Y GROMLECH

ADNODDAU I YSGOLION SIR BENFRO

Ein stori ni - Traed... cam... a naid!

Tŷ Tuduraidd Dinbych y Pysgod | Tenby's Tudor House

Dyma fwy o luniau i chi eu hystyried. Beth yw'r cysylltiad?

O'N BRO I'R BYD

Dechrau wrth ein traed

Ymweld â'r wefan

Ble mae'r Tŷ Tuduraidd yn Ninbych y Pysgod?

Cam i weld Cymru

Pwy oedd Harri Tudur?

Fideo (Cymraeg) gan S4C

Beth oedd cysylltiad Harri Tudur â Sir Benfro

Fideo (Saesneg) gan Visit Pembrokeshire

A naid i weld y byd!

Munud i feddwl

Codwyd yr adeilad cul, 3 llawr hwn, ychydig lathenni o'r harbwr yn Ninbych-y-pysgod, ar ddechrau'r 15fed ganrif. Mae wedi'i adeiladu o rwbel calch a thywodfaen ac mae ganddo simnai gron a garderobe sy'n codi uchder llawn yr adeilad. Mae yn nodweddiadol o’r math o dŷ masnachwr llewyrchus a godwyd pan oedd Dinbych-y-pysgod yn borthladd llewyrchus ar ddiwedd yr Oesoedd Canol. Mae'n gartref i gasgliad rhyfeddol o offer a chelfi a wnaed yn lleol. Copïwyd y dodrefn, piwter, crogluniau a serameg o ddarnau Tuduraidd sydd yn dod o'r ardal.


Mae gan Ddinbych y Pysgod nifer o gysylltiadau Tuduraidd eraill. Ailadeiladwyd waliau y dref ym 1457 o dan nawdd Jasper Tudor, Iarll Penfro. Hefyd, ganwyd Robert Recorde yma, sy’n cael ei gofio am greu y symbol ‘hafal’ ar gyfer gwaith rhifedd.


Ganwyd Harri Tudur yng Nghastell Penfro. Wedi alltudiaeth yn Ffrainc, teithiodd i Frwydr Bosworth yn 1485 o ‘Mill Bay’ ger Dale, gan gasglu cefnogwyr ar hyd ei daith. Y mae Jasper Tudur a George Owen, Henllys, Arglwydd Cemais, hefyd yn ffigyrau allweddol yn hanes y Sir. Wedi Brwydr Bosworth, gwnaed Rhys ap Thomas yn Arglwydd Caeriw ac adeiladodd ystad fawreddog o gwmpas y castell yno. Erbyn 1558, roddwyd y cyfan yn nwylo Syr John Perrot, un o ffefrynnau y Frenhines Elizabeth 1af.


Ar ddechrau’r cyfnod roedd pwysigrwydd Yr Eglwys yn enfawr, ond daeth newidiadau a arweiniodd at ddinistrio’r mynachlogydd.


Newidodd bywydau pobl oherwydd darganfyddiadau y cyfnod. Bu masnachu halen, gwîn, olew, glo, pysgod, te, coffi a gwlân yn bwysig. Cafwyd datblygiadau mewn argraffu, dulliau brwydro, dulliau adeiladu llongau, teithio i ddarganfod gwledydd newydd ayb. Cafwyd Beibl yn y Gymraeg am y tro cyntaf a hyn yn fodd i achub yr iaith, gan nad oedd statws na defnydd swyddogol iddi cyn cyhoeddiad Beibl yr Esgob William Morgan (1588).

HERIAU

SEREN A SBARC

Enwau Lleoedd

Ydych chi'n gallu esbonio ystyr a hanes enwau llefydd yn Sir Benfro?

William Morgan a'r Beibl

Ydych chi'n gallu esbonio pam yr oedd William Morgan mor bwysig i'r iaith Gymraeg?

Tafodiaith

Ydych chi'n gallu dysgu 10 gair tafodieithol o Sir Benfro a'u hystyr?

Caneuon am y Gymraeg

Pa ganeuon sy'n son am yr iaith Gymraeg?

Y Llinell Lansger

Ydych chi'n gwybod beth oedd y llinell Lansger? Ydy'r sefyllfa wedi newid a sut?

Pwllderi

Darllenwch a dysgwch ambell linell o gerdd enwog Dewi Emrys 'Pwllderi' sydd wedi eu hysgrifennu mewn tafodiaith.

LLWYBRAU POSIB O FEWN Y MEYSYDD DYSGU

Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu

Enwau lleoedd wedi newid?

Edrych ar fap Tuduraidd o Sir Benfro a chwilio am sut mae enwau lleoedd yn aros neu wedi newid.

Geiriau tafodieithol

Trafod geiriau tafodieithol gwahanol ardaloedd.

Beth yw Llinell y Landsger?

Defnyddiwch y dolenni isod i ddarganfod yr hanes.

Beth oedd effaith y deddf uno ar yr iaith Gymraeg?

🎬 Taith yr iaith gyda Mewn Cymeriad.

Creu llinell amser gan ddefnyddio rhaglen megis Adobe Spark i son daith yr iaith.

Iechyd a Lles

Cymharu cyfnodau i ennyn empathi a gwerthfawrogiad

Y Tuduriaid - diffyg sgiliau meddygol, rhyddid a chyfleoedd, peryglon, ansicrwydd, bywyd byr. Defnyddiwch yr adnoddau isod i sbarduno'ch trafodaethau a'ch gwaith.

Gwyddoniaeth a Thechnoleg

Gwehyddu

Beth roedd y Tuduriaid yn gwisgo?

Rhowch dro ar wehyddu gan drafod pwysigrwydd dulliau o drin gwlân – gwau a gwehyddu.

Mathemateg a Rhifedd

Cynllun Rhosyn

Creu cynllun ‘rhosyn Tuduraidd’ gan fesur onglau yn fanwl gywir.

Robert Recorde

Pwy oedd Robert Recorde a beth oedd ei gyfraniad i fyd mathemateg?

Prynu Tŷ yn Ninbych y Pysgod

Hoffai teulu brynu tŷ yn eu hardal leol. A allwch chi gymryd rôl gwerthwr tai i'w helpu i brynu tŷ? Trafodwch yr hyn y gallant ei brynu o fewn cyllideb mewn ardaloedd lleol a'u cymharu ag ardaloedd eraill yng Nghymru.

Dyniaethau

Beth oedd hanes y Tuduriaid yn Sir Benfro?

Penfro: Cartref Harri Tudur

Datblygiad technoleg adeiladu -
simneuai a’i pwysigrwydd

Beth oedd yn arwyddocaol am y simnai?

Pa gyfleusterau newydd i'r cartref Cymreig a chyrraeddoedd o dramor?

Beth yw pwysigrwydd cadwraeth hen adeiladau?

Disgrifiad o Sir Benfro gan yr hanesydd George Owen

Beth oedd gan yr hanesydd George Owen, Henllys, Nanhyfer i ddweud am ein Sir yn ' The Description of Penbrockshire'? Beth am greu murlun?

William Morgan a'r Beibl

Pwy oedd William Morgan?

Beth yw ei gyfraniad i'r iaith Gymraeg?

Pa nwyddau eraill oedd yn cyrraedd o dramor?

Gyda phwy y gwnaeth y tuduriaid fasnachu?

Celfyddydau Mynegiannol

Caligraffi ac ysgrifennu cain

Defnyddiwch y beibl cyntaf fel sbardun i drafod ac arbrofi gyda chaligraffi ac ysgrifennu cain.