Y GROMLECH
ADNODDAU I YSGOLION SIR BENFRO
Ein stori ni - Traed... cam... a naid!
Tŷ Tuduraidd Dinbych y Pysgod | Tenby's Tudor House
Dyma fwy o luniau i chi eu hystyried. Beth yw'r cysylltiad?
O'N BRO I'R BYD
Dechrau wrth ein traed
Ble mae'r Tŷ Tuduraidd yn Ninbych y Pysgod?
Cam i weld Cymru
Pwy oedd Harri Tudur?
Fideo (Cymraeg) gan S4C
Beth oedd cysylltiad Harri Tudur â Sir Benfro
Fideo (Saesneg) gan Visit Pembrokeshire
A naid i weld y byd!
Munud i feddwl
Codwyd yr adeilad cul, 3 llawr hwn, ychydig lathenni o'r harbwr yn Ninbych-y-pysgod, ar ddechrau'r 15fed ganrif. Mae wedi'i adeiladu o rwbel calch a thywodfaen ac mae ganddo simnai gron a garderobe sy'n codi uchder llawn yr adeilad. Mae yn nodweddiadol o’r math o dŷ masnachwr llewyrchus a godwyd pan oedd Dinbych-y-pysgod yn borthladd llewyrchus ar ddiwedd yr Oesoedd Canol. Mae'n gartref i gasgliad rhyfeddol o offer a chelfi a wnaed yn lleol. Copïwyd y dodrefn, piwter, crogluniau a serameg o ddarnau Tuduraidd sydd yn dod o'r ardal.
Mae gan Ddinbych y Pysgod nifer o gysylltiadau Tuduraidd eraill. Ailadeiladwyd waliau y dref ym 1457 o dan nawdd Jasper Tudor, Iarll Penfro. Hefyd, ganwyd Robert Recorde yma, sy’n cael ei gofio am greu y symbol ‘hafal’ ar gyfer gwaith rhifedd.
Ganwyd Harri Tudur yng Nghastell Penfro. Wedi alltudiaeth yn Ffrainc, teithiodd i Frwydr Bosworth yn 1485 o ‘Mill Bay’ ger Dale, gan gasglu cefnogwyr ar hyd ei daith. Y mae Jasper Tudur a George Owen, Henllys, Arglwydd Cemais, hefyd yn ffigyrau allweddol yn hanes y Sir. Wedi Brwydr Bosworth, gwnaed Rhys ap Thomas yn Arglwydd Caeriw ac adeiladodd ystad fawreddog o gwmpas y castell yno. Erbyn 1558, roddwyd y cyfan yn nwylo Syr John Perrot, un o ffefrynnau y Frenhines Elizabeth 1af.
Ar ddechrau’r cyfnod roedd pwysigrwydd Yr Eglwys yn enfawr, ond daeth newidiadau a arweiniodd at ddinistrio’r mynachlogydd.
Newidodd bywydau pobl oherwydd darganfyddiadau y cyfnod. Bu masnachu halen, gwîn, olew, glo, pysgod, te, coffi a gwlân yn bwysig. Cafwyd datblygiadau mewn argraffu, dulliau brwydro, dulliau adeiladu llongau, teithio i ddarganfod gwledydd newydd ayb. Cafwyd Beibl yn y Gymraeg am y tro cyntaf a hyn yn fodd i achub yr iaith, gan nad oedd statws na defnydd swyddogol iddi cyn cyhoeddiad Beibl yr Esgob William Morgan (1588).
HERIAU
SEREN A SBARC
Enwau Lleoedd
Ydych chi'n gallu esbonio ystyr a hanes enwau llefydd yn Sir Benfro?
William Morgan a'r Beibl
Ydych chi'n gallu esbonio pam yr oedd William Morgan mor bwysig i'r iaith Gymraeg?
Tafodiaith
Ydych chi'n gallu dysgu 10 gair tafodieithol o Sir Benfro a'u hystyr?
Caneuon am y Gymraeg
Pa ganeuon sy'n son am yr iaith Gymraeg?
Y Llinell Lansger
Ydych chi'n gwybod beth oedd y llinell Lansger? Ydy'r sefyllfa wedi newid a sut?
Pwllderi
Darllenwch a dysgwch ambell linell o gerdd enwog Dewi Emrys 'Pwllderi' sydd wedi eu hysgrifennu mewn tafodiaith.
LLWYBRAU POSIB O FEWN Y MEYSYDD DYSGU
Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu
Enwau lleoedd wedi newid?
Edrych ar fap Tuduraidd o Sir Benfro a chwilio am sut mae enwau lleoedd yn aros neu wedi newid.
Beth yw Llinell y Landsger?
Defnyddiwch y dolenni isod i ddarganfod yr hanes.
Beth oedd effaith y deddf uno ar yr iaith Gymraeg?
🎬 Taith yr iaith gyda Mewn Cymeriad.
Creu llinell amser gan ddefnyddio rhaglen megis Adobe Spark i son daith yr iaith.
Iechyd a Lles
Cymharu cyfnodau i ennyn empathi a gwerthfawrogiad
Y Tuduriaid - diffyg sgiliau meddygol, rhyddid a chyfleoedd, peryglon, ansicrwydd, bywyd byr. Defnyddiwch yr adnoddau isod i sbarduno'ch trafodaethau a'ch gwaith.
Gwyddoniaeth a Thechnoleg
Dulliau Adeiladu'r Cyfnod
Beth oedd yn wahanol am ddulliau adeiladu'r cyfnod?
Gwehyddu
Beth roedd y Tuduriaid yn gwisgo?
Rhowch dro ar wehyddu gan drafod pwysigrwydd dulliau o drin gwlân – gwau a gwehyddu.
Mathemateg a Rhifedd
Cynllun Rhosyn
Creu cynllun ‘rhosyn Tuduraidd’ gan fesur onglau yn fanwl gywir.
Robert Recorde
Pwy oedd Robert Recorde a beth oedd ei gyfraniad i fyd mathemateg?
Prynu Tŷ yn Ninbych y Pysgod
Hoffai teulu brynu tŷ yn eu hardal leol. A allwch chi gymryd rôl gwerthwr tai i'w helpu i brynu tŷ? Trafodwch yr hyn y gallant ei brynu o fewn cyllideb mewn ardaloedd lleol a'u cymharu ag ardaloedd eraill yng Nghymru.
Dyniaethau
Datblygiad technoleg adeiladu -
simneuai a’i pwysigrwydd
simneuai a’i pwysigrwydd