มหากจฺจายนสทฺทาปาฐ 

๑. สนฺธิกปฺป 

ปฐมกณฺฑ 

(ก) 

เสฏฺฐํ ติโลกมหิตํ อภิวนฺทิยคฺคํ,

พุทฺธญฺจ ธมฺมมมลํ คณมุตฺตมญฺจ,

สตฺถุสฺส ตสฺส วจนตฺถวรํ สุพุทฺธุํ,

วกฺขามิ สุตฺตหิตเมตฺถ สุสนฺธิกปฺปํ.

(ข) 

เสยฺยํ ชิเนริตนเยน พุธา ลภนฺติ,

ตญฺจาปิ ตสฺส วจนตฺถสุโพธเนน,

อตฺถญฺจ อกฺขรปเทสุ อโมหภาวา,

เสยฺยตฺถิโก ปทมโต วิวิธํ สุเณยฺยํ.

๑, ๑. อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต.

สพฺพวจนานมตฺโถ อกฺขเรเหว สญฺญายเต. อกฺขรวิปตฺติยํ หิ อตฺถสฺส ทุนฺนยถา โหติ, ตสฺมา อกฺขรโกสลฺลํ พหูปการํ สุตฺตนฺเตสุ.

๒, ๒. อกฺขราปาทโย เอกจตฺตาลีสํ.

เต จ โข อกฺขรา อปิ อการาทโย เอกจตฺตา ลีส สุตฺตนฺเตสุ โสปการา.

ตํ ยถา? อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, 

ย ร ล ว ส ห ฬ อํ, อิติ อกฺขรา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต.

๓, ๓. ตตฺโถทนฺตา สรา อฏฺฐ.

ตตฺถ อกฺขเรสุ อการาทีสุ โอทนฺตา อฏฺฐ อกฺขรา สรา นาม โหนฺติ.

ตํ ยถา? อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ, อิติ สรา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? สรา สเร โลปํ.

๔, ๔. ลหุมตฺตา ตโย รสฺสา.

ตตฺถ อฏฺฐสุ สเรสุ ลหุมตฺตา ตโย สรา รสฺสา นาม โหนฺติ.

ตํ ยถา? อ อิ อุ, อิติ รสฺสา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? รสฺสํ.

๕, ๕. อญฺเญ ทีฆา.

ตตฺถ อฏฺฐสุ สเรสุ รสฺเสหิ อญฺเญ ปญฺจ สรา ทีฆา นาม โหนฺติ.

ตํ ยถา? อา อี อู เอ โอ, อิติ ทีฆา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? ทีฆํ.

๖, ๘. เสสา พฺยญฺชนา.

ฐเปตฺวา อฏฺฐ สเร เสสา อกฺขรา กการาทโย นิคฺคหิตนฺตา พฺยญฺชนา นาม โหนฺติ.

ตํ ยถา? ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ อํ, อิติ พฺยญฺชนา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? สรา ปกติ พฺยญฺชเน.

๗, ๙. วคฺคา ปญฺจปญฺจโส มนฺตา. 

เตสํ โข พฺยญฺชนานํ กการาทโย มการนฺตา ปญฺจปญฺจโส อกฺขรวนฺโต วคฺคา นาม โหนฺติ.

ตํ ยถา? ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, อิติ วคฺคา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? วคฺคนฺตํ วา วคฺเค.

๘, ๑๐. อํ  อิติ นิคฺคหิตํ.

อํ อิติ นิคฺคหิตํ นาม โหติ.

เตน กฺวตฺโถ? อํ พฺยญฺชเน นิคฺคหิตํ.

๙, ๑๑. ปรสมญฺญา ปโยเค.

ยา จ ปน ปเรสุ สกฺกตคนฺเถสุ สมญฺญา โฆสาติ วา อโฆสาติ วา, ตา ปโยเค สติเอตฺถาปิ ยุชฺชนฺเต.

ตตฺถ โฆสา นาม ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ ฒ ณ, ท ธ น, พ ภ ม, ย ร ล ว ห ฬ, อิติ โฆสา นาม. อโฆสา นาม. ก ข, จ ฉ, ฏ ฐ, ต ถ, ป ผ, ส, อิติ อโฆสา นาม.

เตน กฺวตฺโถ? วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา.

๑๐, ๑๒. ปุพฺพมโธฐิต มสฺสรํ สเรน วิโยชเย.

ตตฺถ สนฺธึ กตฺตุกาโม ปุพฺพพฺยญฺชนํ อโธฐิตํ อสฺสรํ กตฺวา สรญฺจ อุปริ 

กตฺวา สเรน วิโยชเย.

ตตฺรายมาทิ.

๑๑, ๑๔. นเย ปรํ ยุตฺเต.

อสฺสรํ โข พฺยญฺชนํ อโธฐตํ ปรกฺขรํ นเย ยุตฺเต. ตตฺราภิรติมิจฺเฉยฺย.

ยุตฺเตติกสฺมา? อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม. เอตฺถ ปน ยุตฺตํ น โหติ.

อิติ สนฺธิกปฺเป ปฐโม กณฺโฑ.

ทุติยกณฺฑ

๑๒, ๑๓. สรา สเร โลปํ.

สรา โข สเร ปเร โลปํ ปปฺโปนฺติ.

ยสฺสินฺทฺริยานิ สมถงฺคตานิ. โน เหตํ ภนฺเต สเมตายสฺมา สงฺเฆน. 

๑๓, ๑๕. วา ปโร อสรูปา.

สรมฺหา อสรูปา ปโร สโร โลปํ ปปฺโปติ วา.

จตฺตาโร’เม ภิกฺขเว ธมฺมา, กินฺนุ’ มาว สมณิโย. วาติ 

กสฺมา? ปญฺจินฺทฺริยานิ, ตยสฺสุ ธมฺมา ชหิตา ภวนฺติ.

๑๔, ๑๖. กฺวจาสจณฺณํ ลุตฺเต.

สโร โข ปโร ปุพฺพสเร ลุตฺเต กฺวจิ อสวณฺณํ ปปฺโปติ.

สงฺขฺยํ โนเปติ เวทคู, พนฺธุสฺเสว สมาคโม.

กฺวจีติ กสฺมา? ยสฺสินฺทฺริยานิ, ตถูปมํ ธมฺมวรํ อเทสยิ.

๑๕, ๑๗. ทีฆํ.

สโร โข ปโร ปุพฺพสเร ลุตฺเต กฺวจิ ทีฆํ ปปฺโปติ. สทฺธีธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺฐํ, อนาคาเรหิ จูภยํ.

กฺวจีติ กสฺมา? ปญฺจหุปาลิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต. นตฺถญฺญํ กิญฺจิ.

๑๖, ๑๘. ปุพฺโพ จ.

ปุพฺโพ จ สโร ปรสรโลเป กเต กฺวจิ ทีฆํ ปปฺโปติ.

กึสูธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺฐํ, สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา, 

กฺวจีติ กสฺมา? อิติสฺส มุหุตฺตมฺปิ.

๑๗, ๑๙. ยเมทนฺตสฺสาเทโส.

เอการสฺส อนฺตภูตสฺส สเร ปเร กฺวจิ ยการาเทโส โหติ.

อธิคโต โข มฺยายํ ธมฺโม, ตฺยาหํ เอวํ วเทยฺยํ, ตฺยาสฺส ปหีนา โหนฺติ.

กฺวจีติ กสฺมา? เน’นาคตา, อิติ เนตฺถ.

๑๘, ๒๐. วโมทุทนฺตานํ.

โอการุการานํ อนฺตภูตานํ สเร ปเร กฺวจิ วการาเทโส โหติ.

อถ ขฺวสฺส, สฺวสฺส โหติ, พหฺวาพาโธ, วตฺถฺเวตฺถ วิหิตํ นิจฺจํ จกฺขฺวาปาถมาคจฺฉติ.

กฺวจีติ กสฺมา? จตฺตาโร’เม ภิกฺขเว ธมฺมา, กินฺนุมาว สมณิโย.

๑๙, ๒๒. สพฺโพ จํ ติ.

สพฺโพ อิจฺเจโส ติสทฺโท พฺยญฺชโน สเร ปเร กฺวจิ จการํ ปปฺโปติ.

อิจฺเจตํ กุสลํ, อิจฺจสฺส วจนียํ, ปจฺจุตฺตริตฺวา, ปจฺจาหรติ.

กฺวจีติ กสฺมา? อิติสฺส มุหุตฺตมฺปิ.

๒๐, ๒๗. โท ธสฺส จ.

ธอิจฺเจตสฺส สเร ปเร กฺวจิ ทการาเทโส โหติ.

เอกมิทาหํ ภิกฺขเว สมยํ.

กฺวจีติ กสฺมา? อิเธว มรณํ ภวิสฺสติ.

จคฺคหเณน ธการสฺส หการาเทโส โหติ สาหุ ทสฺสน มริยานํ.

สุตฺตวิภาเคน พหุธา สิยา

โต ทสฺส, ยถา? สุคโต.

โฏ ตสฺส, ยถา? ทุกฺกฏํ.

โธ ตสฺส, ยถา? คนฺธพฺโพ.

ตฺโร ตฺตสฺส, ยถา? อตฺรโช.

โก คสฺส, ยถา? กุลูปโก.

โล รสฺส, ยถา? มหาสาโล.

โช ยสฺส, ยถา? ควโช. 

พฺโพ วฺวสฺส, ยถา? กุพฺพโต.

โก ยสฺส, ยถา? สเก.

โย ชสฺส, ยถา? นิยํปุตฺตํ.

โก ตสฺส, ยถา? นิยโก.

จฺโจ ตฺตสฺส, ยถา ภจฺโจ.

โผ ปสฺส, ยถา? นิปฺผตฺติ.

โข กสฺส, ยถา? นิกฺขมติ. อิจฺเจวมาที โยเชตพฺพา.

๒๑, ๒๑. อิวณฺโณ ยํ นวา.

ปุพฺโพ อิวณฺโณ สเร ปเร ยการํ ปปฺโปติ นวา. 

ปฏิสนฺถารวุตฺยสฺส, สพฺพา วิตฺยานุภูยเต.

นวาติ กสฺมา? ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต, มุตฺตจาคี อนุทฺธโต.

๒๒, ๒๘. เอวาทิสฺส ริ ปุพฺโพ จ รสฺโส.

สรมฺหา ปรสฺส เอวสฺส เอการสฺส อาทิสฺส ริกาโร โหติ, ปุพฺโพ จ สโร รสฺโส โหติ นวา.

ยถริว วสุธาตลญฺจ สพฺพํ, ตถริว คุณวา สุปูชนิโย.

นวาติ กสฺมา? ยถา เอว, ตถา เอว.

อิติ สนฺธิกปฺเป ทุติโย กณฺโฑ.

ตติยกณฺฑ

๒๓, ๒๖. สรา ปกติ พฺยญฺชเน.

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร ปกติรูปานิ โหนฺติ.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา, ปมาโท มจฺจุโน ปทํ, ติณฺโณ ปารงฺคโต อหุ.

๒๔, ๓๕. สเร กฺวจิ.

สรา โข สเร ปเร กฺวจิ ปกติรูปานิ โหนฺติ.

โก อิมํ ปถวึ วิเจสฺสติ.

กฺวจีติ กสฺมา? อปฺปสฺสุตายํ ปุริโส.

๒๕, ๓๗. ทีฆํ.

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ ทีฆํ ปปฺโปนฺติ.

สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต, เอวํ คาเม มุนี จเร, ขนฺตี ปรมํ ตโป ติติกฺขา.

กฺวจีติ กสฺมา? อิธ โมทติ เปจฺจ โมทติ, ปติลียติ, ปฏิหญฺญติ.

๒๖, ๓๘. รสฺสํ.

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ รสฺสํ ปปฺโปนฺติ.

โภวาทิ นาม โส โหติ, ยถาภาวิ คุเณน โส.

กฺวจีติ กสฺมา? สมฺมาสมาธิ, สาวิตฺตี ฉนฺทโส มุขํ, อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุ.

๒๗, ๓๙. โลปญฺจ ตตฺรากาโร.

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ โลปํ ปปฺโปนฺติ. ตตฺร จ โลเป กเต อการาคโม โหติ. 

ส สีลวา. ส ปญฺญวา เอส ธมฺโม สนนฺตโน, ส เว กสาวมรหติ, ส มานกาโมปิภเวยฺย, ส เว มุนิ ชาติภยํ อทสฺสิ.

กฺวจีติ กสฺมา? โส มุนิ, เอโส ธมฺโม ปทิสฺสติ, น โส กาสาวมรหติ.

๒๘, ๔๐. ปร ทฺเวภาโว ฐาเน.

สรมฺหา ปรสฺส พฺยญฺชนสฺส ทฺเวภาโว โหติ ฐาเน.

อิธปฺปมาโท, ปุริสสฺส ชนฺตุโน, ปพฺพชฺชํ กิตฺตยิสฺสามิ, จาตุทฺทสิ, ปญฺจทฺทสิ, อภิกฺกนฺตตโร จนฺโท.

ฐาเนติ กสฺมา? อิธ โมทติ เปจฺจ โมทติ.

๒๙, ๔๒. วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา.

วคฺเค โข ปุพฺเพสํ พฺยญฺชนานํ โฆสาโฆสภูตานํ สรมฺหา ยถาสงฺขฺยํ ตติยปฐมกฺขรา ทฺเวภาวํ คจฺฉนฺติ ฐาเน.

เอเสว จชฺฌานปฺผโล, ยตฺรฏฺฐิตํ นปฺปสเหยฺย มจฺจุ, เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺฐิโต, จตฺตาริฏฺฐานานิ นโร ปมตฺโต.

ฐาเนติ กสฺมา? อิธ เจตโส ทฬฺหํ คณฺหาติ ถามสา.

อิติ สนฺธิกปฺเป ตติโย กณฺโฑ.

จตุตฺถกณฺฑ

๓๐, ๕๘. อํ พฺยญฺชเน นิคฺคหิตํ.

นิคฺคหิตํ โข พฺยญฺชเน ปเร อํ อิติ โหติ.

เอวํ วุตฺเต, ตํ สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา. 

๓๑, ๔๙. วคฺคนฺตํ วา วคฺเค.

วคฺคภูเต พฺยญฺชเน ปเร นิคฺคหิตํ โข วคฺคนฺตํ วา ปปฺโปติ.

ตนฺนิจฺจุตํ, ธมฺมญฺจเร สุจริตํ, จิรปฺปวาสึ ปุริสํ. สนฺตนฺตสฺส มนํ โหติ, ตงฺการุณิกํ, เอวงฺโข ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพํ.

วาคฺคหเณน นิคฺคหิตํ โข ลการาเทโส โหติ. ปุคฺคลํ.

วาติ กสฺมา? น ตํ กมฺมํ กตํ สาธุ.

๓๒, ๕๐. เอเห ญํ.

เอการหกาเร ปเร นิคฺคหิตํ โข ญการํ ปปฺโปติ วา.

ปจฺจตฺตญฺเญว ปรินิพฺพายิสฺสามิ, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ, เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพํ. ตญฺหิ ตสฺส มุสา โหติ.

วาติ กสฺมา? เอวเมตํ อภิญฺญาย, เอวํ โหติ สุภาสิตํ.

๓๓, ๕๐. สเย จ.

นิคฺคหิตํ โข ยกาเร ปเร สห ยกาเรน ญการํ ปปฺโปติ วา.

สญฺโญโค, สญฺญุตฺตํ.

วาติ กสฺมา? สํโยโค, สํยุตฺตํ.

๓๔, ๕๒. มทา สเร.

นิคฺคหิตสฺส โข สเร ปเร มการทการาเทสา โหนฺติ วา.

ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ, เอตทโวจ สตฺถา.

วาติ กสฺมา? อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม.

๓๕, ๓๔. ย ว ม ท น ต ร ลา จาคมา.

สเร ปเร ยกาโร วกาโร มกาโร ทกาโร นกาโร ตกาโร รกาโร ลกาโร อิเม อาคมา โหนฺติ วา.

นยิมสฺส วิชฺชา, ยถยิทํ จิตฺตํ. มิคี ภนฺตา วุทิกฺขติ, สิตฺตา เต ลหุเมสฺสติ, อสิตฺตา เต ครุเมสฺสติ. อสฺโส ภทฺโร กสามิว, สมฺมทญฺญา วิมุตฺตานํ. มนสาทญฺญา วิมุตฺตานํ, อตฺตทตฺถมภิญฺญาย. จิรํนายติ, อิโต นายติ. ยสฺมาติห ภิกฺขเว, ตสฺมาติห ภิกฺขเว, อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ. สพฺภิเรว สมาเสถ, อารคฺเคริว สาสโป, สาสโปริว อารคฺคา. ฉฬภิญฺญา, สฬายตนํ.

วาติ กสฺมา? เอวํ มหิทฺธิยา เอสา, อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม, อเชยฺโย อนุคามิโก.

จคฺคหเณน อิเธว มการสฺส ปกาโร โหติ. จิรปฺปวาสึ ปุริสํ.

กการสฺส จ ทกาโร โหติ. สทตฺถปสุโต สิยา.

ทการสฺส จ ตกาโร โหติ, สุคโต.

๓๖, ๔๗. กฺวจิ โอ พฺยญฺชเน.

พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ โอการาคโม โหติ.

อติปฺปโค โข ตาว สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตุํ. ปโรสหสฺสํ.

กฺวจีติ กสฺมา? เอถ ปสฺสถิมํ โลกํ, อนฺธีภูโต อยํ โลโก.

๓๗, ๕๗. นิคฺคหิตญฺจ.

นิคฺคหิตญฺจาคโม โหติ สเร วา พฺยญฺชเน วา ปเร กฺวจิ.

จกฺขุํอุทปาทิ, อวํสิโร, ยาวญฺจิธ ภิกฺขเว ปุริมํ ชาตึ สรามิ, อณุํถูลานิ สพฺพโส, มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา.

กฺวจีติ กสฺมา? อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทติ, น หิ เอเตหิ ยาเนหิ, คจฺเฉยฺย อคตํ ทิสํ.

จคฺคหเณน วิสทฺทสฺส จ ปกาโร โหติ. ปเจสฺสติ, วิเจสฺสติ วา.

๓๘, ๕๓. กฺวจิ โลปํ.

นิคฺคหิตํ โข สเร ปเร กฺวจิ โลปํ ปปฺโปติ.

ตาสาหํ สนฺติเก, วิทูนคฺคมิติ.

กฺวจีติ กสฺมา? อหเมว นูน พาโล เอตมตฺถํ วิทิตฺวาน.

๓๙, ๕๔. พฺยญฺชเน จ.

นิคฺคหิตํ โข พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ โลปํ ปปฺโปติ.

อริยสจฺจานทสฺสนํ, เอตํ พุทฺธานสาสนํ.

กฺวจีติ กสฺมา? เอตํ มงฺคลมุตฺตมํ, ตํ โว วทามิ ภทฺทนฺเต.

๔๐, ๕๕. ปโร วา สโร.

นิคฺคหิตมฺหา ปโร สโร โลปํ ปปฺโปติ วา.

ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ, อุตฺตตฺตํว, ยถาพีชํว, ยถาธญฺญํว.

วาติ กสฺมา? อหเมว นูน พาโล, เอตทโหสิ.

๔๑, ๕๖. พฺยญฺชโน จ วิสญฺโญโค.

นิคฺคหิตมฺหา ปรสฺมึ สเร ลุตฺเต ยทิ พฺยญฺชโน สสญฺโญโค วิสญฺโญโค โหติ.

เอวํส เต อาสโว, ปุปฺผํสา อุปฺปชฺชิ.

ลุตฺเตติ กสฺมา? เอวมสฺส วิทูนคฺคมิติ.

จคฺคหเณน ติณฺณํ พฺยญฺชนานมนฺตเร เย สรูปา, เตสมฺปิ โลโป โหติ. 

อคฺยาคารํ, ปฏิสนฺถารวุตฺยสฺส.

อิติ สนฺธิกปฺเป จตุตฺโถ กณฺโฑ.

ปญฺจมกณฺฑ

๔๒, ๓๒. โค สเร ปุถสฺสาคโม กฺวจิ.

ปุถอิจฺเจตสฺส อนฺเต สเร ปเร กฺวจิ คการาคโม โหติ.

ปุถเคว.

๔๓, ๓๓. ปาสฺส จนฺโต รสฺโส.

ปาอิจฺเจตสฺส อนฺเต สเร ปเร กฺวจิ คการาคโม โหติ, อนฺโต จ สโร รสฺโส  โหติ.

ปเคว วุตฺยสฺส.

กฺวจีติ กสฺมา? ปา เอว วุตฺยสฺส.

๔๔, ๒๔. อพฺโภ อภิ.

อภิอิจฺเจตสฺส สเร ปเร อพฺภาเทโส โหติ. อพฺภุทีริตํ, อพฺภุคฺคจฺฉติ.

๔๕, ๒๕. อชฺโฌ อธิ.

อธิอิจฺเจตสฺส สเร ปเร อชฺฌาเทโส โหติ.

อชฺโฌกาเส, อชฺฌาคมา.

๔๖, ๒๖. เต น วา อิวณฺเณ.

เต จ โข อภิอธิอิจฺเจเต อิวณฺเณ ปเร อพฺโภ อชฺโฌอิติวุตฺตรูปา น โหนฺติ วา.

อภิจฺฉิตํ, อธีริตํ.

วาติ กสฺมา? อพฺภีริตํ, อชฺฌิณมุตฺโต.

๔๗, ๒๓. อติสฺส จนฺตสฺส.

อติอิจฺเจตสฺส อนฺตภูตสฺส ติสทฺทสฺส อิวณฺเณ ปเร “สพฺโพ จํ ตี”ติ วุตฺตรูปํ น โหติ.

อตีสิคโณ, อตีริตํ.

อิวณฺเณติ กสฺมา? อจฺจนฺตํ.

๔๘, ๔๓. กฺวจิ ปฏิ ปติสฺส.

ปติอิจฺเจตสฺส สเร วา พฺยญฺชเน วา ปเร กฺวจิ ปฏิอาเทโส โหติ.

ปฏคฺคิ ทาตพฺโพ, ปฏิหญฺญติ.

กฺวจีติ กสฺมา? ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ, ปติลียติ, ปติรูปเทสวาโส จ.

๔๙, ๔๔. ปุถสฺสุ พฺยญฺชเน.

ปุถอิจฺเจตสฺส อนฺโต สโร พฺยญฺชเน ปเร อุกาโร โหติ.

ปุถุชฺชโน, ปุถุภูตํ.

อนฺตคฺคหเณน อปุถสฺสาปิ สเร ปเร อนฺตสฺส อุกาโร โหติ, มนุญฺญํ.

๕๐, ๔๕. โอ อวสฺส.

อวอิจฺเจตสฺส พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ โอกาโร โหติ.

อนฺธกาเรน โอนทฺธา. 

กฺวจีติ กสฺมา? อวสุสฺสตุ เม สรีเร มํสโลหิตํ.

๕๑, ๕๙. อนุปทิฏฺฐานํ วุตฺตโยคโต.

อนุปทิฏฺฐานํ อุปสคฺคนิปาตานํ สรสนฺธีหิ พฺยญฺชนสนฺธีหิ วุตฺตสนฺธีหิ จ ยถาโยคํ โยเชตพฺพํ.

ปาปนํ, ปรายณํ, อุปายนํ, อุปาหนํ, นฺยาโยโค, นิคุปธิ, อนุโพโธ, ทุวูปสนฺตํ, สุวูปสนฺตํ, ทฺวาลโย, สฺวาลโย, ทุราขฺยาตํ, สฺวาขฺยาโต, อุทีริตํ, สมุทฺทิฏฺฐํ, วิยคฺคํ, วิชฺฌคฺคํ, พฺยคฺคํ, อวยาคมนํ, อนฺเวติ, อนุปฆาโต, อนจฺฉริยํ, ปริเยสนา, ปรามาโส, เอวํ สเร จ โหนฺติ.

ปริคฺคโห, ปคฺคโห, ปกฺกโม, ปรกฺกโม, นิกฺกโม, นิกฺกสาโว, นิลฺลยนํ, ทุลฺลยนํ, ทุมฺภิกฺขํ, ทุพฺพุตฺตํ, สนฺทิฏฺฐํ, ทุคฺคโห, วิคฺคโห, นิคฺคโต, อภิกฺกโม, ปฏิกฺกโม, เอวํ พฺยญฺชเน จ. เสสา สพฺเพ โยเชตพฺพา.

 อิติ สนฺธิกปฺเป ปญฺจโม กณฺโฑ.

 สนฺธิกปฺโป นิฏฺฐิโต.