, tập trung xem biểu diễn văn nghệ hoặc ngay cả ở ngoài trời thì lại ít xảy ra, nhưng không phải là không thể xảy ra, do mầm bệnh có thể tồn tại lơ lửng trong không khí nhiều giờ, nhất là khi nhiệt độ không khí mát mẻ. Kiểm tra bộ môn bệnh học xem các mẫu phổi sau khi tim ngừng đập cho thấy tổn thương phế nang lan tỏa với fibromyxoid trong hai lá phổi. Thay đổi tế bào học của corona virus đã được quan sát thấy trong các tế bào phổi. Phổi bị tổn thương giống như hội chứng suy hô hấp cấp tính vậy.

Hôm nay tại quốc gia Hoa Kỳ có 3 viện bào chế đã hoàn tất việc trình làng thuốc chích ngừa COVID-19:

- Pfizer: chích 3 lần: cách nhau 3 tuần và 6 tháng

- Moderna: chích 3 lần: cách nhau 4 tuần và 6 tháng

- Johnson & Johnson: chích 2 lần cách nhau 6 tháng

Bác sĩ Trần Văn Diên ngày 09/04/2021