Cosmética e hixiene

Speculum

O obxecto de tocador máis importante era o espello "speculum", que podía presentar unha forma redondeada ou cadrada. Tradicionalmente, os espellos fabricábanse de bronce, cobre, prata, e ouro.

Por outro lado, existían diferentes tipos de peines, que se fabricaban de madeira ou metal. 

Os romanos e romanas adornaban as súas mans cun anel, que utilizaban como un selo para firmar. Tamén tiñan unha ampla gama de xoias como fibelas, brazaletes, pendentes, colares, etc.                               

Anulus

O anel ou anulus reflexaba a clase social á que se pertencía e o nivel económico do portador. A finais do Imperio todos os cidadáns libres podían levar un anel de ouro, os libertos de prata e os escravos de ferro.

Para distinguilo doutros aneis adornados con diversas pedras, que podían levar homes e mulleres, o anel de ouro mantivo sempre a mesma forma, inalterada pola moda.

A función principal do anel era facer de selo para firmar documentos oficiais e privados.

Tamén hai testemuño do seu uso como recipiente de veleno para quitar a vida propia ou allea.    

Bulla

Cando pasaban oito días do nacemento dunha nena (nove no caso de ser rapaz), ao recén nacido poñíaselle un nome e colgábaselle no pescozo unha pequena cápsula de metal con distintas formas, que albergaba supostamente algunha substancia considerada portadora de virtudes máxicas.

Inicialmente a bulla era só privilexio dos xoves patricios e, despois da Segunda Guerra Púnica, permitiuse o uso deste pequeno colgante a todos os recén nacidos.

Aínda que, segundo á clase social á que se pertencese, a bulla era de ouro (coma nos patricios) ou de prata, cobre ou bronce (no caso dos plebleos ou libertos).

Torques

Era o obxecto de xoiería máis valioso para os castrexos, un colar que guerreiros, nobres, e outras persoas soían levar ao redor do pescozo.

Facíanse cunha gran variedade de materiais e tamaños. Algúns estaban baleiros por dentro e eran lixeiros e flexibles, outros eran grandes e pesados e estaban tan ricamente decorados que se reservaban para ritos ceremoniais.

As estatuas de deuses solían estar adornadas con estes colares e tamén os guerreiros mortos en batalla eran representados con eles. 

O peiteado non era só pura estética, senón que marcaba o status social, mesmo por riba de xoias e de roupas luxosas. Os peiteados evolucionan segundo as épocas e as clases sociais. 

• As mulleres xoves peiteábanse de forma sinxela: recollendo o cabelo nun moño sobre a caluga con trenzas ou cola de cabalo. 

• As mulleres casadas, en principio, levaban un peinado característico, as "sex crines", seis trenzas; peinado que tamén levaban as vestais.

Ao longo do Imperio, os peinados fóronse complicando seguindo un modelo. Estes peinados necesitaban postizos, agullas "comatoriae", redeciñas e as mans de escravas expertas. Tamén era habitual o uso de perrucas rubias e de tintes para aclarar a cor dos cabelos. Para maquillarse e peitearse, era básico o uso dun espello, existindo algúns exemplares pequenos para levar no bolso.

Nas diferentes épocas podemos atopar diferentes estilos de peinados:

• Época arcaica: tanto as figuras masculinas como as femeninas tiñan os cabelos longos con recollidos e trenzados arredor da cabeza.

• Época clásica: peinados recollidos con cintas, diademas, cabelos rizados e ondas.

• República: peinados sinxelos, recollidos nun moño e peinados coa raia ao medio. 

• Época de Augusto: peinados recollidos con cintas, diademas, cabelos rizados e ondas. Peinados máis elaborados nos que se trenzaba o cabelo antes de facer o moño sobre a nuca.

• Época da dinastía Flavia e Traxano (s .I d.C.): complícanse moito máis e póñense  de moda os postizos e as perrucas, o que permitía ter gran variedade de formas nos peiteados. Tamén se tinguían os cabelos con henna, que lles daba un tono encarnado, ou nogalina, para os cabelos negros. Para conseguir un cabelo rubio utilizábanse perrucas confeccionadas co cabelo de escravas bárbaras. Na época de Flavio utilizábanse diademas, cintas (vitta), redeciñas e xoaias.

• Época dos Severos (S.II d.C.): os recollidos simplificáronse un pouco e non eran tan barrocos como na época anterior.

Os peiteados dos Emperadores

 Os emperadores e as persoas importantes da época marcaban as modas no cabelo.

A Ornatrix

A Ornatrix era unha mestura de perruqueira e asesora de imaxe, cuxa finalidade fundamental era embelecer ás matronas romanas. Era un traballo desempeñado normalmente por escravas ou libertas (escravas liberadas polos seus amos que acadaban a liberdade)

No que se respecta ás funciones de perruquería, lavaban o pelo ás clientas, facían eliminar as canas máis visibles arrancándoas coas pinzas, e eran expertas na confección de perrucas (con cabelo importado doutros países), elemento fundamental para diferenciar a simple vista a unha dama e a unha prostituta.

Actualmente existe unha perruqueira chamada Janet Stephens de Baltimore (EEUU) que reproduce peinados do mundo antigo, tal e como o facían as ornatrix en aqueles tempos.

Acus Crinalis

Eran unhas agullas para recoller o pelo das mulleres romanas xa que levaban peiteados moi complicados que requerían o seu uso. Podían ser de bronce, pero tamén de madeira, óso ou marfil.

Na antiga Mesopotamia e en Exipto os perfumes xa eran empregados como culto aos deuses, eran considerados unha ofrenda e tamén servían para embalsamar defuntos. 

Como ocorre actualmente, as mulleres empregábanos con frecuencia e eran obsequios que se solían regalar debido á popularidade que estes acadaron, aínda que autores como Marcial dicían e pensaban que os perfumes pertencían ós homes.

Os habitantes da antigua Roma foron famosos, entre outras cousas, pola súa aficción aos baños e á hixiene. A capital da república foi a primeira na que os seus cidadáns tiveron auga corrente nas súas casas e fontes públicas. Para coñecer e admirar os costumes romanos, temos deceas de exemplos entre as ruínas máis famosas: as termas de Caracalla en Roma e as termas de Aquae Sulis, actual Bath (Reino Unido).

Tamén está a recentemente descuberta Ostia Antica, un Spa con ducias de balnearios nas praias máis próximas a Roma. Ben coñecido é o ritual do baño romano que, ademais, servía de lugar de encontro onde os cidadáns aproveitaban para socializar e conspirar.

Os baños eran públicos, é dicir, estaban abertos a calquera cidadán e ademais, as necesidades facíanse á vista de todos os presentes.

A falta de papel, o elemento en cuestión para limparse era unha vara de madeira cunha esponxa atada ao extremo, ou un pano.

Tradicionalmente, o chamado xylospongium, literalmente unha esponxa atada a un pau, foi considerado un utensilio que os romanos empregaban para enxugar o cu despois de defecar. 

Aínda así, hai tempo que se reinterpreta o uso deste utensilio. Xunto ás letrinas das termas coñecidas como “dos sete sabios” en Ostia, pódese ler

(u)taris xylosphongio: "Use a esponxa". 

Disto pódese deducir que o seu uso máis probable era realmente outro moi distinto ao xa exposto. O xylospongium sería un utensilio máis parecido a unha escobilla para limpar a letrina e non para limparse o cu.

En canto á hixiene bucal, os cidadáns da antiga Roma dedicaban uns coidados especiais. Despóis das comidas era habitual usar mondadentes (dentiscalpia), que consistía nun paliño, unha pluma ou unha estela dalgún material que se poidera utilizar fácilmente para limpar os dentes.

Por outra parte, existía unha especie de pasta de dentes que arrastraba os restos de comida. Este dentrífico contiña polvo de pedra pómez, vinagre, mel e sal.

Os  romanos tamén contaban con diversos remedios para combatir o mal alento, como enxaugarse a boca con viño antes de deitarse, recurrir ás herbas aromáticas ou tomar pastillas perfumadas.

Recorríase aos dentistas que, con medios rudimentarios, trataban de poñerlle solucións aos problemas dos pacentes. Tamén fabricaban dentaduras postizas e próteses.

Había un remedio para a dor de dentes: enxaugar a boca con auga fría pola mañá, pero un número impar de veces.

Por último, existía un método para blanquear os dentes que consistía en enxaugar a boca con urina.

Estas son as partes das Thermae:

• Apodyterium: Vestiarios. Habitación próxima ao pórtico da entrada onde os bañistas deixaban as súas roupas. Había un banco corrido e na parede uns nichos sen portas, onde se depositaban as roupas e os obxetos persoais, que quedaban vixiados por un escravo.

• Palestra: Patio central ao que se abrían todas as demáis dependencias e onde se podían practicar exercicios físicos.

• Tabernae: Tendas adosadas ás salas de baños onde se vendían bebidas e comida, que os vendedores pregonaban a grandes voces entre os bañistas.

• Frigidarium: Era a sala destinada aos baños de auga fría. Nas grandes termas o frigidarium estaba descuberto e incluía entre as súas instalacións unha gran piscina onde poder practicar a natación (Natatio).

• Tepidarium: Habitación de temperatura tibia que preparaba ao bañista para a de auga quente.

• Caldarium: Baño de auga quente. Era a habitación máis luminosa  adornada. Nas grandes termas había mesmo piscinas onde se podía nadar. Nas máis pequenas, o baño tomábase nunha bañeira ou depósitos de auga quente chamados labra.

• Laconicum: Baño de vapor.

Os recursos hidráulicos eran traídos mediante a rede de acuedutos que toda ciudade romana tiña, aínda cando o punto de captación da auga estivera lonxe do núcleo urbano.

As thermae tamén contaban cun sistema de calefacción chamado hypocaustum, que estaba baixo o chan. No exterior do edificio construíase un forno e os gases quentes producidos levávanse por canalizacións situadas baixo o chan, que estaban no centro do recinto. Este sistema tamén era utilizado nas vivendas romanas pero sobre todo nas termas, e non superaba os 30 grados.