Teatro

A aparición do teatro ten lugar na segunda metade do s. III a.C., despois da conquista romana das colonias gregas da Magna Grecia. Á ampla e numerosa poboación, agora concentrada en grandes cidades, había que ofrecerlle novas actividades lúdicas, en xeral para maior gloria dos seus líderes e divindades. 

Podemos dividir o teatro en varias partes:

• Proscaenium: Espazo onde actuaban os actores, situado sobre o podium entre a orchestra e a scaenae frons. 

• Pulpitum: A parte máis próxima á orchestra, e en ocasións algo máis elevada. A súa superficie adoitaba estar cuberta de madeira. Baixo el sitúase o hiposcaenium, cámara oculta para mecanismos e decorados. 

• Scaenae frons: É o muro monumental que delimitaba o proscaenium na súa parte posterior e, sen dúbida, elemento máis espectacular da scaenae. Compoñíase dun ou varias ordes superpostos coas súas columnas e entablamentos, coroados por un tellado inclinado con dobre función: de protección e acústica. Nel abríanse tres portas, unha central ou valva regia (a porta real) e dúas laterales ou valva hospitalarium. 

• Postcaenium: É o conxunto de dependencias situadas detrás da scaenae frons, vestiarios, corredores, camerinos...

• Parascaenium: Dependencias situadas aos lados da scaenae frons. 

• Porticus postscaenium: A fachada exterior da escena, con ordes de arcos cegos e en ocasións formando un patio posterior. 

• Orchestra: Espazo semicircular situado entre a scaenae e a cavea, fronte á escena no que se sentaban as autoridades, actuaba o coro nas traxedias e se alzaba un altar en honor a Dionisio. 

• Aditus: Corredores laterales de entrada á orchestra.

• Cavea: Estrutura semicircular na que, segundo o rango social, situábanse os espectadores. Dividíase en:

  • Imma cavea: zona situada máis abaixo ( mais cerca do escenario) onde se sentaba a lat sociedade da épocae polo xeral homes

  • Media cavea: dedicada ao público en xeral e o normal e que só se admitisen homes

  • Summa cavea: situábase na parte superior do escenario e albergaba a mulleres e nenos. Divídese en sectores circulares (cunei).

• Vomitoria: Entradas abovedadas polas que se accedía á cavea.

Nos teatros romanos as comedias e as traxedias eran os xéneros teatrais máis representados.

As comedias

A comedia é unha das partes que compón o xénero dramático, e caracterízase porque os seus persoaxes protagonistas vense enfrontados ás dificultades da vida cotiá e afrontan as mesmas facendo rir ás persoas ou ao seu público, movidos polos seus propios defectos cara desenlaces felices onde se fai escarnio da debilidade humana.

A comedia orixínase no mundo grego, pasa a Roma e vaise desenvolvendo ao longo do medievo e da Idade Moderna ata os nosos días.

O gregos e os romanos utilizaron o termo para referirse a obras de teatro con desenlace feliz.

Personaxes

Os personaxes tipo utilizados na comedia latina de Plauto son:

• Senex: “o ancián”. O seu retrato é o dun vello carroxento, avarento e crédulo. É burlado e estafado polo escravo. A máxima expresión grotesca do senex é o vello namorado, sobre o que caerán todas as burlas.

• Adulescens: “o mozo namorado”. O seu amor por unha rapaza de boa familia ou, o que é máis frecuente, dunha cortesá ou escrava, é o feito que da pé a toda a acción, para acadar o seu obxectivo contará coa axuda dun fiel escravo ou un fiel amigo. 

• Servus: “o escravo”. É o auténtico protagonista das comedias plautinas. Engana a calquera co fin de axudar ó seu xove amo. É listo, mentireiro, irrespectuoso, sen escrúpulos; rise de todo o mundo, del mesmo e mesmo do seu amo. 

• Virgo, meretrix e puella: “as rapazas” que son obxeto da paixón amorosa. Se é unha moza libre non sairá nunca a escena, aínda que haxa referencias a elas. As mozas que saen a escea son meretrices ou fillas de pais descoñecidos. 

• Uxor: “a matrona”, sempre disposta a impoñer a súa vontade sobre a do seu marido, ten un tón colérico e malhumorado. 

• Anus: "a vella alcahueta", bébeda e amante do diñeiro. Ten plans para enriquecerse, pero acábanlle saíndo mal. 

• Miles: "o militar fachendoso e fanfarrón", que presume esaxeradamente das súas conquistas entre as mulleres e as súas fazañas na guerra (Plauto ten unha obra titulada precisamente Miles Gloriosus)

Autores e obras

• Plauto (259/51?-184 a.C.) traballou frecuentemente sobre modelos cunha acción dramática moi simple que lle permitían esaxerar as situacións e acentuar os rasgos dos personaxes. Mesturaba personaxes e argumentos de obras gregas, nunha técnica coñecida como contaminatio. Obras más importantes: Amphitruo, Addictus, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Saturio, Stichus e Trinummus.

• Terencio (190?- 159 a. C.), polo contrario, elixiu modelos de máis altas pretensións, non porque lle interesase a exposición dos problemas psicolóxicos e morais, senón porque estes modelos posibilitábanlle unha maior eficacia escénica. Obras máis importantes: Os irmáns ou Adelfos,  O eunuco, Formión, a sogra e a Andriana.

O obxectivo desta iniciativa é que os estudantes de ensino medio dos nosos centros tivesen a oportunidade de achegarse a estas obras que fan rir e chorar dende fai máis de 2.500 anos, un bo xeito de ensinar os valores das sociedades clásicas de maneira máis divertida. 

Esta iniciativa xa estaba implantada noutras comunidades españolas dende fai tempo. Así pois, no ano 2003, as asociacións que organizan os festivais de Lugo, Tarragona, Zaragoza, Euskadi, Baleares, Sagunto, Clunia (Burgos), Mérida, Baelo Claudia (Cádiz) e Itálica (Sevilla) uníronse para sumar esforzos que permitan acadar os nosos obxectivos con máis eficacia.

A federación que leva o nome de Prósopon (máscara en grego), ademais de organizar os festivais, promove e promociona todo tipo de actividades encamiñadas á difusión e investigación do teatro clásico entre os máis novos.