A vivenda

Domus

As domus eran as vivendas das familias dun certo nivel económico, cuxo cabeza de familia levaba o título de dominus.

As insulae foron un negocio inmobiliario especulativo maiúsculo en Roma. Os donos dos terreos gañaban unha fortuna coa súa venda, dada a presión para construír. O empresario construtor buscaba sacar o máximo beneficio facendo un investimento mínimo, o que repercutía na calidade dos materiais de construción e na necesidade de levantar temerariamente moitos pisos. 

Pola súa banda, os caseiros buscaban aumentar os alugueres subdividindo case infinitamente os espazos para sacar máis departamentos. 

Famosa foi a fortuna que conseguiu un rico aristócrata chamado Marco Licinio Craso (112 a.C. 53 a.C.) comprando vellos inmobles, case ruinosos, a prezo de saldo, nos que case non investía na súa reforma, para poñelos en aluguer inmediatamente.

Se queres saber máis sobre a vida de Craso le esta entrada en ClassicGranTour de Maite Jiménez.

Vestibulum (fauces)

O vestibulum é o acceso da domus, definido como o espazo de transición desde a vía pública cara ao interior da vivenda, ao que tamén corresponden outras funcións, como zona de espera antes da recepción matinal dos clientes por parte do dominus, a denominada salutatio  (os clientes eran plebeos procedentes dos pobos veciños, que estaban vinculados aos patricios, aos que servían a cambio de protección, comida ou diñeiro).

Atrium

O atrium é o patio da domus e de algúns templos romanos. A súa función era a de recibir as salutationes. Nun dos extremos soía haber un lararium, dedicado aos deuses lares da casa.

Lararium

O lararium era un pequeno altar sagrado da antiga vivenda romana, onde se realizaban as ofrendas e oracións aos deuses lares, os espíritos gardiáns do fogar.

Nas vivendas dos patricios, o lararium situábase polo xeral no atrio. Nas casas máis humildes, que non dispoñían de atrio, o lararium situábase máis a miúdo na cociña, cerca do fogo central.

Compluvium

O compluvium consiste nunha simple apertura rectangular practicada no centro do teito das domus. Permitía a entrada da luz solar que iluminaba co seu reflexo as habitacións adxacentes e, á súa vez, servía de entrada da agua de chuvia que era recollida no impluvium. Tamén servía para favorecer a ventilación das habitacións. O compluvium aguantábase por vigas apoiadas nas paredes e protexía a periferia do atrium.

Impluvium

O impluvium é unha especie de estanque rectangular con fondo plano, diseñado para recoller auga de chuvia que se atopaba no vestíbulo.

Tablinum

O tablinum é unha sala xeralmente situada ao fondo do atrium e oposta ao vestíbulo da entrada, entre as alae, aberta á parte traseira do perystilum mediante unha gran ventá ou cunha antesala, celosía ou cortina.

O seu nome deriva de tabula, término que fai referencia aos documentos familiares, arquivos, imaxes e taboíñas dos que se rodeaba o cabeza de familia nesta habitación, un lugar onde tamén recibiría ás visitas e ata albergaría a escola familiar con armarios-estanterías, escanos para que os nenos se sentasen, unha cadeira (cathedra) para o mestre e algunha imaxe de Apolo, Minerva ou das Musas.

Tabernae

A taberna é un establecemento que se aluga para o comercio. Na domus, as tabernae ocupan os ángulos interiores que dan á rúa e posúen unha porta exterior que lles dá independencia. En moitas das de Pompeia, hai mostradores de albanelaría para as mercadorías. As tabernae eran pequenas, por iso nelas se compraba dende fóra e se sabía o que ofrecían grazas a mostras colgadas na porta da rúa.

Triclinium

O triclinium era o comedor, é o lugar da casa onde tiñan lugar as comidas da familia.

Tamén recibe este nome o leito onde se tumbaban para comer (lectus triclinaris)

O triclinium era unha sala con tres leitos, en torno a unha mesa da que todos se servían. Os comensais recostabanse sobre o brazo esquerdo e comían cos pés descalzos. En cada un dos leitos instalábanse tres comensales nos seus respectivos lugares de dereita a esquerda: leito superior, medio e inferior. As casas romanas posuían polo menos dous triclinium, un de verán e outro de inverno, segundo a dirección do sol.

Balnea

Eran os baños da casa. A súa utilidade como espazo para o aseo é limitado. No baño da casa (lavatrina) os membros da familia lávanse brazos e pernas cada día; o corpo lavábano unha vez á semana nas thermae ou baños públicos. 

O baño adoitaba atoparse preto da cociña para poder abastecelo con rapidez de barreños e auga quente. Nos séculos III- II a.C. poucas casas tiñan baño e, se o tiñan, este era moi sinxelo.

Cubiculum

O cubiculum é a palabra latina para designar as habitacións da domus, que se dispoñían en torno ao atrium e cuxa función era a de dormitorio.

A casa romana non contiña moitos mobles. Nos cubicula non cabía máis que a cama e un escabel e no comedor non había moito máis que a mesa e tres leitos ao redor.

O mobiliario pretendía amosar a dignidade do dominus máis que ser confortables.

Iluminatio

O alumeado conseguíase sobre todo grazas a teas (taedae, faces), candeas (candelae) e lámpadas de aceite (lucernae)

As teas, de madeira resinosa, foron orixinariamente un sistema de iluminación cotiá nas casas. Co tempo, o seu uso reservouse para vodas e funerais, aínda que os rústicos mantiveron o seu uso.

As candeas elaborábanse envolvendo en capas de cera ou sebo un pabío vexetal (papiro, estopa, esparto, xunco, cáñamo, corda con pez, cera ou sebo) retorcido entre elas para formar grosas achas que resistían e chamábense  funalia ou funales cerei ou simplemente cerei. Eran levadas por un esclavo que acompañaba ao señor cando saía de noite e nos triunfos (ceremonias de celebración de victorias militares).

Lecti

Ademáis de para durmir , que é o uso que hoxe en día lle damos ás camas ou leitos (lectus cubilaris), tamén servían para traballar (lectus lucubratorius) e para comer (lectus triclinaris).

Os mosaicos decoran pavimentos en termas, villae e domus romanas creando escenas decorativas figurativas e xeométricas.

Hai pouco foi descuberta unha Domus en Astorga con grandes mosaicos, para máis información pulsar aquí: Diario de Astorga. 

Nesta outra páxina podemos ver unha completísima colección de mosaicos da Hispania romana.

O lapis specularis é unha variedade do mineral chamado xeso, moi transparente, que era empregado nas ventanas e portas da domus romana. 

A diferencia doutros minerais, o lapis specularis consegue o seu grao de transparencia debido ao proceso posterior á súa formación. Outra ventaxa deste mineral é que os cristais son de gran tamaño, o que fai posible a montaxe nos marcos das ventás e das portas. Unha desventaxa deste mineral é que é moi fráxil e dura pouco tempo: o simple roce dunha uña podería raialo. 

A cidade de Segóbriga (Cuenca) dedicábase a exportar o lapis specularis mesmo fóra da península, polo que seguramente algunhas casas de roma chegaron a ter o material procedente desta cidade. 

Na actualidade conservamos numerosas Villae romanas ao longo de toda España. Estas son as cinco máis importantes: 

Lectus

A villa, con termas e mosaicos, dividíase en partes urbanas e rústicas. Destacaban un edificio principal con termas e un secundario para a servidume. As construcións relacionadas coa produción incluían salinas e almacéns. Organizábanse funcionalmente e adaptábanse ao terreo circundante. 

O museo

Os únicos restos dunha vila romana do século IV en Galicia atópanse na antiga leira da familia Mirambell. Os propietarios descubríronos e doáronos ao concello de Vigo. O museo abriu en 2007, permitindo visitas libres. Iniciáronse as obras para un centro de interpretación en 2013, pero paralizáronse polos descubrimentos adicionais de restos arqueolóxicos.