งาขี้ม้อนพืชพื้นถิ่นสร้างรายได้

ชื่ออาชีพท้องถิ่น : งาขี้ม้อนพืชพื้นถิ่นสร้างรายได้

ประวัติ ข้อมูลของผู้ประกอบอาชีพ

งาม้อนหรืองาขี้ม้อน (Perilla frutescens) งาขี้ม่อนเป็นพืชสมุนไพรท้องถิ่นที่ปลูกกันมานานในพื้นที่ภาคเหนือของไทย เป็นพืชตระกูลเดียวกับกระเพรา โหรพา แมงลัก ส่วนใหญ่จะปลูกกันในพื้นที่ดอนอาศัยน้ำฝน งาม้อนสามารถบริโภคในรูปแบบต่างๆ เช่น เมล็ดใช้ทานเปล่า เมล็ดนำไปคั่วแล้วตำผสมกับข้าวเหนียวผสมเกลือซึ่งคนทางเหนือเรียกข้าวหนุกงา นอกจากนั้นมีการแปรรูปจากงาม้อนหลายรูปแบบ เช่น งาม้อนคั่ว งาม้อนแผ่น ข้าวหลามงาม้อน คุกกี้งาม้อน ชางาม้อน รวมไปถึงเครื่องสำอางบำรุงผิว เป็นต้น สำหรับงานขี้ม้อนในอำเภอทุ่งหัวช้าง   มักจะมีชาวบ้านในพื้นที่นำออกมาขายตามตลาดนัดหรือนำมาขายตามสถานที่ราชการเพื่อเป็นการสร้างรายได้เสริมให้กับคนในพื้นที่

ที่อยู่  ที่ตั้ง  (พิกัด) ของผู้ประกอบการ

กระบวนการขั้นตอนการผลิตหรือองค์ความรู้

งาขี้ม้อน หรือที่เรียกเพี้ยนกันว่า งาขี้ม่อน มีชื่อภาษาอังกฤษว่า Perilla frutescens หรือที่บางคนอาจคุ้นหูกับคำว่า    ใบชิโซะ (Shiso) คือพืชตระกูลเดียวกับกะเพรา โหระพา แมงลัก โดยมีลักษณะเป็นไม้พุ่มหรือไม้ล้มลุก ต้นสูงประมาณ 1-2 เมตร ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านสาขามาก กิ่งที่อ่อนหรือต้นอ่อนจะมีขนสีขาวปกคลุมอยู่หนาแน่น และต้นจะมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ

          เมื่อโตเต็มที่โคนต้นจะแข็งแรงขึ้นและออกเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามกัน ใบเป็นรูปไข่ ขนาดกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร โคนใบกลม ปลายใบเรียวแหลมเป็นติ่งยาว ส่วนขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบงาขี้ม้อนจะเป็นสีเขียวอ่อน แผ่นใบจะมีขนขาวเล็ก ๆ อ่อน ๆ ทั้งสองด้าน ที่ท้องใบจะมีต่อมน้ำมัน 

          ส่วนดอกของงาขี้ม้อนจะออกเป็นช่อกระจุกตามง่ามใบ และที่ปลายกิ่งของแต่ละช่อจะมีดอกย่อยเป็นจำนวนมาก ขนาดดอกย่อยจะยาวประมาณ 1.5 มิลลิเมตร กลีบดอกมีสีขาวเชื่อมติดกันเป็นหลอด มีขนสีขาวปกคลุมบริเวณดอกอยู่หนาแน่นเช่นกัน

       มาที่ส่วนผลของงาขี้ม้อนจะมีลักษณะกลมเป็นรูปไข่กลับ ขนาดเล็กแต่ค่อนข้างแข็ง มีสีน้ำตาลหรือสีเทา ที่ผลจะมีลวดลายรูปตาข่าย ขนาดผลยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร

 ประโยชน์ของงาขี้ม้อน  มีดังนี้

• ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตในเด็ก ซ่อมแซมกระดูกและฟัน เพราะมีแคลเซียมและฟอสฟอรัสสูง

• มีส่วนช่วยป้องกันโรคกระดูกพรุน ด้วยแคลเซียมและเซซามอลที่อยู่ในงาขี้ม้อน

• มีวิตามินบีที่ช่วยบำรุงสมอง ลดอาการไมเกรน บรรเทาอาการเหน็บชา และอาการโรคปากนกกระจอก

• มีกรดไขมันโอเมก้า 3 ที่มีส่วนช่วยบำรุงการทำงานของระบบประสาทและสมอง ช่วยบำรุงความจำ ป้องกันโรคหัวใจและโรคสมองขาดเลือดได้

• กรดไขมันโอเมก้า 6 ในงาขี้ม้อน มีส่วนช่วยป้องกันการอุดตันของเส้นเลือด ช่วยลดอาการปวดและการอักเสบต่าง ๆ และดูแลความชุ่มชื้นให้ผิวหนังไม่แห้งกร้าน พร้อมทั้งมีส่วนช่วยลดริ้วรอยต่าง ๆ บนผิวพรรณได้ด้วย จึงถูกนำมาใช้เป็นส่วนผสมในเครื่องสำอาง

• ในงาขี้ม้อนมีวิตามินอีที่ช่วยเติมความชุ่มชื้นให้ผิวพรรณ และเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยปกป้องระบบประสาท กล้ามเนื้อ และการทำงานของปอด

• สารโพลีฟีนอลและเซซามอลในงาขี้ม้อนสามารถลดความเสี่ยงการเกิดโรคมะเร็งบางชนิดได้ เพราะมีคุณสมบัติยับยั้งการสร้างโปรตีนชนิดหนึ่งซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดโรคมะเร็ง

• น้ำมันจากเมล็ดงาขี้ม้อนหากนำมาทอดผสมกับเหง้าไพล สามารถใช้เป็นยานวดบริเวณที่ปวดเมื่อยได้

• กรดโรสมารินิกในงาขี้ม้อนมีฤทธิ์ต้านภูมิแพ้ จึงมีการพัฒนาต่อยอดเป็นเจลจากสารสกัดงาขี้ม้อน เพื่อใช้รักษาอาการผิวหนังอักเสบและโรคภูมิแพ้

  งาขี้ม้อน กับข้อควรระวัง  แม้จะมีประโยชน์ต่อสุขภาพหลายด้าน แต่การรับประทานงาขี้ม้อนก็มีข้อควรระวัง ดังนี้

• ห้ามใช้ในผู้ที่มีอาการแพ้งาขี้ม้อน หรือแพ้พืชตระกูลกะเพรา (Lamiaceae)

• สตรีมีครรภ์และสตรีที่ให้นมบุตรควรหลีกเลี่ยง เพราะยังไม่มีรายงานด้านความปลอดภัยมากเท่าที่ควร

สื่อประกอบ

งาขี้ม้อนนำไปประกอบอาหารได้หลากหลายเมนูด้วยกัน เช่น นำเมล็ดไปคั่วแล้วตำผสมกับข้าวเหนียวและเกลือ ซึ่งจะเรียกว่าข้าวหนุกงา เป็นอาหารพื้นบ้านของ คนทางภาคเหนือ หรือจะนำงาขี้ม้อนไปทำขนมต่าง ๆ อย่างข้าวหลาม คุกกี้ งาขี้ม้อนแผ่น หรือนำเมล็ดงาขี้ม้อนไปสกัดเป็นชาไว้จิบ หรือสกัดเอาน้ำมันมาปรุงอาหารเมนูสลัด ผัด หรือทอดก็ได้  แต่หากจะกินงาขี้ม้อนดิบ ๆ ก็กินได้ โดยกินเปล่า ๆ เหมือนของกินเ ส่วนใบงาขี้ม้อนก็สามารถกินเป็นผักสดจิ้มน้ำพริก หรือนำไปกินคู่กับเมนูปิ้งย่างได้เช่นกัน

ผู้เขียน / ผู้เรียบเรียงเนื้อหา : นางสาวสุจิตรา  ศรีชำนาญ

ภาพถ่ายและบทความโดย :    1. บทความและงานวิจัยของคุณเจษฎา จงใจดี และคุณอดิเรก ปัญญาลือ                เรื่อง งาม้อน มหัศจรรย์โอเมก้าจากยอดดอย

                              2. https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_278383

คลิป You Tube   :   1.  ขอขอบคุณ   คลิปประโยชน์ของงาขี้ม่อน (1/2) 27 ธ.ค. 64 ครัวคุณต๋อย

                        2. ขอขอบคุณ คลิป เงาขี้ม้อน : ประโยชน์มากมี สรรพคุณทางยามากมาย ของ                   

                                     SANSARA CHANNEL

        3. ขอขอบคุณ คลิป เงาขี้ม้อน พาทุกคนเก็บงาขี้ม้อน ของ Pilai Channel

      4.  ขอขอบคุณ คลิป เงาขี้ม้อน อาหารช่วงฤดูหนาวของคนภาคเหนือ ของ รักบ้านเกิด 

                                     สาวเหนือ

      5. ขอขอบคุณ คลิป วิธีทำข้าวหนุกงา อาหารเหนือที่เป็นสัญลักษณ์ของการมาถึงฤดูหนาวของ 

                                  ไทย / ปลูกปรุงกินกับแม่ต้อม  ของ แม่ต้อม เสน่ห์ล้านนา

      6. ขอขอบคุณ คลิป วิธีทำข้าวหนุกงา "สูตรโบราณ" โอเมก้าสูง Sticky rice & Perilla Seed  

                                  ของ ครบเครื่องเรื่องครัว

        7. ขอขอบคุณ คลิป วิธีทำข้าวหนึกงา (ข้าวคลุกงา) # ข้าวหนุกงา # ครัวบ้าน ๆ ของอาหาร

                                  เหนือ # อาหารพื้นบ้าน ครัวพื้นบ้าน สไตล์นายรงค์

    8. ขอขอบคุณ คลิป ข้าวใหม่คลุกงาขี้ม้อน หอมทั้งข้าวใหม่ ทั้งงาขี้ม่อนฟินมากกก ของ ครัวลุงไก่