คลื่นสึนามิ ไม่ได้เกิดจากลมพายุเหมือนกับคลื่นธรรมดา เพราะเมื่อเกิดคลื่นสึนามิ ท้องฟ้าอาจปลอดโปร่งไม่มีลมพายุเลยก็ได้ นักวิชาการในสมัยก่อนคิดว่า การเกิดคลื่นสึนามิ อาจเกี่ยวข้องกับน้ำขึ้นน้ำลงที่ผิดปกติในท้องทะเล ซึ่งมีสาเหตุมาจากการเปลี่ยนแปลงของจุดดับ บนดวงอาทิตย์ (sun spots) หรือจากการวางตัวของดาวเคราะห์ต่าง ๆ ที่สัมพันธ์กับตำแหน่ง ของโลก ดังนั้นจึงเรียกคลื่นชนิดนี้ว่า “คลื่นน้ำขึ้นลง” (tidal waves) แต่ปัจจุบันเราทราบแล้วว่า คลื่นสึนามิ ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการขึ้นลงของน้ำทะเล แต่เกิดจากการไหวสะเทือนของเปลือกโลก อย่างรุนแรงใต้พื้นท้องทะเลและมหาสมุทร โดยมีการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก มีอยู่ 3 แบบ คือ 1. แบบกระจายตัว คือ แผ่นเปลือกโลกสองแผ่นเคลื่อนที่ออกจากกัน 2. แบบมุดตัว คือ แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนเข้าหากัน โดยที่แผ่นเปลือกโลกแผ่น หนึ่งมุดเข้าไปอยู่ใต้แผ่นเปลือกโลกอีกแผ่นหนึ่ง 3.แบบเปลี่ยนรูป คือ แผ่นเปลือกโลกจำนวนสองแผ่น เคลื่อนที่ในแนวนอน ผ่านซึ่งกันและกัน

ประเทศไทยยังไม่มีระบบเตือนภัยคลื่นสึนามิ และขาดเจ้าหน้าที่ซึ่งมีความรู้ความ ชำนาญเกี่ยวกับเรื่องคลื่นสึนามิโดยตรง ทั้งนี้ เนื่องจากในบริเวณทะเลอันดามันไม่เคยเกิดพิบัติภัย จากคลื่นสึนามิมาก่อน ประเทศไทยและประเทศอื่น ๆ ที่อยู่ติดชายฝั่งทะเลอันดามัน จึงขาด การระมัดระวังป้องกันภัย ไม่เหมือนกับประเทศที่อยู่ในบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก ซึ่งมีการสร้าง ระบบเตือนภัยจากคลื่นสึนามิไว้เรียบร้อยแล้ว

ในตอนเช้าของวันที่ 26 ธันวาคม 2557 นั้น กรมอุตุนิยมวิทยา ซึ่งมีเครื่องตรวจจับ ความสั่นสะเทือนของแผ่นเปลือกโลกจากแผ่นดินไหว อยู่ที่สำนักงาน ได้ทราบว่าเกิดแผ่นดินไหว ขึ้นที่บริเวณนอกฝั่งตะวันตกของหัวเกาะสุมาตรา จึงได้ประกาศแจ้งให้ประชาชนทราบ แต่ไม่มีการ เตือนภัยว่า จะมีคลื่นสึนามิเกิดขึ้น เพราะไม่มีเครื่องมือตรวจวัดความสูงของคลื่นในทะเล และเจ้าหน้าที่ก็ไม่มีความรู้ความช านาญเกี่ยวกับเรื่องคลื่นสึนามิ ดังนั้นเมื่อเกิดคลื่นสึนามิขึ้น ที่เกาะสุมาตรา และกำลังเคลื่อนตัวเข้ามาที่พื้นที่ชายฝั่งภาคใต้ของไทย จึงไม่มีการแจ้งเตือนภัย ให้ประชาชนในท้องถิ่นได้ทราบล่วงหน้า ทำให้เกิดความสูญเสียเป็นจำนวนมาก

บริเวณที่มีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก อยู่ในพื้นที่ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยว ชายฝั่งทะเลที่สำคัญของไทย และเป็นที่รู้จักกันทั่วโลก นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาว ต่างประเทศนิยมเดินทางมาพักผ่อนกันมาก ประกอบกับอยู่ในช่วงเวลาเทศกาลคริสต์มาสและใกล้ วันขึ้นปีใหม่ จำนวนนักท่องเที่ยวจึงมีมากเป็นพิเศษ เมื่อเกิดพิบัติภัยขึ้น จำนวนผู้เสียชีวิตและ บาดเจ็บ จึงมีทั้งนักท่องเที่ยวและคนในท้องถิ่น โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาจากประเทศ ในยุโรปเหนือ เช่น สวีเดน นอร์เวย์ และเดนมาร์ก มีจำนวนมากกว่านักท่องเที่ยวชาติอื่น ๆ