ประเพณีท้องถิ่นการแห่ครัวตานตามวิถีชีวิตของกะเหรี่ยง

วัฒนธรรม และ ประเพณี : การแห่ครัวตานเข้าวัด

ศิลปะ วัฒนธรรม และประเพณี : ประเพณีท้องถิ่นการแห่ครัวตานตามวิถีชีวิตของกะเหรี่ยง

ปะวัติความเป็นมาของศิลปะ วัฒนธรรม และประเพณีที่เกี่ยวข้องกับชุมชน

ประเพณี “แห่ครัวตาน” (คัวตาน) “คัว” หมายถึง ครัว ในภาษาถิ่นภาคเหนือ หมายถึง วัตถุ, สิ่งของ, เครื่องใช้, เครื่องประกอบ ส่วนคำว่า “ตาน” (ทาน) หมายถึง ถวาย, ทาน “คัวตาน” หมายถึง เครื่องไทยทาน (ของสำหรับทำทาน) หรือเครื่องไทยธรรม ชาวล้านนามักเรียกสิ่งของต่างๆ ที่นำมารวมกันแล้วตกแต่งให้สวยงามเพื่อถวายเป็นเครื่องไทยทานว่า ต้น, ต้นทานหรือต้นครัวทาน

ประเพณีแห่ครัวตาน หรือการถวายเครื่องไทยทาน เป็นประเพณีที่คนท้องถิ่นภาคเหนือหรือล้านนา จัดขึ้นเนื่องในโอกาสที่หมู่บ้านนั้นมีเทศกาลงานสำคัญ เช่น งานตานสลากภัตร งานฉลองโบสถ์ วิหาร ศาลา ถาวรวัตถุที่เป็นสาธาณประโยชน์ของหมู่บ้าน และนำไปถวายวัดในเทศกาลประเพณีต่าง ๆ โดยการแห่ครัวตานชาวบ้านจะนำเอาสิ่งของ เครื่องอุปโภค บริโภค วัสดุอุปกรณ์ จตุปัจจัยไทยทาน ที่ช่วยกันรวบรวมหรือซื้อหามา จากนั้นจะมีการจัดทำเป็นรูปแบบต่างๆ นำไปถวายวัดในหมู่บ้านของตนหรือหมู่บ้านใกล้เคียง ในการเคลื่อนต้นครัวทานเพื่อนำไปถวายเป็นทานนั้น มักจะมีการแห่แหนด้วยขบวนฆ้องกลองซึ่งอาจมีช่างฟ้อนทำหน้าที่ฟ้อนรำนำขบวนไปด้วย

รูปแบบครัวตานมีหลายลักษณะตามแนวคิดของชาวบ้านโดยชาวบ้านจะช่วยกันตกแต่งครัวตานให้สวยงาม เช่น พุ่มดอกไม้ พุ่มเครื่องไทย-ทาน และมียอดเป็นธนบัตรหนีบด้วยไม้ตับ รูปจำลองโบราณสถานที่เคารพนับถือ รูปสัตว์ สัตว์หิมพานต์ในนิทานชาดกต่างๆ ต้นกัลปพฤกษ์ เป็นต้น โดยเป็นสิ่งของเครื่องใช้ที่ชาวบ้าน พระภิกษุสามเณร หรือวัดสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ ตลอดจนพืชผักที่มีในท้องถิ่นตามฤดูกาล

การแห่ครัวตานจะมีการจัดรูปขบวน มีป้ายชื่อหมู่บ้าน ขบวนเครื่องสักการะดอกไม้ ธูปเทียน พุ่มดอก ขบวนกลองยาวหรือกลองสิ้งหม้อง และขบสนฟ้อนรำหน้าครัวตาน ในบางครั้งจะมีการฮ่ำครัวตานอธิบายความหมายหรือพรรณนาขบวนครัวตาน เมื่อแห่เข้าวัดแล้วก็จำนำไปถวายพระสงฆ์ และรับศีลพรเป็นอันเสร็จพิธี

การแห่ครัวตานเป็นกุศโลบายอย่างหนึ่งในการสร้างให้เกิดธรรมที่สำคัญ คือ คารวะธรรม คือมีความเคารพต่อกันให้เกียรติกัน เพื่อนบ้านมีงานบุญ งานประเพณี เกิดกิจกรรมร่วมกันของผู้สูงอายุ และคนหนุ่มสาว เกิดการถ่ายทอดแบ่งปันและบอกเล่า ปัญญาธรรม คือ การตระเตรียมเครื่องถวาย สมาชิกต้องช่วยกันคิด ช่วยกันวางแผน ช่วยกันแก้ปัญหา เพื่อทำให้ดีที่สุด และสามัคคีธรรม คือส่งเสริมให้เกิดความสามัคคีในหมู่บ้าน เราในฐานะเพื่อนบ้านก็อาสาช่วยเหลือ มีน้ำใจให้แก่กันและกัน

การสืบสาน อนุรักษ์ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี

พี่น้องชาวกะเหรี่ยงในอำเภอทุ่งหัวช้างเมื่อมีประเพณีแห่ครัวตานเข้าวัดจะมีการรวมตัวกันนั่งอยู่กันตามศาลาวัด ใต้ร่มไม้ เเละมีคนบางกลุ่มจะทำการเเห่ฆ้อง กลอง ร้องเพลงกันอย่างสนุกสนาน อีกกลุ่มหนึ่งเดินเเบกครัวทานอันใหญ่มาก สีสันสดใส เป็นทางยาวเเละมีเสียงโห่ร้องตลอดเวลา การจัดงานประเพณีเเห่ครัวตาน ถือเป็นฮีตฮอยเก่ามานานเเล้ว ซึ่งในทุกๆปี การเเห่ครัวทานจะมีพี่น้องมาร่วมงานบุญใหญ่เป็นจำนวนมาก ซึ่งชาวบ้าน กะเหรึยงมีการเดินจากทุกสารทิศเพื่อเขามาร่วมในขบวนเเห่ โดยการตั้งขบวนเพื่อเตรียมเเห่ ครัวตานซึ่งเเต่ละบ้านก็ทำการตกเเต่งประดับครัวทานอย่างสวยงาม ซึ่งเมื่อได้เวลาพร้อมจะได้รับสัญญานจากผู้นำชุมชนก็เริ่มเดินขบวนครัวทานเดินทางสู่วัด กันอย่างพร้อมเพรียง ซึ่งประเพณีดังกล่าวนี้ ถือเป็นเสน่ห์ของประเพณี พลังศรัทธาที่ มุ่งมั่น เป็นเอกลักษณ์ ที่น่าส่งเสริมเเละควรค่าอนุรักษ์ในวิถีชีวิตประเพณีพื้นถิ่นอันสำคัญของอำเภอทุ่งหัวช้างให้ สืบต่อไปถึงลูกหลานต่อไป