มะหลอดผลไม้พื้นบ้านสร้างรายได้

ชื่ออาชีพท้องถิ่น : มะหลอดผลไม้พื้นบ้านสร้างรายได้

ประวัติ ข้อมูลของผู้ประกอบอาชีพ

ฤดูร้อนเดือนมีนาคม 1 ปีมีครั้ง  ทำความรู้จัก "บักหลอด" หมากหลอด (ภาคอีสาน) , บะหลอด, มะหลอด, สลอดเถา (ภาคเหนือ), ส้มหลอด (ภาคใต้) ผลไม้ท้องถิ่นชนิดหนึ่ง พบได้ตามแถบทางภาคอีสานตอนบน ภาคเหนือ ภาคใต้   โดยจะพบได้มากทางภาคเหนือ และภาคอีสาน ตามบ้านเรือนในชนบท หรือ ตามทุ่งนาและตามป่าดิบชื้น  ป่าเบญจพรรณ รวมถึงตามเนินเขา ที่ระดับความสูง 200-1,600 เมตร จากระดับน้ำทะเล 

ช่วงนี้ฤดูร้อน ฤดูกาลของ "มะหลอด" จะเริ่มขึ้นแล้ว ผลิดอกออกผลสุกงอมเต็มต้นกันเลย แต่จะหาซื้อตามตลาดทั่วไปคงเป็นไปได้ยาก เพราะเป็นผลไม้เฉพาะถิ่นที่เกิดตามสภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมเท่านั้น ซึ่งต้องถามซื้อจากชาวบ้านในืพื้นที่  ซึ่งในอำเภอทุ่งหัวช้างมักจะมีชาวบ้านในพื้นที่นำออกมาขายตามตลาดนัด  หรือ นำมาขายตามสถานที่ราชการเพื่อเป็นการสร้างรายได้เสริมให้กับคนในพื้นที่

ที่อยู่  ที่ตั้ง  (พิกัด) ของผู้ประกอบการ

กระบวนการ  ขั้นตอนการผลิตหรือองค์ความรู้

       มะหลอด มะหลอด ชื่อวิทยาศาสตร์ Elaeagnus latifolia L. จัดอยู่ในวงศ์มะหลอด (ELAEAGNACEAE) สมุนไพรมะหลอด มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า สลอดเถา หมากหลอด หรือ บะหลอด บ่าหลอด (ภาษาคำเมือง), ควยรอก (ตราด), ส้มหลอด (ภาคใต้) เป็นต้น สมุนไพรมะหลอด เป็นพืชพื้นเมืองของไทยที่พบได้มากทางภาคเหนือ ตามป่า ตามทุ่งนา หรือตามบ้านเรือนชนบท และสามารถพบได้ทั่วไปตามชายป่าชื้น ป่าเบญจพรรณ และมักขึ้นทั่วไปตามเนินเขาในที่ร่มที่ระดับ 200-1,600 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล

       ลักษณะของมะหลอด ต้นมะหลอด เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง ลำต้น และกิ่งมีเกล็ดสีเทาหรือสีเงิน  

ใบมะหลอด เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปรีแกมหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบด้านบนมีสีเขียวอมน้ำเงินเกลี้ยง ส่วนด้านล้างมีเกล็ดเล็ก ๆ สีน้ำตาลทั่วไป กว้างประมาณ 3.5-4.5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 6-12 เซนติเมตร และก้านใบยาวประมาณ 0.8-1.2 เซนติเมตร 

     ดอกมะหลอด จะออกดอกเป็นกระจุกตามง่ามใบ ยาวประมาณ 1-2 เซนติเมตร ดอกเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศหรือมีดอกเพศเมียปะปนรวมอยู่ด้วย ลักษณะของกลีบดอกจะเชื่อมติดกันเป็นหลอดคล้ายสันเหลี่ยม มีความยาวประมาณ 0.5 เซนติเมตร ที่ปลายแยกเป็น 5 กลีบ มีเกสรตัวผู้ 5 อัน ติดอยู่กับหลอดท่อดอก 

     ผลมะหลอด มีลักษณะมีหลายรูปทรง เช่น ผลรูปรี รูปไข่ รูปกรวย รูปลูกแพร์ และรูปทรงกระบอก ยาวประมาณ 1-2 เซนติเมตร ลักษณะโดยรวมจะคล้าย ๆ กับมะเขือเทศราชินี ผิวเปลือกจะสากเล็กน้อย มีจุดสีขาวสีเงินบนผล ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อผลสุกแล้วจะมีสีแดงเข้ม หรือแดง หรือส้มแดง หรือสีเหลือง มีรสเปรี้ยว ฝาดจนถึงหวาน ใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้ และในผลมีเมล็ดสีน้ำตาลเหลือง ลักษณะเมล็ดหัวท้ายแหลมยาวรี ตัวเมล็ดเป็นพู (ร่อง) โดยเมล็ดหนึ่งจะมี 8 พู

มะหลอด จะมีอยู่ด้วยกัน 3 รส โดยทุกรสจะมีรสฝาดรวมอยู่ด้วย ซึ่งได้แก่ มะหลอดส้มจะมีรสเปรี้ยว สีผล  ออกส้มใส, มะหลอดหวาน มีสีค่อนข้างแดงเข้ม หารับประทานได้ยาก, และมะหลอดก๋ำปอ มีรสไม่เปรี้ยวและ     ไม่หวานมาก อย่างไรก็ตามก่อนนำมารับประทานต้องทำให้นิ่มก่อนด้วยวิธีการนวดหรือคลึง เพราะจะช่วยลดความฝาดลงไปได้เยอะ แถมยังช่วยแยกเมล็ดออกมาได้ง่ายขึ้นอีกด้วย มะหลอด เป็นผลไม้ที่บางคนคงไม่รู้จักหรือไม่เคยได้ยิน เพราะเท่าที่ทราบก็คือผลไม้ชนิดนี้เป็นผลไม้ของทางภาคเหนือ โดยจะออกดอกออกผลในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนกุมภาพันธ์ เมื่อยามที่ผลมันสุก ต้นจะดูสวยงามเต็มไปด้วยผลที่มีสีแดงสด สีส้ม สีเหลือง      สีเขียว คละเคล้ากันไป เห็นแล้วน่ารับประทาน แต่น่าเสียดายที่ผลไม้ชนิดนี้ยังไม่นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย ทำให้มีผลผลิตจำหน่ายเข้าสู่ตลาดน้อยมาก และมักพบเห็นวางจำหน่ายตามตลาดในจังหวัดรอบนอกตามชนบท ทำให้ไม่เป็นที่รู้จักเหมือนผลไม้ชนิดอื่น และยังไม่มีการส่งเสริมการปลูกอย่างจริงจัง ซึ่งในปัจจุบันค่อนข้างจะหาได้ยากขึ้นทุกที

สรรพคุณของมะหลอด 

1. ช่วยบำรุงหัวใจ (ดอก) 

2. ช่วยบำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์ (ใบ) 

3. ช่วยคุมธาตุในร่างกาย (ผล, ดอก)

4.  ช่วยแก้โรคตา (ดอก) 

5. ช่วยแก้อาการคลื่นเหียนอาเจียนได้ (ผล) 

6. ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ดอก)

7.  ช่วยแก้ไข้พิษ (เถา)

8.  ช่วยขับเสมหะ (เปลือกต้น)

9.  ทั้งต้นใช้ต้มอาบแก้อาการใจสั่นได้ (ทั้งต้น) 

10. ผลสุกมะหลอดใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ (ผลสุก) 

11. ช่วยแก้อาการบิดและอาการท้องผูกในเด็ก (ผลสุก) 

12. ตำรับยาพื้นบ้าน ชาวล้านนาใช้เนื้อในเมล็ดผสมกับเหง้าสับปะรด 7 แว่น กับสารส้มขนาดเท่าหัวแม่มือ นำไปต้มเป็นน้ำดื่มช่วยแก้โรคนิ่วได้ (เนื้อในเมล็ด) 

13. ดอกใช้แก้ริดสีดวงจมูก (ดอก) 

14. ผลดิบใช้เป็นยาฝาดสมาน (ผลดิบ, ดอก)

15.  รากใช้ผสมรากเติ่ง นำไปแช่เหล้าที่ทำจากข้าวเหนียวตำ ใช้กินแก้อาการปวดกระดูก ปวดหัว หรืออาการเข่าเดินไม่ได้ (ราก) 

16. ดอกใช้เข้าเครื่องยา (ดอก)

ประโยชน์ของมะหลอด 

1. ประโยชน์ มะหลอดเป็นผลไม้ที่อุดมไปด้วยวิตามินซี มันจึงช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระได้ 

2. ผลสุกใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้ กินกับน้ำพริกหวาน หรือจะนำไปดองกับเกลือก็ได้เช่นกัน 

3. ผลสุกสามารถนำไปแปรรูปเป็นผลไม้ดอง ผลไม้แช่อิ่ม นำไปทำไวน์ เป็นต้น 

4. ผลดิบสีเขียวสามารถนำมารับประทานร่วมกับน้ำพริกถั่วเน่าพันด้วยผักกาดและผักชีได้ คล้าย ๆ กับกินเมี่ยงคำ หรือนำมาทำส้มตำ ทำแกงส้ม เป็นต้น

วิธีการกินมะหลอด

1. หากใครต้องการกินแบบหวานฉ่ำไม่ติดรสเปรี้ยว ให้เลือกลูกมะหลอดที่สุกงอม ก่อนนำมารับประทานต้องทำให้นิ่มก่อนด้วยวิธีการนวดหรือคลึง เพราะจะช่วยลดความฝาดลงไปได้เยอะ แถมยังช่วยแยกเมล็ดออกมาได้ง่ายขึ้นอีกด้วย 

2. กินมะหลอดด้วยการจิ้มพริกเกลือ น้ำปลาหวาน หรือทำน้ำจิ้มแห้ง น้ำจิ้มน้ำ ตามสะดวกได้เลย แนะนำน้ำจิ้มน้ำ ส่วนผสม พริกป่น ข้าวคั่ว หอมแดงซอย น้ำปลา น้ำปลาร้า น้ำตาล ผงปรุงรส ผงนัวตามชอบ ผสมให้รวมกัน แล้วฝานมะหลอดลงแช่น้ำจิ้มแล้วตักกินฟินๆได้เลย

วิธีการกินบักหลอด

1. หากใครต้องการกินแบบหวานฉ่ำไม่ติดรสเปรี้ยว ให้เลือกลูกบักหลอดที่สุกงอม ก่อนนำมารับประทานต้องทำให้นิ่มก่อนด้วยวิธีการนวดหรือคลึง เพราะจะช่วยลดความฝาดลงไปได้เยอะ แถมยังช่วยแยกเมล็ดออกมาได้ง่ายขึ้นอีกด้วย 

2. กินบักหลอดด้วยการจิ้มพริกเกลือ น้ำปลาหวาน หรือทำน้ำจิ้มแห้ง น้ำจิ้มน้ำ ตามสะดวกได้เลย แนะนำน้ำจิ้มน้ำ ส่วนผสม พริกป่น ข้าวคั่ว หอมแดงซอย น้ำปลา น้ำปลาร้า น้ำตาล ผงปรุงรส ผงนัวตามชอบ ผสมให้รวมกัน แล้วฝานบักหลอดลงแช่น้ำจิ้มแล้วตักกินฟินๆได้เลย

สื่อประกอบ 

ผู้ให้ข้อมูล  ผู้เขียนหรือผู้เรียบเรียงเนื้อหา

ผู้ให้ข้อมูล : เว็บไซต์เมดไทย (Medthai) 

ผู้เขียน / ผู้เรียบเรียงเนื้อหา : นางสาวสุจิตรา  ศรีชำนาญ

ภาพถ่ายโดย : 1. www.thaikasetsart.com, www.postjung.com, www.bloggang.com

                   2. นางสาวสุจิตรา  ศรีชำนาญ