Φιλαναγνωσία

Είμαι ένας άνθρωπος, ή –καλύτερα– ένας έφηβος (γιατί στο εν λόγω θέμα η ηλικία αποτελεί αναπόσπαστη παράμετρο) ο οποίος διαβάζει αρκετά. Και, γράφοντας «διαβάζει», δεν αναφέρομαι σε σχολικά αναγνώσματα, αλλά σε λογοτεχνικά –ή και, σπανιότερα, επιστημονικά– κείμενα, καθώς και δημοσιογραφικά άρθρα. Όταν, ωστόσο, αυτή η πληροφορία τύχει να αναφερθεί σε κάποια συζήτηση, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ο συνομιλητής μου θα προβεί στην εξής ενδιαφέρουσα παρατήρηση: «Το διάβασμα, φυσικά (!;), χρησιμεύει στην έκθεση!».

Να επιστήσω, λοιπόν, την προσοχή σας στο γεγονός πως, προτού ρωτήσουν σχετικά με τα βιβλία που διαβάζω – ίσως με την ελπίδα να συμπέσουν τα ενδιαφέροντά μας και να διαμορφωθεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού διαλόγου, προτού αναρωτηθούν αν έχω προτάσεις για αξιόλογα αναγνώσματα ή προτού σκεφτούν να προβούν οι ίδιοι σε αντίστοιχες προτάσεις, πριν ακόμα αναλογιστούν τα λοιπά και πολυάριθμα οφέλη της ανάγνωσης, συσχετίζουν αυτή τη μορφή ψυχαγωγίας με τον καθαρά χρησιμοθηρικό χαρακτήρα τής συνδρομής της στην επίδοση στις εκάστοτε εξετάσεις! Επειδή, προφανώς (!;), η αξία όλων των πεζών κειμένων και όλων των ποιημάτων που έχω διαβάσει έγκειται απλώς και μόνο στη δυνητική τους χρήση ως βοηθημάτων για την καλλιέργεια των διαφόρων ικανοτήτων που χρησιμεύουν στα μαθήματα της Γλωσσικής Διδασκαλίας ή της Λογοτεχνίας ή των Αρχαίων Ελληνικών ή της Ιστορίας ή σε οποιοδήποτε άλλο μάθημα περιλαμβάνει κάποια γραπτή δοκιμασία που απαιτεί παραγωγή λόγου!

Αδιαμφισβήτητα, η συστηματική ανάγνωση και εξωσχολικών βιβλίων συντελεί στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η έκφραση και η κατανόηση κειμένου. Σε αυτό δεν αντιτίθεμαι. Εντούτοις, αναγνωρίζοντας αυτή τη διάσταση ως την πλέον σημαντική τεκμηρίωση της αξίας των λογοτεχνικών –και όχι μόνο– κειμένων, επιτυγχάνουμε –δυστυχώς κατ’ εμέ– να επικυρώνουμε την ισχύ εκείνου του καυστικού σχολίου που έχει διατυπωθεί τόσες φορές για τον σύγχρονο άνθρωπο: πως δεν καλλιεργεί το πνεύμα του, αλλά στοχεύει αποκλειστικά στην εξασφάλιση των συγκεκριμένων εφοδίων που θα συμβάλλουν στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική του άνοδο.

Και, εκτός των άλλων, η παραπάνω παραδοχή αιτιολογεί εν μέρει και την έλλειψη ενδιαφέροντος για τη λογοτεχνία από πλευράς των νέων: πώς είναι δυνατόν να αντιληφθούμε την ψυχική τέρψη που προκαλεί, όταν οι ενήλικες που προσπαθούν να μας τη γνωρίσουν προτάσσουν ως κυρίαρχο επιχείρημα τη σύνδεσή της με τις σχολικές επιδόσεις; Δεν είναι ευρέως γνωστή η αποστροφή την οποία οι περισσότεροι νέοι αισθάνονται για οτιδήποτε σχετίζεται με το σχολείο;

Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι αυτό το φαινομενικά αθώο και ασήμαντο σχόλιο σχετίζεται άμεσα με τη χρησιμοθηρική ιδιοσυγκρασία του σύγχρονου ανθρώπου – ένα κατακριτέο κατά πολλούς χαρακτηριστικό του… Και, ενώ πιθανώς δεν αποτελεί την αιτία του προβλήματος, συντελεί αδιαμφισβήτητα στη διόγκωσή του!