3. คุณาวโพธ

๓. คุณาวโพธ-ตติยปริจฺเฉท 

อนุสนฺธิ

๑๑๖. 

สมฺภวนฺติ คุณา ยสฺมา, โทสาเน’ว’มติกฺกเม;

ทสฺเสสฺสํ เต ตโต ทานิ, สทฺเท สมฺภูสยนฺติ เยฯ 

สทฺทาลงฺการ อุทฺเทส

๑๑๗. 

ปสาโท’โช, มธุรตา, สมตา, สุขุมาลตา; 

สิเลโส’ทรตา, กนฺติ, อตฺถพฺยตฺติ, สมาธโยฯ

 สทฺทาลงฺการ ปโยชน

๑๑๘. 

คุเณเห’เตหิ สมฺปนฺโน, พนฺโธ กวิมโนหโร;

สมฺปาทิยติ กตฺตูนํ, กิตฺติ มจฺจนฺตนิมฺมลํฯ 

สทฺทาลงฺการ นิทฺเทส

๑๑๙. 

อทูราหิตสมฺพนฺธ, สุภคา ยา ปทา’วลิ;

สุปสิทฺธิธา’ภิเธยฺยา’ยํ, ปสาทํ ชนเย ยถาฯ 

๑๒๐. 

อลงฺกโรนฺตา วทนํ, มุนิโน’ธรรํสิโย;

โสภนฺเต’รุณรํสี’ว, สมฺปตนฺตา’มฺพุโช’ทเรฯ 

๑๒๑. 

โอโช สมาสพาหุลฺย, เมโส คชฺชสฺส ชีวิตํ;

ปชฺเชปฺย’นา’กุโล โส’ยํ, กนฺโต กามียเต ยถาฯ 

๑๒๒. 

มุนินฺท มนฺท สญฺชาต, หาส จนฺทน ลิมฺปิตา;

ปลฺลวา ธวลา ตสฺเส, เวโก นา’ธรปลฺลโวฯ 

๑๒๓. 

ปทา’ภิเธยฺยวิสยํ, สมาส พฺยาส สมฺภวํ; 

ยํ ปาริณตฺยํ โหตี’ห, โสปิ โอโช’ว ตํ ยถาฯ

๑๒๔. 

โชตยิตฺวาน สทฺธมฺมํ, สนฺตาเรตฺวา สเทวเก;

ชลิตฺวา อคฺคิขนฺโธ’ว, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ 

๑๒๕. 

มตฺถกฏฺฐี มตสฺสา’ปิ, รโชภาวํ วชนฺตุ เม;

ยโต ปุญฺเญูน เต เสนฺตุ, ชิน ปาท’มฺพุชทฺวเยฯ 

๑๒๖. 

อิจฺจตฺร นิจฺจปฺปณติ, เคโธ สาธุ ปทิสฺสติ;

ชายเต’ยํ คุโณ ติกฺข, ปญฺญานมภิโยคโตฯ 

๑๒๗. 

มธุรตฺตํ ปทาสตฺติ, ร’นุปฺปาสวสา ทฺวิธา;

สิยา สมสุติ ปุพฺพา, วณฺณา’วุตฺติ ปโร ยถาฯ 

๑๒๘. 

ยทา เอโส’ภิสมฺโพธึ, สมฺปตฺโต มุนิปุงฺคโว;

ตทา ปภุติ ธมฺมสฺส, โลเก ชาโต มหุ’สฺสโวฯ 

๑๒๙. 

มุนินฺทมนฺทหาสา เต, กุนฺท สนฺโทหวิพฺภมา;

ทิสนฺต มนุธาวนฺติ, หสนฺตา จนฺทกนฺติโยฯ 

๑๓๐. 

สพฺพโกมลวณฺเณหิ, นา’นุปฺปาโส ปสํสิโย;

ยถา’ยํ มาลตีมาลา, ลิน โลลา’ลิมาลินีฯ 

๑๓๑. 

มุทูหิ วา เกวเลหิ, เกวเลหิ ผุเฏหิ วา,

มิสฺเสหิ วา ติธา โหติ, วณฺเณหิ สมตา ยถาฯ 

เกวลมุทุสมตา

๑๓๒. 

โกกิลา’ลาปสํวาที, มุนินฺทา’ลาปวิพฺภโม;

หทยงฺคมตํ ยาติ, สตํ เทติ จ นิพฺพุตึฯ 

เกวลผุฏสมตา

๑๓๓. 

สมฺภาวนียสมฺภาวํ, ภควนฺตํ ภวนฺตคุํ;

ภวนฺตสาธนา’กงฺขี, โก น สมฺภาวเย วิภุํฯ 

มิสฺสกสมตา

๑๓๔. 

ลทฺธจนฺทนสํสคฺค, สุคนฺธิ มลยา’นิโล;

มนฺท มายาติ ภีโต’ว, มุนินฺทมุขมารุตาฯ 

๑๓๕. 

อนิฏฺฐุร’กฺขร’ปฺปายา, สพฺพโกมล นิสฺสฏา; 

กิจฺฉมุจฺจารณา’เปต, พฺยญฺชนา สุขุมาลตาฯ 

๑๓๖. 

ปสฺสนฺตา รูปวิภวํ, สุณนฺตา มธุรํ คิรํ;

จรนฺติ สาธู ‚ สมฺพุทฺธ, กาเล เกฬิปรมฺมุขาฯ 

๑๓๗. 

อลงฺการวิหีนา’ปิ, สตํ สมฺมุขเต’ทิสี;

อาโรหติ วิเสเสน, รมณียา ต’ทุชฺชลาฯ 

๑๓๘. 

โรมญฺจ ปิญฺฉ รจนา, สาธุ วาทาหิตทฺธนี;

ลฬนฺติ’เม มุนิเมฆุ, มฺมทา สาธุ สิขาวลาฯ 

๑๓๙. 

สุขุมาลตฺต มตฺเถ’ว, ปทตฺถวิสยมฺปิ จ;

ยถา มตาทิสทฺเทสุ, กิตฺติเสสาทิกิตฺตนํฯ 

๑๔๐. 

สิลิฏฺฐ ปท สํสคฺค, รมณีย คุณา’ลโย;

สพนฺธคารโว โส’ยํ, สิเลโส นาม ตํ ยถาฯ 

๑๔๑. 

พาลิ’นฺทุวิพฺภม’จฺเฉทิ, นขรา’วลิ กนฺติภิ;

สา มุนินฺทปท’มฺโภช, กนฺติ โว วลิตา’วตํฯ 

๑๔๒. 

อุกฺกํสวนฺโต โยโกจิ, คุโณ ยทิ ปตียเต;

อุทาโร’ยํ ภเว เตน, สนาถา พนฺธปทฺธติฯ 

๑๔๓. 

ปาทมฺโภช รโช ลิตฺต, คตฺตา เย ตว โคตม;

อโห! เต ชนฺตโว ยนฺติ, สพฺพถา นิรชตฺตนํฯ 

๑๔๔. 

เอวํ ชินา’นุภาวสฺส, สมุกฺกํโส’ตฺร ทิสฺสติ;

ปญฺญวา วิธินา’เนน, จินฺตเย ปร มีทิสํฯ 

๑๔๕. 

อุทาโร โสปิ วิญฺเญูยฺโย, ยํ ปสตฺถ วิเสสนํฯ 

ยถา กีฬาสโร ลีลา, หาโส เหมงฺคทา’ทโยฯ 

๑๔๖. 

โลกิย’ตฺถา’น’ติกฺกนฺตา, กนฺตา สพฺพชนานปิ;

กนฺติ นามา’ติวุตฺตสฺส, วุตฺตา สา ปริหารโตฯ 

ยถา มุนินฺท อิจฺจาทิฯ

๑๔๗. 

อตฺถพฺยตฺตา’ภิเธยฺยสฺสา, เนยฺยตา สทฺทโต’ตฺถโต;

สา’ยํ ตทุภยา เนยฺย, ปริหาเร ปทสฺสิตา;

ยถา มรีจิจฺจาทิ จ, มโนนุรญฺชโนจฺจาทิฯ 

ปุน อตฺเถน ยถา

๑๔๘. 

สภาวา’มลตา ธีร, มุธา ปาทนเขสุ เต;

ยโต เต’วนตา’นนฺต, โมฬิจฺฉายา ชหนฺติ โนฯ 

๑๔๙. 

‘พนฺธสาโร’ติ มญฺญนฺติ, ยํ สมคฺคาปิ วิญฺญุโน;

ทสฺสนา’วสรํ ปตฺโต, สมาธิ นาม’ยํ คุโณฯ 

๑๕๐. 

อญฺญธมฺโม ตโต’ญฺญตฺถ, โลกสีมา’นุโรธโต;

สมฺมา อาธียเต’จฺเจ’โส, ‘สมาธี’ติ นิรุจฺจติฯ 

สมาธิ อุทฺเทส

๑๕๑. 

อปาเณ ปาณีนํ ธมฺโม, สมฺมา อาธียเต กฺวจิ,;

นิรูเป รูปยุตฺตสฺส, นิรเส สรสสฺส, จฯ 

๑๕๒. 

อทฺรเว ทฺรวยุตฺตสฺส, อกตฺตริปิ กตฺตุตา,;

กฐินสฺสา’สรีเร,ปิ, รูปํ เตสํ กมา สิยาฯ 

สมาธินิทฺเทส

 อปาเณ ปาณีนํ ธมฺโม 

๑๕๓. 

อุณฺณา ปุณฺณิ’นฺทุนา นาถ! ทิวาปิ สห สงฺคมา;

วินิทฺทา สมฺปโมทนฺติ, มญฺเญู กุมุทินี ตวฯ 

นิรุเป รูปยุตฺตสฺส

๑๕๔. 

ทยารเสสุ มุชฺชนฺตา, ชนา’มตรเสสฺวิ’ว;

สุขิตา หตโทสา เต, นาถ! ปาท’มฺพุชา’นตาฯ 

นิรเส สรสสฺส

๑๕๕. 

มธุเรปิ คุเณ ธีร, น’ปฺปสีทนฺติ เย ตว; 

กีทิสี มนโสวุตฺติ, เตสํ ขารคุณาน โภ’ฯ 

อทฺรเว ทฺรวยุตฺตสฺส

๑๕๖. 

สพฺพตฺถสิทฺธิธ! จูฬก, ปุฏเปยฺยา มหาคุณา;

ทิสา สมนฺตา ธาวนฺติ, กุนฺทโสภา ส ลกฺขณาฯ 

อกตฺตริปิ กตฺตุตา

๑๕๗. 

มารา’ริพลวิสฺสฏฺฐา, กุณฺฐา นานาวิธา’ยุธา; 

ลชฺชมานา’ญฺญเวเสน, ชิน! ปาทา’นตา ตวฯ 

กฐินสฺสา สรีเร

๑๕๘. 

มุนินฺทภาณุมา กาโล, ทิโต โพโธ’ทยา’จเล;

สทฺธมฺมรํสินา ภาติ, ภินฺท มนฺทตมํ ปรํฯ 

๑๕๙. 

วมนุ’คฺคิรนาทฺเย’ตํ, คุณวุตฺย’ปริจฺจุตํ; 

อติสุนฺทร มญฺญูํ ตุ, กามํ วินฺทติ คามฺมตํฯ 

๑๖๐. 

กนฺตีนํ วมนพฺยาชา, มุนิปาทนขา’วลี;

จนฺทกนฺตี ปิวนฺตี’ว, นิปฺปภํ ตํ กโรนฺติโยฯ 

๑๖๑. 

อจิตฺตกตฺตุกํ รุจฺย  มิจฺเจวํ คุณกมฺมตํ;

สจิตฺตกตฺตุกํ เป’ตํ, คุณกมฺมํ ยทุ’ตฺตมํฯ 

๑๖๒. 

อุคฺคิรนฺโต’ว สสฺเนห, รสํ ชินวโร ชเน;

ภาสนฺโต มธุรํ ธมฺมํ, กํ น สปฺปีณเย ชนํฯ 

๑๖๓. 

โย สทฺทสตฺถกุสโล กุสโล นิฆณฺฑุ,

ฉนฺโทอลงฺกติสุ นิจฺจกตา’ภิโยโค;

โส’ยํ กวิตฺตวิกโลปิ กวีสุ สงฺขฺย, 

โมคฺคยฺห วินฺทติ หิ กิตฺติ’ มมนฺทรูปํฯ

 อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

คุณาวโพโธ นาม 

ตติโย ปริจฺเฉโทฯ