Με τη λέξη έθιμα εννοούμε την κοινή συνήθεια μιας κοινωνικής ομάδας, η οποία τηρείται από παράδοση. Η κεφαλληνιακή παράδοση έχει πλήθος εθίμων που εντοπίζονται σε διάφορες πτυχές της ζωής.
Πρωτοχρονιά
Οι Αργοστολιώτες αποχαιρετούν τον παλιό χρόνο περπατώντας στον κεντρικό δρόμο της πόλης, όπου οι μπάντες και οι χορωδίες ψάλλουν τα κάλαντα και άλλα τραγούδια, ρίχνοντας ο ένας στον άλλο αρώματα.
Καρναβάλι
Μακρόχρονη και πλούσια είναι η παράδοση του κεφαλονίτικου καρναβαλιού. Οι αμφιέσεις των χορευτών είναι παράξενες και εντυπωσιακές. Οι καβαλιέροι φορούν λευκές φουστανέλες, λευκά γάντια, χάρτινη ψηλή περικεφαλαία στολισμένη με ωραία κουδουνάκια. Βάζουν μεταξωτές κορδέλες στις φουστανέλες, ενώ στο στήθος κρεμούν βαρύτιμα χρυσά στολίδια, καδένες ή καρφίτσες. Οι ντάμες είναι μασκαρεμένοι νεαροί χαμηλού αναστήματος. Για τους χορούς των καρναβαλιών έχουν καθιερωθεί από τα παλιά χρόνια οι παλιές καντρίλιες, πόλκες και οι λαϊκοί ελληνικοί χοροί. Αστεία και γραφικά είναι τα διάφορα “μπαμπαούλια”, δηλαδή κωμικά νούμερα που εκτελούν μασκαρεμένοι νέοι. Στην κεφαλονίτικη διάλεκτο το καρναβάλι λέγεται πιο συνηθισμένα Μάσκαρα, ενώ η Τσικνοπέμπτη λέγεται Μουρδουλοπέφτη.
Διασημότερο καρναβάλι, πάντως, στο νησί είναι το Διονυσιακό καρναβάλι του Ληξουρίου. Έχει ξεκινήσει από τα πολύ παλιά χρόνια και ακόμα και σήμερα καταφέρνει να αποτελέσει πόλο έλξης τόσο για τους Κεφαλονίτες, όσο και για τους τουρίστες.
Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζονται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η επέτειος της Επανάστασης του 1821 στην Κεφαλονιά. Την παραμονή, μετά τον Εσπερινό, γίνεται ολονυχτία. Οι παρευρισκόμενοι βαρούν τουφεκιές, ενώ φέρνουν μπαρούτι από τον Μοριά και ρίχνουν πυροτεχνήματα. Η απαγόρευση που ιχσύει τη συγκεκριμένη ημέρα είναι να μην βάλουν λουλούδια ή χόρτα στο σπίτι, διότι τον επόμενο χρόνο θα βρουν φίδι εντός αυτού.
Το Κάψιμο του Ιούδα στα Μονοπολάτα
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής καίει στην πλατεία της εκκλησίας μεγάλη φωτιά. Το έθιμο της φωτιάς είναι πολύ παλιό και διατηρείται μέχρι σήμερα. Η φωτιά, εκτός του ότι ζεσταίνει τα παιδιά και τους μεγάλους που ξενυχτούν, συμβολίζει εκείνη που είχαν ανάψει οι Ιουδαίοι στην αυλή του Καϊάφα, για να ζεσταθούν και στην οποία παρευρέθη και ο μαθητής του Χριστού, Πέτρος. Στο έθιμο της φωτιάς, μετά το 1953, προσέθεσαν οι Μονοπολάδες και το έθιμο με το ομοίωμα του Ιούδα.
Το σπάσιμο της στάμνας το Μεγάλο Σάββατο
Το σπάσιμο της στάμνας το Μεγάλο Σάββατο μπορεί να είναι ένα έθιμο που έχει γίνει γνωστό από την Κέρκυρα, αλλά πάντα υπήρχε και στην Κεφαλονιά και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να πραγματοποιείται στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στα Μονοπολάτα, την ώρα που ο ιερέας λέει το «Ανάστα ο θεός». Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες αναβίωσης του εθίμου και στο Αργοστόλι, τη Σάμη και το Ληξούρι.
Το άγιο φως και τα λευκά κεριά
Μια σημαντική συμβολική παράδοση είναι η άφιξη και η διανομή του Αγίου Φωτός, που μεταφέρεται με αεροπλάνο από την εκκλησία του Πανάγιου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. Μια μεγάλη ομάδα ατόμων με τις μηχανές τους περιμένουν στο αεροδρόμιο την άφιξη του Αγίου Φωτός και το συνοδεύουν καθώς διανέμεται σε όλο το νησί. Σημειώνεται ότι η εβδομάδα μετά το Πάσχα καλείται Νέα ή Νιά από τους Κεφαλονίτες.
Τα φιδάκια της Παναγίας
Στις 15 Αυγούστου στο χωριό Μαρκόπουλο γιορτάζει η εκκλησία της «Παναγιάς της Λαγκουβάρδας», όπου παρατηρείται το μοναδικό φαινόμενο με τα φιδάκια της Παναγιάς. Κάθε χρόνο από τη νύχτα της 6ης Αυγούστου παρουσιάζονται στην εκκλησία φιλικά φιδάκια που φέρουν ένα μαύρο σημάδι σαν σταυρό στο κεφάλι και τη γλώσσα τους, ενώ πλήθος κόσμου προσκυνάει την εικόνα της Παναγίας. Το βράδυ της 14ης Αυγούστου, μετά τη λειτουργία, γίνεται εμποροπανήγυρις και χορός στη μικρή πλατεία γύρω από την εκκλησία.
Ο εορτασμός του Αγίου Γερασίμου
Ο Άγιος Γεράσιμος, προστάτης της Κεφαλονιάς, έζησε τον 16ο αιώνα. Στις 16 Αυγούστου, κάτοικοι του νησιού και προσκυνητές από όλα τα μέρη της Ορθοδοξίας γιορτάζουν την επέτειο της Κοίμησης του Αγίου στο μοναστήρι του στα Ομαλά.
Κατά το έθιμο, το εκκλησίασμα ακολουθεί τη λιτανεία από την εκκλησία, μέσα από μια λεωφόρο στον μεγαλοπρεπή μοναχικό πλάτανο. Πρόκειται για το σημείο που ο Άγιος Γεράσιμος έσκαψε ένα πηγάδι και φύτεψε τον πλάτανο δίπλα του. Η λιτανεία σταματά για λίγο εδώ και συνηθίζεται να παίρνουν οι πιστοί ένα φυλλαράκι αυτού του πολύτιμου πλατάνου σε ανάμνηση του Άγιου.
Η γιορτή της Ρομπόλας
Η διοργάνωση της πρώτης γιορτής της ρομπόλας έγινε το 1978 στα Φραγκάτα. Από τότε έως και σήμερα η γιορτή της Ρομπόλας διοργανώνεται ανελλιπώς το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τον Δεκαπενταύγουστο. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τοπικά εδέσματα, άφθονο κρασί και να γνωρίσει τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς από τα συγκροτήματα και να διασκεδάσει
Γιορτή Τρύγου και Μουσταλευρίας στα Τρωϊαννάτα
Κάθε χρόνο τον Αύγουστο διοργανώνεται στα Τρωϊαννάτα η γιορτή Τρύγου και Μουσταλευριάς. Εκεί οι παρευρισκόμενοι μαθαίνουν πώς φτιάχνεται η μουσταλευριά. Ακόμα, τα νέα παιδιά του χωριού αναβιώνουν το έθιμο του πατήματος των σταφυλιών, ενώ οι παρευρισκόμενοι δοκιμάζουν ρομπόλα και μουσταλευριές, χορεύουν και διασκεδάζουν.