3.1. สามญฺญกณฺฑ (1)

๓. สามญฺญกณฺฑ 

๓.๑. วิเสสฺยาธีนวคฺค 

๖๙๑. 

วิเสสฺยาธีน สํกิณฺณา-, เนกตฺเถหฺยพฺยเยหิ จ; 

สา’งฺโค’ปางฺเคหิ กถฺยนฺเต, กณฺเฑ วคฺคา อิหกฺกมาฯ 

๖๙๒. 

คุณทพฺพกฺริยาสทฺทา, สิยุํ สพฺเพ วิเสสนา; 

วิเสสฺยาธีนภาเวน, วิเสสฺยสมลิงฺคิโนฯ 

๖๙๓. 

โสภนํ รุจิรํ สาธุ, มนุญฺญํ จารุ สุนฺทรํ; 

วคฺคุ มโนรมํ กนฺตํ, หารี มญฺชุ จ เปสลํฯ 

๖๙๔. 

ภทฺทํ วามญฺจ กลฺยาณํ, มนาปํ ลทฺธกํ สุภํ; 

อุตฺตโม ปวโร เชฏฺโฐ, ปมุขา’นุตฺตโร วโรฯ

๖๙๕. 

มุขฺโย ปธานํ ปาโมกฺโข, ปร มคฺคญฺญ มุตฺตรํ; 

ปณีตํ ปรมํ เสยฺโย, คามณี เสฏฺฐ สตฺตมาฯ

๖๙๖. 

วิสิฏฺฐา’ริย นาเค’โก-, สภคฺคา โมกฺข ปุงฺควา; 

สีห กุญฺชร สทฺทูลา-, ที ตุ สมาสคา ปุเมฯ

๖๙๗. 

จิตฺต’กฺขิ ปีติชนน-, มพฺยาเสก มเสจนํ;

อิฏฐํ ตุ สุภคํ หชฺชํ, ทยิตํ วลฺลภํ ปิยํฯ

๖๙๘. 

ตุจฺฉญฺจ ริตฺตกํ สุญฺญํ, อถา’สารญฺจ เผคฺคุ จ; 

เมชฺฌํ ปูตํ ปวิตฺโตถ, อวิรทฺโธ อปณฺณโกฯ 

๖๙๙.

อุกฺกฏฺโฐ จ ปกฏโฐถ, นิหีโน หีน ลามกา; 

ปติกิฏฐํ นิกิฏฐญฺจ, อิตฺตรา’วชฺช กุจฺฉิตาฯ

๗๐๐. 

อธโม’มกคารยฺหา, มลีโน ตุ มลีมโส; 

พฺรหา มหนฺตํ วิปุลํ, วิสาลํ ปุถุลํ ปุถุฯ 

๗๐๑. 

ครุ’รุ วิตฺถิณฺณมโถ, ปีนํ ถูลญฺจ ปีวรํ; 

ถุลฺลญฺจ วฐรญฺจาถ, อาจิตํ นิจิตํ ภเวฯ 

๗๐๒. 

สพฺพํ สมตฺต มขิลํ, นิขิลํ สกลํ ตถา; 

นิสฺเสสํ กสิณา’เสสํ, สมคฺคญฺจ อนูนกํฯ

๗๐๓. 

ภูริ ปหุตํ ปจุรํ, ภิยฺโย สมฺพหุลํ พหุ; 

เยภุยฺยํ พหุลํ จาถ, พาหิรํ ปริพาหิรํฯ 

๗๐๔. 

ปโรสตาที เต เยสํ, ปรํ มตฺตํ สตาทิโต;

ปริตฺตํ สุขุมํ ขุทฺทํ, โถกมปฺปํ กิสํ ตนุฯ 

๗๐๕. 

จุลฺลํ มตฺเต’ตฺถิยํ เลส-, ลวา’ณุหิ กโณ ปุเม; 

สมีปํ นิกฏา’สนฺโน, ปกฏฺฐา’ภฺยาส สนฺติกํฯ

๗๐๖. 

อวิทูรญฺจ สามนฺตํ, สนฺนิกฏฺฐ มุปนฺติกํ; 

สกาสํ อนฺติกํ ญตฺตํ, ทูรํ ตุ วิปฺปกฏฺฐกํฯ

๗๐๗. 

นิรนฺตรํ ฆนํ สนฺทํ, วิรฬํ เปลวํ ตนุ; 

อถายตํ ทีฆมโถ, นิตฺตลํ วฏฺฏ วฏฏุลํฯ

๗๐๘. 

อุจฺโจ ตุ อุนฺนโต ตุงฺโค, อุทคฺโค เจว อุจฺฉิโต; 

นีโจ รสฺโส วามโนถ, อชิมฺโห ปคุโณ อุชุฯ 

๗๐๙.

อฬารํ เวลฺลิตํ วงฺกํ, กุฏิลํ ชิมฺห กุญฺจิตํ; 

ธุโว จ สสฺสโต นิจฺโจ, สทาตน สนนฺตนาฯ 

๗๑๐. 

กูฏฏฺโฐ ตฺเว’กรูเปน, กาลพฺยาปี ปกาสิโตฯ 

ลหุ สลฺลหุกํ จาถ, สงฺขฺยาตํ คณิตํ มิตํฯ 

๗๑๑. 

ติณฺหํ ตุ ติขิณํ ติพฺพํ, จณฺฑํ อุคฺคํ ขรํ ภเว; 

ชงฺคมญฺจ จรญฺเจว, ตสํ เญยฺยํ จราจรํฯ 

๗๑๒. 

กมฺปนํ จลนํ จาถ, อติริตฺโต ตถา’ธิโก; 

ถาวโร ชงฺคมา อญฺโญ, โลลํ ตุ จญฺจลํ จลํฯ 

๗๑๓. 

ตรลญฺจ ปุราโณ ตุ, ปุราตน สนนฺตนา; 

จิรนฺตโน ถ ปจฺจคฺโฆ, นูตโน’ภินโว นโวฯ 

๗๑๔. 

กุรูรํ กฐินํ ทฬฺหํ, นิฏฺฐุรํ กกฺขฬํ ภเว; 

อนิตฺถฺยนฺโต ปริยนฺโต, ปนฺโต จ ปจฺฉิม’นฺติมาฯ

๗๑๕. 

ชิฆญฺญํ จริมํ ปุพฺพํ, ตฺว’คฺคํ ปฐมมาทิ โส; 

ปติรูโปนุจฺฉวิกํ, อถ โมฆํ นิรตฺถกํฯ 

๗๑๖. 

พฺยตฺตํ ปุฏญฺจ มุทุ ตุ, สุกุมารญฺจ โกมลํ;

ปจฺจกฺขํ อินฺทฺริยคฺคยฺหํ, อปจฺจกฺขํ อตินฺทฺริยํฯ 

๗๑๗. 

อิตรา’ญฺญตโร เอโก, อญฺโญ พหุวิโธ ตุ จ; 

นานารูโป จ วิวิโธ, อพาธํ ตุ นิรคฺคลํฯ 

๗๑๘. 

อเถ’กากี จ เอกจฺโจ, เอโก จ เอกโก สมา; 

สาธารณญฺจ สามญฺญํ, สมฺพาโธ ตุ จ สํกฏํฯ 

๗๑๙.

วามํ กเฬวรํ สพฺยํ, อปสพฺยํ ตุ ทกฺขิณํ;

ปฏิกูลํ ตฺว’ปสพฺยํ, คหนํ กลิลํ สมาฯ 

๗๒๐. 

อุจฺจาวจํ พหุเภทํ, สํกิณฺณา’ กิณฺณ สํกุลา; 

กตหตฺโถ จ กุสโล, ปวีณา’ภิญฺญ สิกฺขิตาฯ 

๗๒๑. 

นิปุโณ จ ปฏุ เฉโก, จาตุโร ทกฺข เปสลา; 

พาโล ทตฺตุ ชโล มูฬฺโห, มนฺโทวิญฺญู จ พาลิโสฯ 

๗๒๒. 

ปุญฺญวา สุกตี ธญฺโญ, มหุสฺสาโห มหาธิติ; 

มหาตณฺโห มหิจฺโฉ ถ, หทยี หทยาลุ จฯ 

๗๒๓. 

สุมโน หฏฺฐจิตฺโต ถ, ทุมฺมโน วิมโน ปฺยถ; 

วทานิโย วทญฺญู จ, ทานโสณฺโฑ พหุปฺปโทฯ

๗๒๔. 

ขฺยาโต ปตีโต ปญฺญาโต- ภิญฺญาโต ปถิโต สุโต;

วิสฺสุโต วิทิโต เจว, ปสิทฺโธ ปากโฏ ภเวฯ 

๗๒๕. 

อิสฺสโร นายโก สามี, ปตี’สา’ธิปตี ปภู; 

อยฺยา’ธิปา’ธิภู เนตา, อิพฺโภ ตฺว’ฑฺโฒ ตถา ธนีฯ 

๗๒๖. 

ทานารโห ทกฺขิเณยฺโย, สินิทฺโธ ตุ จ วจฺฉโล; 

ปริกฺขโก การณิโก, อาสตฺโต ตุ จ ตปฺปโรฯ 

๗๒๗. 

การุณิโก ทยาลุปิ, สูรโต อุสฺสุโก ตุ จ;

อิฏฺฐตฺเถ อุยฺยุโต จาถ, ทีฆสุตฺโต จิรกฺริโยฯ

๗๒๘. 

ปราธีโน ปรายตฺโต, อายตฺโต ตุ จ สนฺตโก; 

ปริคฺคโห อธีโน จ, สจฺฉนฺโท ตุ จ เสรินิฯ 

๗๒๙.

อนิสมฺมการี ชมฺโม, อติตณฺโห ตุ โลลุโป; 

คิทฺโธ ตุ ลุทฺโธ โลโล ถ, กุณฺโฐ มนฺโท กฺริยาสุ หิฯ

๗๓๐. 

กามยิตา ตุ กมิตา, กามโน กามิ กามุโก; 

โสณฺโฑ มตฺโต วิเธยฺโย ตุ, อสฺสโว สุพฺพโจ สมาฯ 

๗๓๑. 

ปคพฺโภ ปฏิภายุตฺโต, ภีสีโล ภีรุ ภีรุโก; 

อธีโร กาตโร จาถ, หิสาสีโล จ ฆาตุโกฯ (อวีโร)

๗๓๒. 

โกธโน โรสโน โกปี, จณฺโฑ ตฺวจฺจนฺตโกธโน; 

สหโน ขมโน ขนฺตา, ติติกฺขวา จ ขนฺติมาฯ 

๗๓๓. 

สทฺธายุตฺโต ตุ สทฺธาลุ, ธชวา ตุ ธชาลุ จ;

นิทฺทาลุ นิทฺทาสีโล ถ, ภสฺสโร ภาสุโร ภเวฯ 

๗๓๔. 

นคฺโค ทิคมฺพโร’วตฺโถ, ฆสฺมโร ตุ จ ภกฺขโก; 

เอฬมูโค ตุ วตฺตุญฺจ, โสตุํ จา’กุสโล ภเวฯ 

๗๓๕. 

มุขโร ทุมฺมุขา’พทฺธ-, มุขา จาปฺปิยวาทินิ; 

วาจาโล พหุคารยฺห-, วเจ วตฺตา ตุ โส วโทฯ 

๗๓๖. 

นิโช สโก อตฺตนิโย, วิมฺหโย’จฺฉริยพฺภุโต; 

วิหตฺโถ พฺยากุโล จาถ, อาตตายี วธุทฺยโตฯ 

๗๓๗. 

สีสจฺเฉชฺชมฺหิ วชฺโฌ ถ, นิกโต จ สโฐ’นุชุ;

สูจโก ปิสุโณ กณฺเณ, ชโป ธุตฺโต ตุ วญฺจโกฯ 

๗๓๘. 

อนิสมฺม หิ โย กิจฺจํ, ปุริโส วธพนฺธนาทิ มาจรติ; 

อวินิจฺฉิตการิตฺตา, โส ขลุ จปโลติ วิญฺเญยฺโยฯ 

๗๓๙.

ขุทฺโท กทริโย ถทฺธ-, มจฺฉรี กปโณ ปฺยถ; 

อกิญฺจโน ทลิทฺโท จ, ทีโน นิทฺธน ทุคฺคตาฯ 

๗๔๐. 

อสมฺภาวิตสมฺปตฺตํ, กากตาลิย มุจฺจเต;

อถ ยาจนโก อตฺถี, ยาจโก จ วนิพฺพโกฯ 

๗๔๑. 

อณฺฑชา ปกฺขิสปฺปาที, นราที ตุ ชลาพุชา;

เสทชา กิมิฑํสาที, เทวาที ตฺโว’ ปปาติกาฯ 

๗๔๒. 

ชณฺณุตคฺโฆ ชณฺณุมตฺโต, กปฺโป ตุ กิญฺจิทูนเก;

อนฺตคฺคตํ ภุ ปริยา-, ปนฺน มนฺโตคโธ’คธาฯ 

๗๔๓. 

ราธิโต สาธิโต จาถ, นิปฺปกฺกํ กุถิตํ ภเว; 

อาปนฺโน ตฺวา’ปทปฺปตฺโต, วิวโส ตฺววโส ภเวฯ 

๗๔๔. 

นุณฺโณ นุตฺตา’ตฺต, ขิตฺตา เจ’, ริตา วิทฺธา ถ กมฺปิโต; 

ธูโต อาธูต จลิตา, นิสิตํ ตุ จ เตชิตํฯ 

๗๔๕. 

ปตฺตพฺพํ คมฺม มาปชฺชํ, ปกฺกํ ปริณตํ สมาฯ 

เวฐิตํ ตุ วลยิตํ, รุทฺธํ สํวุต มาวุตํฯ 

๗๔๖. 

ปริกฺขิตฺตญฺจ นิวุตํ, วิสฏํ วิตฺถตํ ตตํ; 

ลิตฺโต ตุ ทิทฺโธ คูฬฺโห ตุ, คุตฺโต ปุฏฺโฐ ตุ โปสิโตฯ

๗๔๗. 

ลชฺชิโต หีฬิโต จาถ, สนิตํ ธนิตํ ปฺยถ; (หิฬิโต)

สนฺทานิโต สิโต พทฺโธ, กีลิโต สํยโต ภเวฯ 

๗๔๘. 

สิทฺเธ นิปฺผนฺน นิพฺพตฺตา, ทาริเต ภินฺน เภทิตา; 

ฉนฺโน ตุ ฉาทิเต จาถ, วิทฺเธ ฉิทฺทิต เวธิตาฯ 

๗๔๙.

อาหโฏ อาภตา’นีตา, ทนฺโต ตุ ทมิโต สิยา; 

สนฺโต ตุ สมิโต เจว, ปุณฺโณ ตุ ปูริโต ภเวฯ 

๗๕๐. 

อปจายิโต มหิโต, ปูชิตา’รหิโต’จฺจิโต; 

มานิโต จา’ปจิโต จ, ตจฺฉิตํ ตุ ตนูกเตฯ 

๗๕๑. 

สนฺตตฺโต ธูปิโต โจป-, จริโต ตุ อุปาสิโต; 

ภฏฐํ ตุ คลิตํ ปนฺนํ, จุตญฺจ ธํสิตํ ภเวฯ

๗๕๒. 

ปีโต ปมุทิโต หฏฺโฐ, มตฺโต ตุฏฺโฐ ถ กนฺติโต;

สญฺฉินฺโน ลูน ทาตา ถ, ปสตฺโถ วณฺณิโต ถุโตฯ

๗๕๓. 

ตินฺโต’ลฺล’ทฺท กิลินฺโน’นฺนา, มคฺคิตํ ปริเยสิตํ; 

อนฺเวสิตํ คเวสิตํ, ลทฺธํ ตุ ปตฺต มุจฺจเตฯ 

๗๕๔. 

รกฺขิตํ โคปิตํ คุตฺตํ, ตาตํ โคปายิตา’วิตา; 

ปาลิตํ อถ โอสฺสฏฐํ, จตฺตํ หีนํ สมุชฺฌิตํฯ

๗๕๕. 

ภาสิตํ ลปิตํ วุตฺตา-, ภิหิตา’ขฺยาต ชปฺปิตา; 

อุทีริตญฺจ กถิตํ, คทิตํ ภณิโต’ทิตาฯ 

๗๕๖. 

อวญฺญาตา’วคณิตา, ปริภูตา’วมานิตา; (อวญฺญิตาวคณิตา)

ชิฆจฺฉิโต ตุ ขุทิโต, ฉาโต เจว พุภุกฺขิโตฯ 

๗๕๗. 

พุทฺธํ ญาตํ ปฏิปนฺนํ, วิทิตา’วคตํ มตํ; 

คิลิโต ขาทิโต ภุตฺโต, ภกฺขิโต’ชฺโฌหฏา’สิตาฯ 

อิติ วิเสสฺยาธีนวคฺโคฯ

๓.๒. สํกิณฺณวคฺค 

๗๕๘. 

เญยฺยํ ลิงฺค มิห กฺวาปิ, ปจฺจยตฺถวเสน จ; 

กฺริยา ตุ กิริยํ กมฺมํ, สนฺติ ตุ สมโถ สโม; 

ทโม จ ทมโถ ทนฺติ, วตฺตํ ตุ สุทฺธกมฺมนิ;

อโถ อาสงฺควจนํ, ตีสุ วุตฺตํ ปรายณํฯ 

๗๕๙.

เภโท วิทาโร ผุฏนํ, ตปฺปนํ ตุ จ ปีณนํ; 

อกฺโกสน มภิสงฺโค, ภิกฺขา ตุ ยาจนา’ตฺถนาฯ 

๗๖๐. 

นินฺนิมิตฺตํ ยทิจฺฉา ถา-, ปุจฺฉนา นนฺทนานิ จ; 

สภาชน มโถ ญาโย, นโย ผาติ ตุ วุทฺธิยํฯ 

๗๖๑. 

กิลมโถ กิลมนํ, ปสโว ตุ ปสูติยํ; 

อุกฺกํโส ตฺวติสโย ถ, ชโย จ ชยนํ ชิติฯ 

๗๖๒. 

วโส กนฺติ, พฺยโธ เวโธ, คโห คาโห วโร วุติ; 

ปจา ปาโก หโว หุติ, เวโท เวทน มิตฺถิ วาฯ 

๗๖๓. 

ชีรณํ ชานิ ตาณํ ตุ, รกฺขณํ ปมิติปฺปมา; 

สิเลโส สนฺธิ จ ขโย, ตฺวปจโย รโว รโณฯ 

๗๖๔. 

นิคาโท นิคโท มาโท, มโท ปสิติ พนฺธนํ; 

อากโร ตฺวิงฺคิตํ อิงฺโค, อถ’ตฺถาปคโม พฺยโยฯ 

๗๖๕. 

อนฺตราโย จ ปจฺจูโห, วิกาโร ตุ วิกตฺยปิ; 

ปวิสิเลโส วิธุรํ, อุปเวสนมาสนํฯ 

๗๖๖. 

อชฺฌาสโย อธิปฺปาโย, อาสโย จาภิสนฺธิ จ; 

ภาโว ธิมุตฺติ ฉนฺโท ถ, โทโส อาทีนโว ภเวฯ 

๗๖๗. 

อานิสํโส คุโณ จาถ, มชฺฌํ เวมชฺฌ มุจฺจเต; 

มชฺฌนฺหิโก ตุ มชฺฌนฺโห, เวมตฺตํ ตุ จ นานตาฯ (มชฺฌนฺติโก)

๗๖๘. 

วา ชาคโร ชาคริยํ, ปวาโห ตุ ปวตฺติ จฯ (ชาคริโย)

พฺยาโส ปปญฺโจ วิตฺถาโร, ยาโม ตุ สํยโม ยโมฯ 

๗๖๙.

สมฺพาหนํ มทฺทนญฺจ, ปสโร ตุ วิสปฺปนํ; 

สนฺถโว ตุ ปริจโย, เมลโก สงฺค สงฺคมาฯ 

๗๗๐. 

สนฺนิธิ สนฺนิกฏฺฐมฺหิ, วินาโส ตุ อทสฺสนํฯ 

ลโวภิลาโว ลวนํ, ปตฺถาโว’วสโร สมาฯ

๗๗๑. 

โอสานํ ปริโยสานํ, อุกฺกํโส’ติสโย ภเว ฯ 

สนฺนิเวโส จ สณฺฐานํ, อถา’พฺภนฺตร มนฺตรํฯ 

๗๗๒. 

ปาฏิหีรํ ปาฏิเหรํ, ปาฏิหาริย มุจฺจเต; 

กิจฺจํ ตุ กรณียญฺจ, สงฺขาโร วาสนา ภเวฯ 

๗๗๓. 

ปวนํ ปวนิปฺปาวา, ตสโร สุตฺตเวฐนํ; 

สงฺกโม ทุคฺคสญฺจาโร, ปกฺกโม ตุ อุปกฺกโมฯ 

๗๗๔. 

ปาโฐ นิปาโฐ นิปโฐ, วิจโย มคฺคนา ปุเม; 

อาลิงฺคนํ ปริสฺสงฺโค, สิเลโส อุปคูหนํฯ 

๗๗๕. 

อาโลกนญฺจ นิชฺฌานํ, อิกฺขณํ ทสฺสนํ ปฺยถ; 

ปจฺจาเทโส นิรสนํ, ปจฺจกฺขานํ นิรากติฯ 

๗๗๖. 

วิปลฺลาโส’ญฺญถาภาโว, พฺยตฺตโย วิปรียโย; 

วิปริยาโส’ติกฺกโม, ตฺว’ติปาโต อุปจฺจโยฯ 

อิติ สํกิณฺณวคฺโคฯ

๓.๓. อเนกตฺถวคฺค 

๓.๓.๑. คาถาเนกตฺถวคฺค

๗๗๗. 

อเนกตฺเถ ปวกฺขามิ, คาถา’ทฺธปาทโต กมา; 

เอตฺถ ลิงฺควิเสสตฺถ, เมกสฺส ปุนรุตฺตตาฯ 

๗๗๘. 

สมโย สมวาเย จ, สมูเห การเณ ขเณ;

ปฏิเวเธ สิยา กาเล, ปหาเน ลาภ ทิฏฺฐิสุฯ

๗๗๙.

วณฺโณ สณฺฐาน รูเปสุ, ชาติจฺฉวีสุ การเณ;

ปมาเณ จ ปสํสายํ, อกฺขเร จ ยเส คุเณฯ

๗๘๐. 

อุทฺเทเส ปาติโมกฺขสฺส, ปณฺณตฺติยํ อุโปสโถ;

อุปวาเส จ อฏฺฐงฺเค, อุโปสถทิเน สิยาฯ

๗๘๑. 

รถงฺเค ลกฺขเณ ธมฺโม, รถจกฺเก’สฺวีริยาปเถ; 

จกฺกํ สมฺปตฺติยํ จกฺก-, รตเน มณฺฑเล พเลฯ 

๗๘๒. 

กุลาลภณฺเฑ อาณาย, มายุเธ ทานราสิสุฯ

๗๘๓. 

ทานสฺมิ พฺรหฺมจริยํ, อปฺปมญฺญาสุ สาสเน;

เมถุนารติยํ เวยฺยา-, วจฺเจ สทารตุฏฺฐิยํ; 

ปญฺจสีลา’ริยมคฺโค-, โปสถงฺคธิตีสุ จฯ

๗๘๔. 

ธมฺโม สภาเว ปริยตฺติปญฺญา-

ญาเยสุ สจฺจปฺปกตีสุ ปุญฺเญ; 

เญยฺเย คุณา’จาร สมาธิสูปิ, 

นิสฺสตฺตตา’ปตฺติสุ การณาโทฯ 

๗๘๕. 

อตฺโถ ปโยชเน สทฺทา- ภิเธยฺเย วุทฺธิยํ ธเน;

วตฺถุมฺหิ การเณ นาเส, หิเต ปจฺฉิมปพฺพเตฯ 

๗๘๖. 

เยภุยฺยตา’พฺยามิสฺเสสุ, วิสํโยเค จ เกวลํ;

ทฬฺหตฺเถ’นติเรเก จา-, นวเสสมฺหิ ตํ ติสุฯ 

๗๘๗. 

คุโณ ปฏลราสีสุ, อานิสํเส จ พนฺธเน;

อปฺปธาเน จ สีลาโท, สุกฺกาทิมฺหิ ชิยาย จฯ 

๗๘๘. 

รุกฺขาโท วิชฺชมาเน จา- รหนฺเต ขนฺธปญฺจเก; 

ภูโต สตฺต มหาภูตา- มนุสฺเสสุ น นาริยํฯ 

๗๘๙.

วาจฺจลิงฺโค อตีตสฺมิ, ชาเต ปตฺเต สเม มโตฯ

๗๙๐. 

สุนฺทเร ทฬฺหิกมฺเม จา- ยาจเน สมฺปฏิจฺฉเน; 

สชฺชเน สมฺปหํสายํ, สาธฺวา’ภิเธยฺยลิงฺคิกํฯ 

๗๙๑. 

อนฺโต นิตฺถี สมีเป จา- วสาเน ปทปูรเณ;

เทหาวยเว โกฏฺฐาเส, นาสสีมาสุ ลามเกฯ

๗๙๒. 

นิกาเย สนฺธิ สามญฺญ-, ปสูตีสุ กุเล ภเว; 

วิเสเส สุมนายญฺจ, ชาติ สงฺขตลกฺขเณฯ 

๗๙๓. 

ภวเภเท ปติฏฺฐายํ, นิฏฐา’ชฺฌาสยพุทฺธิสุ; 

วาสฏฺฐาเน จ คมเน, วิสฏตฺเต คตีริตาฯ (วิสรตฺเถ)

๗๙๔. 

ผเล วิปสฺสนาทิพฺพ-, จกฺขุ สพฺพญฺญุตาสุ จ; 

ปจฺจเวกฺขณญาณมฺหิ, มคฺเค จ ญาณทสฺสนํฯ 

๗๙๕. 

กมฺมารุทฺธน องฺคาร-, กปลฺล ทีปิกาสุ จ; 

สุวณฺณการมูสายํ, อุกฺกา เวเค จ วายุโนฯ 

๗๙๖. 

เกโสหารณ, ชีวิต-, วุตฺติสุ วปเน จ วาปสมกรเณ; 

กถเน ปมุตฺตภาว-, ชฺเฌนาโท วุตฺตมปิ ตีสุฯ 

๗๙๗. 

คมเน วิสฺสุเต จา’ว, ธาริโต’ปจิเตสุ จ; 

อนุโยเค กิลินฺเน จ, สุโต’ ภิเธยฺยลิงฺคิโกฯ 

๗๙๘. 

โสตวิญฺเญยฺย สตฺเถสุ, สุตํ ปุตฺเต สุโต สิยาฯ 

๗๙๙.

กปฺโป กาเล ยุเค เลเส, ปญฺญตฺติ ปรมายุสุ;

สทิเส ตีสุ สมณ-, โวหาร กปฺปพินฺทุสุ; 

สมนฺตตฺเถ’นฺตรกปฺปา- ทิเก ตกฺเก วิธิมฺหิ จฯ 

๘๐๐. 

นิพฺพานมคฺควิรติ-, สปเถ สจฺจภาสิเต; 

ตจฺเฉ จา’ริยสจฺจมฺหิ, ทิฏฺฐิยํ สจฺจ มีริตํฯ

๘๐๑. 

สญฺชาติเทเส เหตุมฺหิ, วาสฏฺฐานา’กเรสุ จ; 

สโมสรณฏฺฐาเน จา- ยตนํ ปทปูรเณฯ

๘๐๒. 

อนฺตรํ มชฺฌ วตฺถ’ญฺญ-, ขโณ’กาโส’ธิ เหตุสุ;

พฺยวธาเน วินฏฺเฐ จ, เภเท ฉิทฺเท มนสฺยปิฯ

๘๐๓. 

อาโรคฺเย กุสลํ อิฏฺฐ-, วิปาเก กุสโล ตถาฯ 

อนวชฺชมฺหิ เฉเก จ, กถิโต วาจฺจลิงฺคิโกฯ

๘๐๔. 

ทฺรวา’จาเรสุ วีริเย, มธุราทีสุ ปารเท; 

สิงฺคาราโท ธาตุเภเท, กิจฺเจ สมฺปตฺติยํ รโสฯ 

๘๐๕. 

โพธิ สพฺพญฺญุตญฺญาเณ-, ริยมคฺเค จ นาริยํ;

ปญฺญตฺติยํ ปุเม’ สฺสตฺถ-, รุกฺขมฺหิ ปุริสิตฺถิยํฯ 

๘๐๖. 

เสวิโต เยน โย นิจฺจํ, ตตฺถาปิ วิสโย สิยา;

รูปาทิเก ชนปเท, ตถา เทเส จ โคจเรฯ 

๘๐๗. 

ภาโว ปทตฺเถ สตฺตายํ, อธิปฺปาย กฺริยาสุ จ;

สภาวสฺมิญฺจ ลีลายํ, ปุริสิ’ตฺถินฺทฺริเยสุ จฯ 

๘๐๘. 

โส พนฺธเว’ตฺตนิ จ สํ, โส ธนสฺมิ มนิตฺถิยํ;

สา ปุเม สุนเข วุตฺโต-, ตฺตนิเย โส ติลิงฺคิโกฯ 

๘๐๙.

สุวณฺณํ กนเก วุตฺตํ, สุวณฺโณ ครุเฬ ตถา;

ปญฺจธรณมตฺเต จ, ฉวิ สมฺปตฺติยมฺปิ จฯ 

๘๑๐. 

วโร เทวาทิกา อิฏฺเฐ, ชามาตริ ปติมฺหิ จ; 

อุตฺตเม วาจฺจลิงฺโค โส, วรํ มนฺทปฺปิเยพฺยยํฯ

๘๑๑. 

มกุเล ธนราสิมฺหิ, สิยา โกส มนิตฺถิยํ;

เนตฺติสาทิ ปิธาเน จ, ธนุปญฺจสเตปิ จฯ

๘๑๒. 

ปิตามเห ชิเน เสฏฺเฐ, พฺราหฺมเณ จ ปิตูสฺวปิ; 

พฺรหฺมา วุตฺโต ตถา พฺรหฺมํ, เวเท ตปสิ วุจฺจเตฯ

๘๑๓. 

หตฺถีนํ มชฺฌพนฺเธ จ, ปโกฏฺเฐ กจฺฉพนฺธเน; 

เมขลายํ มตา กจฺฉา, กจฺโฉ วุตฺโต ลตาย จฯ

๘๑๔. 

ตเถว พาหุมูลมฺหิ, อนูปมฺหิ ติเณปิ จ.

๘๑๕. 

ปมาณํ เหตุ สตฺเถสุ, มาเน จ สจฺจวาทินิ;

ปมาตริ จ นิจฺจมฺหิ, มริยาทาย มุจฺจเตฯ 

๘๑๖. 

สตฺตํ ทพฺพ’ตฺตภาเวสุ, ปาเณสุ จ พเล สิยา;

สตฺตายญฺจ, ชเน สตฺโต, อาสตฺเต โส ติลิงฺคิโกฯ 

๘๑๗. 

เสมฺหาโท รสรตฺตาโท, มหาภูเต ปภาทิเก; 

ธาตุ ทฺวีสฺว’ฏฺฐิจกฺขา’ทิ, ภฺวา’ทีสุ เคริกาทิสุฯ

๘๑๘. 

อมจฺจาโท สภาเว จ, โยนิยํ ปกตี’ริตา; 

สตฺวาทิสามฺยา’วตฺถายํ, ปจฺจยา ปฐเมปิ จฯ 

๘๑๙.

ปทํ ฐาเน ปริตฺตาเณ, นิพฺพานมฺหิ จ การเณ;

สทฺเท วตฺถุมฺหิ โกฏฺฐาเส, ปาเท ตลฺลญฺฉเน มตํฯ

๘๒๐. 

โลหมุคฺคร เมเฆสุ, ฆโน ตาลาทิเก ฆนํ;

นิรนฺตเร จ กฐิเน, วาจฺจลิงฺคิก มุจฺจเตฯ 

๘๒๑. 

ขุทฺทา จ มกฺขิกาเภเท, มธุมฺหิ ขุทฺทมปฺปเก;

อธเม กปเณ จาปิ, พหุมฺหิ จตุสุตฺติสุฯ 

๘๒๒. 

ตกฺเก มรณลิงฺเค จ, อริฏฐํ อสุเภ สุเภ,ฯ 

อริฏฺโฐ อาสเว กาเก, นิมฺเพ จ เผนิลทฺทุเมฯ 

๘๒๓. 

มานภณฺเฑ ปลสเต, สทิสตฺเต ตุลา ตถา;

เคหานํ ทารุพนฺธตฺถ-, ปีฐิกายญฺจ ทิสฺสติฯ 

๘๒๔. 

มิตฺตกาเร ลญฺชทาเน, พเล ราสิ วิปตฺติสุ;

ยุทฺเธ เจว ปฏิญฺญายํ, สงฺคโร สมฺปกาสิโตฯ 

๘๒๕. 

ขนฺเธ ภเว นิมิตฺตมฺหิ, รูปํ วณฺเณ จ ปจฺจเย;

สภาว สทฺท สณฺฐาน-, รูปชฺฌาน วปูสุ จฯ 

๘๒๖. 

วตฺถุกิเลสกาเมสุ, อิจฺฉายํ มทเน รเต; 

กาโม, กามํ นิกาเม จา-, นุญฺญายํ กามมพฺยยํฯ 

๘๒๗. 

โปกฺขรํ ปทุเม เทเห, วชฺชภณฺฑมุเขปิ จฯ 

สุนฺทรตฺเต จ สลิเล, มาตงฺคกรโกฏิยํฯ 

๘๒๘. 

ราสินิจฺจลมายาสุ, ทมฺภา’สจฺเจสฺว’โยฆเน; 

คิริสิงฺคมฺหิ สีรงฺเค, ยนฺเต กูฏ มนิตฺถิยํฯ 

๘๒๙.

วุทฺธิยํ ชนเน กาม-, ธาตฺวาทีมฺหิ จ ปตฺติยํ; 

สตฺตายญฺเจว สํสาเร, ภโว สสฺสตทิฏฺฐิยํฯ

๘๓๐. 

ปฏิวากฺโย’ตฺตราสงฺเค-, สุ’ตฺตรํ อุตฺตโร ติสุ;

เสฏฺเฐ ทิสาทิเภเท จ, ปรสฺมิ มุปรี’ริโตฯ

๘๓๑. 

เนกฺขมฺมํ ปฐมชฺฌาเน, ปพฺพชฺชายํ วิมุตฺติยํ;

วิปสฺสนาย นิสฺเสส-, กุสลมฺหิ จ ทิสฺสติฯ 

๘๓๒. 

สงฺขาโร สงฺขเต ปุญฺญา-, ภิสงฺขาราทิเกปิ จ;

ปโยเค กายสงฺขารา-, ทฺยภิสงฺขรเณสุ จฯ 

๘๓๓. 

อารมฺมเณ จ สํสฏฺเฐ, โวกิณฺเณ นิสฺสเย ตถา; 

ตพฺภาเว จาปฺยภิเธยฺย-, ลิงฺโค สหคโต ภเวฯ

๘๓๔. 

ตีสุ ฉนฺนํ ปติรูเป, ฉาทิเต จ นิคูหิเต;

นิวาสน ปารุปเน, รโห ปญฺญตฺติยํ ปุเมฯ 

๘๓๕. 

พุทฺธสมนฺตจกฺขูสุ, จกฺขุ ปญฺญายมีริตํ;

ธมฺมจกฺขุมฺหิ จ มํส-, ทิพฺพจกฺขุทฺวเยสุ จฯ 

๘๓๖. 

วาจฺจลิงฺโค อภิกฺกนฺโต, สุนฺทรมฺหิ อภิกฺกเม;

อภิรูเป ขเย วุตฺโต, ตเถว’พฺภนุโมทเนฯ 

๘๓๗. 

การเณ เทสนายญฺจ, วาเร เววจเนปิ จ; 

ปาการสฺมิ อวสเร, ปริยาโย กถียติฯ 

๘๓๘. 

วิญฺญาเณ จิตฺตกมฺเม จ, วิจิตฺเต จิตฺต มุจฺจเต;

ปญฺญตฺติ จิตฺตมาเสสุ, จิตฺโต ตารนฺตเร ถิยํฯ 

๘๓๙.

สามํ เวทนฺตเร สานฺตฺเว, ตํ ปีเต สามเล ติสุฯ 

สยมตฺเถพฺยยํ สามํ, สามา จ สาริวายปิฯ 

๘๔๐. 

ปุเม อาจริยาทิมฺหิ, ครุ มาตาปิตูสฺวปิ;

ครุ ตีสุ มหนฺเต จ, ทุชฺชรา’ลหุเกสุ จฯ 

๘๔๑. 

อจฺจิเต วิชฺชมาเน จ, ปสตฺเถ สจฺจ สาธุสุ; 

ขินฺเน จ สมิเต เจว, สนฺโตภิเธยฺยลิงฺคิโกติฯ 

อิติ คาถาอเนกตฺถวคฺโคฯ

๓.๓.๒. คาถาทฺธาเนกตฺถวคฺค

๘๔๒. 

เทโว วิสุทฺธิเทวาโท, เมฆ มจฺจุ นเภสุ จ;

อโถปิ ตรุเณ สตฺเต, โจเรปิ มาณโว ภเวฯ 

๘๔๓. 

อาทิ โกฏฺฐาส โกฏีสุ, ปุรโต’คฺคํ วเร ตีสุ;

ปจฺจนีโก’ตฺตเมสฺว’ญฺเญ, ปจฺฉาภาเค ปโร ติสุฯ

๘๔๔. 

โยนิ กาม สิริ’สฺสเร, ธมฺมุ’ยฺยาม ยเส ภคํ;

อุฬาโร ตีสุ วิปุเล, เสฏฺเฐ จ มธุเร สิยาฯ

๘๔๕. 

สมฺปนฺโน ตีสุ สมฺปุณฺเณ, มธุเร จ สมงฺคินิ;

สงฺขา ตุ ญาเณ โกฏฺฐาส-, ปญฺญตฺติคณเนสุ จฯ

๘๔๖. 

ฐานํ อิสฺสริโย’กาส-, เหตูสุ ฐิติโมฺปิ จ;

อโถ มาเน ปกาเร จ, โกฏฺฐาเส จ วิโธ ทฺวิสุฯ

๘๔๗. 

ปญฺโญ’ปวาส ขนฺตีสุ, ทโม อินฺทฺริยสํวเร;

ญาเณ จ โสมนสฺเส จ, เวโท ฉนฺทสิ โจ’จฺจเตฯ 

๘๔๘. 

ขนฺธโกฏฺฐาส, ปสฺสาว-, มคฺคเหตูสุ โยนิ สา;

กาเล ตุ กูเล สีมายํ, เวลา ราสิมฺหิ ภาสิตาฯ 

๘๔๙.

โวหาโร สทฺท ปณฺณตฺติ-, วณิชฺชา เจตนาสุ จ;

นาโค ตุรคหตฺถีสุ, นาครุกฺเข ตถุ’ตฺตเมฯ 

๘๕๐. 

เสฏฺฐา’สหาย สงฺขฺยา’ญฺญ-, ตุลฺเยเสฺว’โก ติลิงฺคิโก;

ราเค ตุ มานโส จิตฺตา-, รหตฺเตสุ จ มานสํฯ

๘๕๑. 

มูลํ เภ สนฺติเก มูล-, มูเล เหตุมฺหิ ปาภเต;

รูปาทฺยํ’ส ปกณฺเฑสุ, ขนฺโธ ราสิ คุเณสุ จฯ 

๘๕๒. 

อารมฺโภ วีริเย กมฺเม, อาทิกมฺเม วิโกปเน;

อโถ หทยวตฺถุมฺหิ, จิตฺเต จ หทยํ อุเรฯ 

๘๕๓. 

ปจฺฉาตาปา’นุพนฺเธสุ, ราคาโท’นุสโย ภเว;

มาตงฺคมุทฺธปิณฺเฑ ตุ, ฆเฏ กุมฺโภ ทสมฺพเณฯ 

๘๕๔. 

ปริวาโร ปริชเน, ขคฺคโกเส ปริจฺฉเท;

อาลมฺพโร ตุ สารมฺเภ, เภริเภเท จ ทิสฺสติฯ 

๘๕๕. 

ขโณ กาลวิเสเส จ, นิพฺยาปารฏฺฐิติมฺหิ จ;

กุเล ตฺว’ภิชโน วุตฺโต, อุปฺปตฺติภูมิโมฺปิ จฯ

๘๕๖. 

อาหาโร กพฬีการา-, หาราทีสุ จ การเณ;

วิสฺสาเส ยาจนายญฺจ, เปเม จ ปณโย มโตฯ 

๘๕๗. 

ณาโท สทฺธา จีวราทิ-, เหตฺวา’ธาเรสุ ปจฺจโย;

กีฬาทิพฺพวิหาราโท, วิหาโร สุคตาลเยฯ 

๘๕๘. 

สมตฺถเน มโต จิตฺเต-, กคฺคตายํ สมาธิ จ;

โยโค สงฺคติ กามาโท, ฌาโน’ปาเยสุ ยุตฺติยํฯ 

๘๕๙.

โภโค สปฺปผณ’งฺเคสุ, โกฏิลฺเล ภุญฺชเน ธเน;

ภูมิภาเค กิเลเส จ, มเล จา’งฺคณ มุจฺจเตฯ 

๘๖๐. 

ธนาทิทปฺเป ปญฺญาย, อภิมาโน มโตถ จ;

อปเทโส นิมิตฺเต จ, ฉเล จ กถเน มโตฯ 

๘๖๑. 

จิตฺเต กาเย สภาเว จ, โส อตฺตา ปรม’ตฺตนิ; 

อถ คุมฺโพ จ ถมฺพสฺมึ, สมูเห พลสชฺชเนฯ 

๘๖๒. 

อนฺโตฆเร กุสูเล จ, โกฏฺโฐ นฺโตกุจฺฉิยํ ปฺยถ;

โสปานงฺคมฺหิ อุณฺหีโส, มกุเฏ สีสเวฐเนฯ 

๘๖๓. 

นิยฺยาเส เสขเร ทฺวาเร, นิยฺยูโห นาคทนฺตเก;

อโถ สิขณฺเฑ ตูณีเร, กลาโป นิกเร มโตฯ 

๘๖๔. 

จูฬา สํยตเกเสสุ, มกุเฏ โมฬิ จ ทฺวิสุ;

สงฺโข ตฺว’นิตฺถิยํ กมฺพุ-, นลาฏ’ฏฺฐีสุ โคปฺผเกฯ

๘๖๕. 

ปกฺโข กาเล พเล สาธฺเย, สขีวาเชสุ ปงฺคุเล; (สขีวาเธสุ)

เทเส’ณฺณเว ปุเม สินฺธุ, สริตายํ ส นาริยํฯ 

๘๖๖. 

คเช กเรณุ ปุริเส, โส หตฺถินิย มิตฺถิยํ;

รตเน วชิโร นิตฺถี, มณิเวธิ’นฺทเหติสุฯ 

๘๖๗. 

วิสาณํ ตีสุ มาตงฺค-, ทนฺเต จ ปสุสิงฺคเก;

โกฏิยํ ตุ มโต โกโณ, ตถา วาทิตฺตวาทเนฯ 

๘๖๘. 

วณิปฺปเถ จ นคเร, เวเท จ นิคโมถ จ;

วิวาทาโท’ธิกรณํ, สิยา’ธาเร จ การเณฯ 

๘๖๙.

ปสุมฺหิ วสุธายญฺจ, วาจาโท โค ปุมิตฺถิยํ;

หริเต ตุ สุวณฺเณ จ, วาสุเทเว หรี’ริโตฯ 

๘๗๐. 

อายตฺเต ปริวาเร จ, ภริยายํ ปริคฺคโห;

อุตฺตํโส ตฺว’วตํโส จ, กณฺณปูเร จ เสขเรฯ 

๘๗๑. 

วิชฺชุยํ วชิเร เจวา-, สนิ’ตฺถิปุริเส ปฺยถ;

โกเณ สงฺขฺยาวิเสสสฺมึ, อุกฺกํเส โกฏิ นาริยํฯ

๘๗๒. 

จูฬา ชาลา ปธาน’คฺค-, โมรจูฬาสุ สา สิขา;

สปฺปทาฐาย มาสี’ตฺถี, อิฏฺฐสฺสา’สีสนายปิฯ

๘๗๓. 

วสา วิลีน เตลสฺมิ, วสคา วญฺฌคาวิสุ;

อภิลาเส ตุ กิรเณ, อภิสงฺเค รุจิ’ตฺถิยํฯ

๘๗๔. 

สญฺญา สญฺชานเน นาเม, เจตนายญฺจ ทิสฺสติ;

อํเส สิปฺเป กลา กาเล, ภาเค จนฺทสฺส โสฬเสฯ 

๘๗๕. 

พีชโกเส ฆรกูเฏ, กณฺณภูสาย กณฺณิกา;

อาคามิกาเล ทีฆตฺเต, ปภาเว จ มตายติฯ

๘๗๖. 

อุณฺณา เมสาทิโลเม, จ, ภูมชฺเฌ โรมธาตุยํ;

วารุณี ตฺวิตฺถิยํ วุตฺตา, นฏฺฏกีมทิราทิสุฯ

๘๗๗. 

กฺริยจิตฺเต จ กรเณ, กิริยํ กมฺมนิ กฺริยา;

สุนิสายํ ตุ กญฺญาย, ชายาย จ วธู มตาฯ 

๘๗๘. 

ปมาณิ’สฺสริเย มตฺตา, อกฺขราวยเว’ปฺปเก;

สุตฺตํ ปาวจเนริฏฺเฐ, ตนฺเต ตํ สุปิเต ติสุฯ 

๘๗๙.

ราชลิงฺโค’สภงฺเคสุ, รุกฺเข จ กกุโท ปฺยถ;

นิมิตฺต’กฺขร สูเปสุ, พฺยญฺชนํ จิหเน ปเทฯ 

๘๘๐. 

โวหาเร เชตุมิจฺฉายํ, กีฬาโท จาปิ เทวนํฯ 

ภริยายํ ตุ เกทาเร, สรีเร เขตฺต มีริตํฯ 

๘๘๑. 

สุสฺสูสายญฺจ วิญฺเญยฺยํ, อิสฺสาภฺยาเส ปฺยุ’ปาสนํ;

สูลํ ตุ นิตฺถิยํ เหติ-, เภเท สํกุรุชาสุ จฯ (สงฺกุรุชาสุ)

๘๘๒. 

ตนฺติ วีณาคุเณ, ตนฺตํ, มุขฺยสิทฺธนฺตตนฺตุสุ;

รถาทฺยงฺเค ตุ จ ยุโค, กปฺปมฺหิ ยุคเล ยุคํฯ 

๘๘๓. 

อิตฺถิปุปฺเผ จ เรณุมฺหิ, รโช ปกติเช คุเณ;

นฺยาสปฺปเณ ตุ ทานมฺหิ, นิยฺยาตน มุทีริตํฯ 

๘๘๔. 

ครุ’ปายา’วตาเรสุ, ติตฺถํ ปูตมฺพุ ทิฏฺฐิสุ;

ปณฺฑเก โชติ นกฺขตฺต, รํสีสฺว’คฺคิมฺหิ โชติ โสฯ

๘๘๕. 

กณฺโฑ นิตฺถี สเร ทณฺเฑ, วคฺเค จาวสเร ปฺยถ;

อุทฺธํพาหุทฺวโมาเน, สูรตฺเตปิ จ โปริสํฯ 

๘๘๖. 

อุฏฺฐานํ โปริเส’หาสุ, นิสินฺนาทฺยุ’คฺคเม ปฺยถ;

อนิสฺสยมหีภาเค, ตฺวิ’รีณํ อูสเร สิยาฯ

๘๘๗. 

อาราธนํ สาธเน จ, ปตฺติยํ ปริโตสเน;

ปธาเน ตุ จ สานุมฺหิ, วิสาเณ สิงฺค มุจฺจเตฯ 

๘๘๘. 

ทิฏฺฐา’ทิมคฺเค ญาณ’กฺขิกฺ-, ขณ ลทฺธีสุ ทสฺสนํ;

เหเม ปญฺจสุวณฺเณ จ, นิกฺโข นิตฺถี ปสาธเนฯ

๘๘๙.

ติถิเภเท จ สาขาทิ-, ผฬุมฺหิ ปพฺพ มุจฺจเต;

นาคโลเก ตุ ปาตาลํ, ภาสิตํ พลวามุเขฯ 

๘๙๐. 

กามเช โกปเช โทเส, พฺยสนญฺจ วิปตฺติยํ;

อโถ’ปกรเณ สิทฺธิ-, การเกสุ จ สาธนํฯ 

๘๙๑. 

ตีสฺวีริโต ทานสีเล, วทญฺญู วคฺคุวาทินิ; (ตีสฺวิโต)

ปุรกฺขโต ภิสิตฺเต จ, ปูชิเต ปุรโตกเตฯ 

๘๙๒. 

มนฺโท ภาคฺยวิหีเน จา-, ปฺปเก มูฬฺหา’ปฏูสฺวปิ;

วุทฺธิยุตฺเต สมุนฺนทฺเธ, อุปฺปนฺเน อุสฺสิตํ ภเวฯ 

๘๙๓. 

รถงฺเค’กฺโข สุวณฺณสฺมึ, ปาสเก, อกฺข มินฺทฺริเย;

สสฺสเต จ ธุโว ตีสุ, ธุวํ ตกฺเก จ นิจฺฉิเตฯ

๘๙๔. 

หเร สิโว, สิวํ ภทฺท-, โมกฺเขสุ, ชมฺพุเก สิวา;

เสนายํ สตฺติยญฺเจว, ถูลตฺเต จ พลํ ภเวฯ 

๘๙๕. 

สงฺขฺยา นรกเภเทสุ, ปทุมํ วาริเช ปฺยถ;

เทวเภเท วสุ ปุเม, ปณฺฑกํ รตเน ธเนฯ 

๘๙๖. 

นิพฺพานํ อตฺถคมเน, อปวคฺเค สิยาถ จ;

เสตมฺพุเช ปุณฺฑรีกํ, พฺยคฺเฆ รุกฺขนฺตเร ปุเมฯ

๘๙๗. 

อุปหาเร พลิ ปุเม, กรสฺมิจา’สุรนฺตเร;

สุกฺกํ ตุ สมฺภเว สุกฺโก, ธวเล กุสเล ติสุฯ

๘๙๘. 

ทาโย ทาเน วิภตฺตพฺพ-, ธเน จ ปิตุนํ วเน;

ปภุตฺตา’ยตฺตตา’ยตฺตา-, ภิลาเสสุ วโส ภเวฯ 

๘๙๙.

ปริภาสน มกฺโกเส, นิยเม ภาสเนถ จ;

ธนมฺหิ เสฬนํ โยธ-, สีหนาทมฺหิ ทิสฺสติฯ 

๙๐๐. 

ปภโว ชาติเหตุมฺหิ, ฐาเน จาทฺยุปลทฺธิยํ;

อโถ’ตุ นาริปุปฺผสฺมิ, เหมนฺตาทิมฺหิ จ ทฺวิสุฯ

๙๐๑. 

กรณํ สาธกตเม, กฺริยาคตฺเตสุ อินฺทฺริเย;

ตาโล ตุ กุญฺจิกายญฺจ, ตูริยงฺเค ทุมนฺตเรฯ 

๙๐๒. 

ปุปฺเผ ผเล จ ปสโว, อุปฺปาเท คพฺภโมจเน;

คายเน คายเก อสฺเส, คนฺธพฺโพ เทวตานฺตเรฯ

๙๐๓. 

วินา ปุปฺผํ ผลคฺคาหิ-, รุกฺเข รุกฺเข วนปฺปติ;

อาหเต เหมรชเต, รูปิยํ รชเตปิ จฯ 

๙๐๔. 

ขคาทิพนฺธเน ปาโส, เกสปุพฺโพ จเย ปฺยถ;

ตารา’กฺขิมชฺเฌ นกฺขตฺเต, ตาโร อุจฺจตรสฺสเรฯ 

๙๐๕. 

ปตฺเต จ โลหเภทสฺมิ, กํโส จตุกหาปเณ;

มชฺฌิโม เทหมชฺฌสฺมิ, มชฺฌภเว จ โส ติสุฯ

๙๐๖. 

อาเวสนํ ภูตาเวเส, สิปฺปสาลาฆเรสุ จ;

โสภาสมฺปตฺตีสุ สิรี, ลกฺขีตฺถี เทวตาย จฯ 

๙๐๗. 

กุมาโร ยุวราเช จ, ขนฺเท วุตฺโต สุสุมฺหิ จฯ 

อถา’นิตฺถี ปวาโฬ จ, มณิเภเท ตถา’งฺกุเรฯ 

๙๐๘. 

ปโณ เวตนมูเลสุ, โวหาเร จ ธเน มโต;

ปฏิคฺคโห ตุ คหเณ, กถิโต ภาชนนฺตเรฯ 

๙๐๙.

อสุเภ จ สุเภ กมฺเม, ภาคฺยํ วุตฺตํ ทฺวเย ปฺยถ;

ปิปฺผลํ ตรุเภเท จ, วตฺถจฺเฉทนสตฺถเกฯ 

๙๑๐. 

อปวคฺโค ปริจฺจาคา-, วสาเนสุ วิมุตฺติยํ;

ลิงฺคํ ตุ องฺคชาตสฺมิ, ปุมตฺตาทิมฺหิ ลกฺขเณฯ

๙๑๑. 

จาเค สภาเว นิมฺมาเน, สคฺโคชฺฌาเย ทิเวปฺยถ;

โรหิโต โลหิเต มจฺฉ-, เภเท เจว มิคนฺตเรฯ 

๙๑๒. 

นิฏฺฐา นิปฺผตฺติยํ เจวา-, วสานมฺหิ อทสฺสเน;

กณฺฏโก ตุ สปตฺตสฺมิ, รุกฺขงฺเค โลมหํสเนฯ

๙๑๓. 

มุขฺโย’ปาเยสุ วทเน, อาทิสฺมิ มุขมีริตํ;

ทพฺพํ ภพฺเพ คุณาธาเร, วิตฺเต จ พุธทารุสุฯ 

๙๑๔. 

มานํ ปมาเณ ปตฺถาโท, มาโน วุตฺโต วิธาย จ;

อโถ ปริสฺสเม วุตฺโต, วายาโม วีริเยปิ จฯ 

๙๑๕. 

สโรรุเห สตปตฺตํ, สตปตฺโต ขคนฺตเร;

ฉิทฺเท ตุ ฉิทฺทวนฺเต จ, สุสิรํ ตูริยนฺตเรฯ 

๙๑๖. 

เอกสฺมิ สทิเส สนฺเต, สมานํ วาจฺจลิงฺคิกํ;

อโถ คารวภีตีสุ, สํเวเค สมฺภโม มโตฯ 

๙๑๗. 

ชุณฺหา จนฺทปฺปภายญฺจ, ตทุเปตนิสาย จ;

วิมานํ เทวตาวาเส, สตฺตภูมิฆรมฺหิ จฯ 

๙๑๘. 

มาเส เชฏฺโฐติวุทฺธา’ติ-, ปฺปสตฺเถสุ จ ตีสุ โส;

ธมฺเม จ มงฺคเล เสยฺโย, โส ปสตฺถตเร ติสุฯ

๙๑๙.

อาทิจฺจาทิมฺหิ คหเณ, นิพนฺเธ จ ฆเร คโห;

กาโจ ตุ มตฺติกาเภเท, สิกฺกายํ นยนามเยฯ 

๙๒๐. 

ตีสุ คามณิ เสฏฺฐสฺมิ, อธิเป คามเชฏฐเก;

พิมฺพํ ตุ ปฏิพิมฺเพ จ, มณฺฑเล พิมฺพิกาผเลฯ

๙๒๑. 

ภาชนาทิ ปริกฺขาเร, ภณฺฑํ มูลธเนปิ จ;

มคฺโค ตฺวริยมคฺเค จ, สมฺมาทิฏฺฐาทิเก ปเถฯ

๙๒๒. 

สมา วสฺเส, สโม เขท-, สนฺตีสุ, โส นิเภ ติสุ;

จาเปตฺวิสฺสาส,มุสุโน, อิสฺสาโส เขปกมฺหิ จฯ 

๙๒๓. 

พาโล ตีสฺวา’ทิวยสา-, สมงฺคินิ อปณฺฑิเต;

รตฺตํ ตุ โสณิเต ตมฺพา-, นุรตฺตรญฺชิเต ติสุฯ

๙๒๔. 

ตเจ กาเย จ ตนฺวิตฺถี, ตีสฺว’ปฺเป วิรเฬ กิเส;

อุตุเภเท ตุ สิสิโร, หิเม โส สีตเล ติสุฯ 

๙๒๕. 

สกฺขรา คุฬเภเท จ, กถเลปิ จ ทิสฺสติ;

อนุคฺคเห ตุ สงฺเขเป, คหเณ สงฺคโห มโตฯ 

๙๒๖. 

ทกฺเข จ ติขิเณ พฺยตฺเต, โรคมุตฺเต ปฏุตฺติสุ;

ราชา ตุ ขตฺติเย วุตฺโต, นรนาเถ ปภุมฺหิ จฯ 

๙๒๗. 

ขลญฺจ ธญฺญกรเณ, กกฺเก นีเจ ขโล ภเว;

อถุ’ปฺปาเท สมุทโย, สมูเห ปจฺจเยปิ จฯ 

๙๒๘. 

พฺรหฺมจารีคหฏฺฐาโท, อสฺสโม จ ตโปวเน;

ภยงฺกเร ตุ กฐิเน, กุรูโร ตีสุ นิทฺทเยฯ

๙๒๙.

กนิฏฺโฐ กนิโย ตีสุ, อตฺยปฺเป’ติยุเว ปฺยถ;

สีฆมฺหิ ลหุ ตํ อิฏฺฐ-, นิสฺสารา’ครุสุตฺติสุฯ

๙๓๐. 

อธโร ตีสฺวโธ หีเน, ปุเม ทนฺตจฺฉเท ปฺยถ;

สุสฺสูสา โสตุ มิจฺฉาย, สา ปาริจริยาย จฯ 

๙๓๑. 

หตฺโถ ปาณิมฺหิ รตเน, คเณ โสณฺฑาย ภนฺตเร;

อาวาเฏ อุทปาเน จ, กูโป กุมฺเภ จ ทิสฺสติฯ 

๙๓๒. 

อาโท ปธาเน ปฐมํ, ปมุขญฺจ ติลิงฺคิกํ;

วชฺชเภเท จ วิตตํ, ตํ วิตฺถาเร ติลิงฺคิกํฯ 

๙๓๓. 

สาโร พเล ถิรํเส จ, อุตฺตเม โส ติลิงฺคิโก;

ภาโร ตุ ขนฺธภาราโท, ทฺวิสหสฺสปเลปิ จฯ 

๙๓๔. 

มนฺทิเร โรคเภเท จ, ขโย อปจยมฺหิ จ;

วาโฬ ตุ สาปเท สปฺเป, กุรูเร โส ติลิงฺคิโกฯ 

๙๓๕. 

สาโล สชฺชทฺทุเม รุกฺเข, สาลาเคเห จ ทิสฺสติ;

โสเต ตุ สวนํ วุตฺตํ, ยชเน สุติยมฺปิ จฯ 

๙๓๖. 

ตีสุ ปโต ปเรโต จ, มเต จ เปตโยนิเช;

ขฺยาเต ตุ หฏฺฺเฐ วิญฺญาเต, ปตีตํ วาจฺจลิงฺคิกํฯ

๙๓๗. 

อธิปฺปาเย จ อาธาเร, อาสโย กถิโต ถ จ;

ปตฺตํ ปกฺเข ทเล ปตฺโต, ภาชเน โส คเต ติสุฯ 

๙๓๘. 

กุสเล สุกตํ สุฏฺฐุ-, กเต จ สุกโต ติสุ;

ตปสฺสี ตฺว’นุกมฺปายา-, รเห วุตฺโต ตโปธเนฯ

๙๓๙.

ตีสุ สุราทิโลลสฺมึ, โสณฺโฑ หตฺถิกเร ทฺวิสุ;

อสฺสาทเน ตุ รสนํ, ชิวฺหายญฺจ ธนิมฺหิ จฯ 

๙๔๐. 

ปณีโต ตีสุ มธุเร, อุตฺตเม วิหิเต ปฺยถ;

อญฺชเส วิสิขายญฺจ, ปนฺติยํ วีถิ นาริยํฯ 

๙๔๑. 

ปาปสฺมิ คคเน ทุกฺเข, พฺยสเน จา’ฆ มุจฺจเต;

สมูเห ปฏลํ เนตฺต-, โรเค วุตฺตํ ฉทิมฺหิ จฯ 

๙๔๒. 

สนฺธิ สงฺฆฏฺฏเน วุตฺโต, สนฺธิ’ตฺถิ ปฏิสนฺธิยํ;

สตฺตนฺนํ ปูรเณ เสฏฺเฐ-, ติสนฺเต สตฺตโม ติสุฯ

๙๔๓. 

โอชา ตุ ยาปนายญฺจ, โอโช ทิตฺติ พเลสุ จ;

อโถ นิสามนํ วุตฺตํ, ทสฺสเน สวเนปิ จฯ 

๙๔๔. 

คพฺโภ กุจฺฉิฏฺฐสตฺเต จ, กุจฺฉิ โอวรเกสุ จ;

ขณฺฑเน ตฺว’ปทานญฺจ, อิติวุตฺเต จ กมฺมนิฯ

๙๔๕. 

จิตฺตเก รุกฺขเภเท จ, ติลโก ติลกาฬเก;

สีลาโท ปฏิปตฺติ’ตฺถี, โพเธ ปตฺติ ปวตฺติสุฯ 

๙๔๖. 

อสุมฺหิ จ พเล ปาโณ, สตฺเต หทยคา’นิเล; (อายุมฺหิ)

ฉนฺโท วเส อธิปฺปาเย, เวเท’จฺฉา’นุฏฺฐุภาทิสุฯ

๙๔๗. 

กาโมฆาโท สมูหสฺมิ, โอโฆ เวเค ชลสฺส จ;

กปาลํ สิรสฏฺฐิมฺหิ, ฆฏาทิ สกเลปิ จฯ

๙๔๘. 

เวณฺวาทิสาขาชาลสฺมึ, ลคฺคเกเส ชฏา’ลเย;

สรณํ ตุ วเธ เคเห, รกฺขิตสฺมิญฺจ รกฺขเณฯ

๙๔๙.

ถิยํ กนฺตา ปิเย กนฺโต, มนุญฺเญ โส ติลิงฺคิโก;

ควกฺเข ตุ สมูเห จ, ชาลํ มจฺฉาทิพนฺธเนฯ 

๙๕๐. 

ปุจฺฉายํ ครหายญฺจา-, นิยเม กึ ติลิงฺคิกํ;

สสทฺเธ ตีสุ นิวาเป, สทฺธํ สทฺธา จ ปจฺจเยฯ

๙๕๑. 

พีชํ เหตุมฺหิ อฎฺฐิสฺมึ, องฺคชาเต จ ทิสฺสติ;

ปุพฺโพ ปูเยคฺคโต อาโท, โส ทิสาโท ติลิงฺคิโกฯ

๙๕๒. 

ผลจิตฺเต เหตุกเต, ลาเภ ธญฺญาทิเก ผลํ;

อาคมเน ตุ ทีฆาทิ-, นิกายสฺมึ จ อาคโมฯ

๙๕๓. 

สนฺตาโน เทวรุกฺเข จ, วุตฺโต สนฺตติยํ ปฺยถ;

อุตฺตรวิปรีเต จ, เสฎฺเฐ จานุตฺตรํ ติสุฯ

๙๕๔. 

สตฺติสมฺปตฺติยํ วุตฺโต, กนฺติมตฺเต จ วิกฺกโม;

ฉายา ตุ อาตปาภาเว, ปฎิพิมฺเพ ปภาย จฯ

๙๕๕. 

คิมฺเห ฆมฺโม นิทาโฆ จ, อุณฺเห เสทชเล ปฺยถ;

กปฺปนํ กนฺตเน วุตฺตํ, วิกปฺเป สชฺชเน ถิยํฯ

๙๕๖. 

องฺโค เทเส วปุมฺห’งฺคํ,  ตถา’วโวเหตุสุ;

เทวาลเย จ ถูปสฺมิ, เจติยํ เจติยทฺทุเมฯ

๙๕๗. 

สชฺชโน สาธุปุริเส, สชฺชนํ กปฺปเน ปฺยถ;

สุปินํ สุปิเน สุตฺต-, วิญฺญาเณ ตมนิตฺถิยํฯ 

๙๕๘. 

ปจฺจกฺเข สนฺนิธาเน จ, สนฺนิธิ ปริกิตฺติโต;

ภิยฺโย พหุตรตฺเถ โส, ปุนรตฺเถ’พฺยยํ ภเวฯ 

๙๕๙.

วิสลิตฺตสเร ทิทฺโธ, ทิทฺโธ ลิตฺเต ติลิงฺคิโก;

วาเส ธูมาทิสงฺขาเร-, ธิวาโส สมฺปฏิจฺฉเนฯ 

๙๖๐. 

วุตฺโต วิสารโท ตีสุ, สุปฺปคพฺเภ จ ปณฺฑิเต;

อถ สิตฺถํ มธุจฺฉิฏฺเฐ, วุตฺตํ โอทนสมฺภเวฯ

๙๖๑. 

ทฺรเว วณฺเณ รสเภเท, กสาโย สุรภิมฺหิ จ;

อโถ อุคฺคมนํ วุตฺตํ, อุปฺปตฺตุ’ทฺธคตีสุ จฯ 

๙๖๒. 

ลูเข นิฏฺฐุรวาจายํ, ผรุสํ วาจฺจลิงฺคิกํ;

ปวาโห ตฺว’มฺพุเวเค จ, สนฺทิสฺสติ ปวตฺติยํฯ

๙๖๓. 

นิสฺสเย ตปฺปเร อิฏฺเฐ, ปรายณปทํ ติสุ;

กวเจ วารวาเณ จ, นิมฺโมเกปิ จ กญฺจุโกฯ

๙๖๔. 

โลหเภเท มตํ ตมฺพํ, ตมฺโพ รตฺเต ติลิงฺคิโก;

ตีสุ ตฺว’วสิตํ ญาเต, อวสานคเต มตํฯ 

๙๖๕. 

โพธเน จ ปทาเน จ, วิญฺเญยฺยํ ปฏิปาทนํ;

เสเล นิชฺชลเทเส จ, เทวตาสุ มรู’ริโตฯ 

๙๖๖. 

สตฺถํ อายุธ คนฺเถสุ, โลเห สตฺโถ จ สญฺจเย;

ชีวิกายํ วิวรเณ, วตฺตเน วุตฺติ นาริยํฯ 

๙๖๗. 

วีริเย สูรภาเว จ, กถียติ ปรกฺกโม;

อถ กมฺพุ มโต สงฺเข, สุวณฺเณ วลเยปิ จฯ 

๙๖๘. 

สโร กณฺเฑ อการาโท, สทฺเท วาปิมฺหิ’นิตฺถิยํ;

ทุปฺผสฺเส ติขิเณ ตีสุ, คทฺรเภ กกเจ ขโรฯ 

๙๖๙.

สุรายุ’ปทฺทเว กามา-, สวาทิมฺหิ จ อาสโว;

เทเห วุตฺโต รถงฺเค จ, จตุโร’ปธิสู’ปธิฯ 

๙๗๐. 

วตฺถุ’ตฺตํ การเณ ทพฺเพ, ภูเภเท รตนตฺตเย;

ยกฺโข เทเว มหาราเช, กุเวรา’นุจเร นเรฯ 

๙๗๑. 

ทารุกฺขนฺเธ ปีฐิกายํ, อาปเณ ปีฐ มาสเน;

ปริวาเร ปริกฺขาโร, สมฺภาเร จ วิภูสเนฯ 

๙๗๒. 

โวหารสฺมิญฺจ ฐปเน, ปญฺญตฺติ’ตฺถี ปกาสเน;

ปฏิภานํ ตุ ปญฺญายํ, อุปฏฐิต คิราย จฯ 

๙๗๓. 

วจนาวยเว มูเล, กถิโต เหตุ การเณ;

อุทเร ตุ ตถา ปาจา-, นลสฺมิ คหณี’ตฺถิยํฯ 

๙๗๔. 

ปิโย ภตฺตริ, ชายายํ, ปิยา, อิฏฺเฐ ปิโย ติสุ;

ยมราเช ตุ ยุคเฬ, สํยเม จ ยโม ภเวฯ 

๙๗๕. 

มุทฺทิกสฺส จ ปุปฺผสฺส, รเส ขุทฺเท มธู’ริตํ;

อุลฺโลเจ ตุ จ วิตฺถาเร, วิตานํ ปุนฺนปุํสเกฯ 

๙๗๖. 

อปวคฺเค จ สลิเล, สุธายํ อมตํ มตํ;

โมเห ตุ ติมิเร สงฺขฺยา-, คุเณ ตม มนิตฺถิยํฯ

๙๗๗. 

ขเร จา’การิเย ตีสุ, รสมฺหิ ปุริเส กฏุ;

ปณฺฑเก สุกเต, ปุญฺญํ, มนุญฺเญ ปวเน ติสุฯ 

๙๗๘. 

รุกฺโข ทุมมฺหิ, ผรุสา-, สินิทฺเธสุ จ โส ติสุ;

อุปฺปตฺติยํ ตุ เหตุมฺหิ, สงฺเค สุกฺเก จ สมฺภโวฯ 

๙๗๙.

นิมิตฺตํ การเณ วุตฺตํ, องฺคชาเต จ ลญฺฉเน;

อาทิ สีมาปกาเรสุ, สมีเป’วยเว มโตฯ 

๙๘๐. 

เวเท จ มนฺตเน มนฺโต, มนฺตา ปญฺญาย มุจฺจเต;

อนโย พฺยสเน เจว, สนฺทิสฺสติ วิปตฺติยํฯ 

๙๘๑. 

อรุโณ รํสิเภเท จา-, พฺยตฺตราเค จ โลหิเต;

อนุพนฺโธ ตุ ปกตา-, นิวตฺเต นสฺสนกฺขเรฯ 

๙๘๒. 

อวตาโร’วตรเณ, ติตฺถมฺหิ วิวเร ปฺยถ;

อากาโร การเณ วุตฺโต, สณฺฐาเน อิงฺคิเตปิ จฯ 

๙๘๓. 

สุทฺทิตฺถิตนเย ขตฺตา, อุคฺโค ติพฺพมฺหิ โส ติสุ;

ปธานํ ตุ มหามตฺเต, ปกตฺยคฺค’ธิตีสุ จฯ 

๙๘๔. 

กลฺลํ ปภาเต นิโรค-, สชฺชทกฺเขสุ ตีสุ ตํ;

กุหนา กูฏจริยายํ, กุหโน กุหเก ติสุฯ 

๙๘๕. 

กโปโต ปกฺขิเภเท จ, ทิฏฺโฐ ปาราวเต ถ จ;

สารโท สารทพฺภูเต, อปคพฺเภ มโต ติสุฯ

๙๘๖. 

ตีสุ ขเร จ กฐิเน, กกฺกโส สาหสปฺปิเย;

อการิเย ตุ คุยฺหงฺเค, จีเร โกปีน มุจฺจเตฯ 

๙๘๗. 

มิคเภเท ปฏากายํ, โมเจ จ กทลี’ตฺถิยํ; 

ทกฺขิณา ทานเภทสฺมึ, วามโต’ญญมฺหิ ทกฺขิโณฯ

๙๘๘. 

ทุติยา ภริยายญฺจ, ทฺวินฺนํ ปูรณิยํ มตา;

อถุปฺปาเท สิยา ธูม-, เกตุ เวสฺสานเรปิ จฯ (อถุปฺปาเต)

๙๘๙.

ภวนิคฺคมเน ยาเน, ทฺวาเร นิสฺสรณํ สิยา;

นิยามโก โปตวาเห, ติลิงฺโค โส นิยนฺตริฯ 

๙๙๐. 

อปวคฺเค วินาเส จ, นิโรโธ โรธเน ปฺยถ;

ภเย ปฏิภยํ วุตฺตํ, ติลิงฺคํ ตํ ภยํกเรฯ 

๙๙๑. 

ปิฏกํ ภาชเน วุตฺตํ, ตเถว ปริยตฺติยํ;

ชราสิถิลจมฺมสฺมิ, อุทรงฺเค มตา วลิฯ (วลี)

๙๙๒. 

ภินฺนํ วิทาริเต’ญฺญสฺมึ, นิสฺสิเต วาจฺจลิงฺคิกํ;

อุปชาเป มโต เภโท, วิเสเส จ วิทารเณฯ 

๙๙๓. 

มณฺฑลํ คามสนฺโทเห, พิมฺเพ ปริธิราสิสุ;

อาณาย มาคเม เลเข, สาสนํ อนุสาสเนฯ 

๙๙๔. 

อคฺเค ตุ สิขรํ จา’โย-, มยวิชฺฌนกณฺฏเก;

คุณุกฺกํเส จ วิภเว, สมฺปตฺติ เจว สมฺปทาฯ 

๙๙๕. 

ภูขนฺตีสุ ขมา โยคฺเย, หิเต สกฺเก ขโม ติสุ;

อทฺโธ ภาเค ปเถ กาเล, เอกํเส’ทฺโธ’พฺยยํ ภเว;

อโถ กรีสํ วจฺจสฺมิ, วุจฺจเต จตุรมฺพเณฯ

๙๙๖. 

อุสโภ’สธโคเสฏฺเฐ-, สู’สภํ วีสโฏฐิยํ;

เสตุสฺมิ ตนฺติ ปนฺตีสุ, นาริยํ ปาฬิ กถฺยเตฯ

๙๙๗. 

กโฏ ชเย’ตฺถินิมิตฺเต, กิลญฺเช โส กเต ติสุ;

มหิยํ ชคตี วุตฺตา, มนฺทิราลินฺทวตฺถุมฺหิฯ (-วตฺถุนิ)

๙๙๘. 

วิตกฺเก มถิเต ตกฺโก, ตถา สูจิผเล มโต;

สุทสฺสนํ สกฺกปุเร, ตีสุ ตํ ทุทฺทเส’ตเรฯ 

๙๙๙.

ทีโป’นฺตรีป ปชฺโชต-, ปติฏฺฐา นิพฺพุตีสุ จ;

พทฺธนิสฺสิต เสเตสุ, ตีสุ ตํ มิหิเต สิตํฯ 

๑๐๐๐. 

ถิยํ ปชาปติ ทาเร, พฺรหฺเม มาเร สุเร ปุเม;

วาสุเทเว’นฺตเก กณฺโห, โส ปาเป อสิเต ติสุฯ 

๑๐๐๑. 

อุปจาโร อุปฏฐาเน, อาสนฺเน อญฺญโรปเน;

สกฺโก อินฺเท ชนปเท, สากิเย โส ขเม ติสุฯ 

๑๐๐๒. 

วชฺชเน ปริหาโร จ, สกฺกาเร เจว รกฺขเณ;

โสตาปนฺนาทิเก อคฺเค, อริโย ตีสุ, ทฺวิเช ปุเมฯ 

๑๐๐๓. 

สุสุโก สุสุมาเร จ, พาลเก จ อุลูปินิ;

อินฺทีวรํ มตํ นีลุ-, ปฺปเล อุทฺทาลปาทเปฯ 

๑๐๐๔. 

อสโน ปิยเก กณฺเฑ, ภกฺขเณ ขิปเน’ สนํ;

ยุเค’ธิกาเร วีริเย, ปธาเน จา’นฺติเก ธุโรฯ 

๑๐๐๕. 

กาเฬ จ ภกฺขิเต ตีสุ, ลวิตฺเต อสิโต ปุเม;

ปวารณา ปฏิกฺเขเป, กถิตา’ชฺเฌสนาย จฯ 

๑๐๐๖. 

อุมฺมาเร เอสิกตฺถมฺเภ, อินฺทขีโล มโต ถ จ;

โปตฺถกํ มกจิวตฺเถ, คนฺเถ เลปฺยาทิกมฺมนิฯ 

๑๐๐๗. 

ธญฺญํ สาลฺยาทิเก วุตฺตํ, ธญฺโญ ปุญฺญวติตฺติสุ;

ปาณิ หตฺเถ จ สตฺเต ภู-, สณฺหกรณิยํ มโตฯ 

๑๐๐๘. 

ตีสุ ปีตํ หลิทฺยาเภ, หฏฺเฐ จ ปายิเต สิยา;

พฺยูโห นิพฺพิทฺธรจฺฉายํ, พลนฺยาเส คเณ มโตฯ 

๑๐๐๙.

โลหิตาทิมฺหิ โลเภ จ, ราโค จ รญฺชเน มโต;

ปทโร ผลเก ภงฺเค, ปวุทฺธทริยํ ปิจฯ 

๑๐๑๐. 

สิงฺฆาฏกํ กเสรุสฺส, ผเล มคฺคสมาคเม;

พหุลายญฺจ เขฬมฺหิ, เอฬา โทเส’ฬ มีริตํฯ 

๑๐๑๑. 

อาธาโร จา’ธิกรเณ, ปตฺตาธาเร’ ลวาลเก;

กาโร’ คเภเท สกฺกาเร, การา ตุ พนฺธนาลเยฯ 

๑๐๑๒. 

กรกา เมฆปาสาเณ, กรโก กุณฺฑิกาย จ;

ปาปเน จ ปทาติสฺมิ, คมเน ปตฺติ นาริยํฯ 

๑๐๑๓. 

ฉิทฺทํ รนฺธญฺจ วิวรํ, สุสิเร ทูสเนปิ จ;

มุตฺตา ตุ มุตฺติเก มุตฺตํ, ปสฺสาเว มุจฺจิเต ติสุฯ 

๑๐๑๔. 

นิเสเธ วารณํ หตฺถิ, ลิงฺค หตฺถีสุ วารโณ;

ทานํ จาเค มเท สุทฺเธ, ขณฺฑเน ลวเน ขเยฯ 

๑๐๑๕. 

มโนโตเส จ นิพฺพาเน, ตฺถงฺคเม นิพฺพุติ’ตฺถิยํ;

เนคโม นิคมุพฺภูเต, ตถา’ปโณปชีวินิฯ 

๑๐๑๖. 

หริตสฺมิญฺจ ปณฺเณ จ, ปลาโส กึสุกทฺทุเม;

ปกาโส ปากเฏ ตีสุ, อาโลกสฺมิ ปุเม มโตฯ 

๑๐๑๗. 

ปกฺกํ ผลมฺหิ, ตํ นาสุมฺ- มุเข ปริณเต ติสุ;

ปิณฺโฑ อาชีวเน เทเห, ปิณฺฑเน โคฬเก มโตฯ 

๑๐๑๘. 

วฏฺโฏ ปริพฺพเย กมฺมา-, ทิเก, โส วฏฏุเล ติสุ;

ปจฺจาหาเร ปฏิหาโร, ทฺวาเร จ ทฺวารปาลเกฯ 

๑๐๑๙.

นาริยํ ภีรุ กถิตา, ภีรุเก โส ติลิงฺคิโก; (สา ติลิงฺคิกา)

วิกฏํ คูถมุตฺตาโท, วิกโฏ วิกเต ติสุฯ 

๑๐๒๐. 

วามํ สพฺยมฺหิ ตํ จารุ-, วิปรีเตสุ ตีสฺว’ถ;

สงฺขฺยาเภเท สรพฺเย จ, จิหเณ ลกฺข มุจฺจเตฯ (จิหเน)

๑๐๒๑. 

เสณี’ตฺถี สมสิปฺปีนํ, คเณ จา’วลิยํ ปิจ; (จาวฬิยมฺปิ จ)

สุธายํ ธูลิยํ จุณฺโณ, จุณฺณญฺจ วาสจุณฺณเกฯ

๑๐๒๒. 

เชตพฺเพ’ติปฺปสตฺเถ’ติ-, วุทฺเธ เชยฺยํ ติสู’ริตํ;

ตกฺเก ตุ มถิตํ โหตฺยา-, โลลิเต มถิโต ติสุฯ

๑๐๒๓. 

อพฺภุโต’จฺฉริเย ตีสุ, ปเณ เจวา’พฺภุโต ปุเม;

เมจโก ปุจฺฉมูลมฺหิ, กณฺเหปิ เมจโก ติสุฯ 

๑๐๒๔. 

วสวตฺตี ปุเม มาเร, วสวตฺตาปเก ติสุ;

สมฺภเว จา’สุจิ ปุเม, อเมชฺเฌ ตีสุ ทิสฺสติฯ 

๑๐๒๕. 

อจฺโฉ อิกฺเก ปุเม วุตฺโต, ปสนฺนมฺหิ ติลิงฺคิโก;

พฬิเส เสลเภเท จ, วงฺโก, โส กุฏิเล ติสุฯ

๑๐๒๖. 

กุณปมฺหิ ฉโว เญยฺโย, ลามเก โส ติลิงฺคิโก; 

สพฺพสฺมิ สกโล ตีสุ, อทฺธมฺหิ ปุริเส สิยาฯ

๑๐๒๗. 

จนฺทคฺคาหาทิเก เจวุ-, ปฺปาโท อุปฺปตฺติยํ ปิจ;

ปทุสฺสเน ปโทโส จ, กถิโต สํวรีมุเขฯ 

๑๐๒๘. 

รุธิเร โลหิตํ วุตฺตํ, รตฺตมฺหิ โลหิโต ติสุ;

อุตฺตมงฺเค ปุเม มุทฺธา, มุทฺโธ มูฬฺเห ติลิงฺคิโกฯ 

๑๐๒๙.

รฏฺฐมฺหิ วิชิตํ วุตฺตํ, ชิเต จ วิชิโต ติสุ;

ปริตฺตํ ตุ ปริตฺตาเณ, ปริตฺโต ตีสุ อปฺปเกฯ 

๑๐๓๐. 

กุมฺภณฺโฑ เทวเภเท จ, ทิสฺสติ วลฺลิชาติยํ;

จตุตฺถํเส ปเท ปาโท, ปจฺจนฺตเสลรํสิสุฯ 

๑๐๓๑. 

วงฺโค โลหนฺตเร วงฺคา, เทเส ปุเม พหุมฺหิ จ;

กมฺมารภณฺฑเภเท จ, ขฏเก มุฏฺฐิ จ ทฺวิสุฯ 

๑๐๓๒. 

อมฺพณํ โทณิยํ เจ’กา-, ทสโทณปฺปมาณเก;

อธิฏฺฐิติยมาธาเร, ฐาเน’ธิฏฐาน มุจฺจเตฯ 

๑๐๓๓. 

ปุเม มเหสี สุคเต, เทวิยํ นาริยํ มตา;

อุปทฺทเว อุปสคฺโค, ทิสฺสติ ปาทิเกปิ จฯ 

๑๐๓๔. 

วกฺกํ โกฏฺฐาสเภทสฺมิ, วกฺโก วงฺเก ติสุ’จฺจเต;

วิชฺชา เวเท จ สิปฺเป จ, ติวิชฺชาโท จ พุทฺธิยํฯ 

๑๐๓๕. 

สมาธิมฺหิ ปุเม’กคฺโค, นากุเล วาจฺจลิงฺคิโก;

ปชฺชํ สิโลเก, ปชฺโช’ทฺเธ, ปชฺโช ปาทหิเต ติสุฯ (ปชฺชาทฺเธ)

๑๐๓๖. 

กตโก รุกฺขเภทสฺมิ, กตโก กิตฺติเม ติสุ;

วิเธยฺเย อสฺสโว ตีสุ, ปุพฺพมฺหิ ปุริเส สิยาฯ 

๑๐๓๗. 

กลฺยาเณ กถิตํ เขมํ, ตีสุ ลทฺธตฺถรกฺขเณ;

อโถ นิโยชเน วุตฺตํ, การิเยปิ ปโยชนํฯ

๑๐๓๘. 

อสฺสตฺโถ ตีสุ อสฺสาสปฺ-, ปตฺเต, โพธิทฺทุเม ปุเม;

ตีสุ ลุทฺโท กุรูเร จ, เนสาทมฺหิ ปุเม สิยาฯ

๑๐๓๙.

วิลคฺโค ตีสุ ลคฺคสฺมิ, ปุเม มชฺฌมฺหิ ทิสฺสติ;

อฑฺโฒ ตฺวนิตฺถิยํ ภาเค, ธนิมฺหิ วาจฺจลิงฺคิโกฯ 

๑๐๔๐. 

กฏฐํ ทารุมฺหิ, ตํ กิจฺเฉ, คหเน กสิเต ติสุ;

สสนฺตาเน จ วิสเย, โคจเร’ ชฺฌตฺต มุจฺจเตติฯ

อิติ คาถาทฺธาเนกตฺถวคฺโคฯ

๓.๓.๓. คาถาปาทาเนกตฺถวคฺค

๑๐๔๑. 

ภุวเน จ ชเน โลโก, โมเร ตฺวคฺคิมฺหิ โส สิขีฯ 

สิโลโก ตุ ยเส ปชฺเช, รุกฺเข ตุ สามิเก ธโวฯ 

๑๐๔๒. 

วฏพฺยาเมสุ นิโคฺรโธ, ธงฺโก ตุ วายเส พเก;

วาโร ตฺว’วสรา’เหสุ, กุเจ ตฺวพฺเภ ปโยธโรฯ 

๑๐๔๓. 

อุจฺฉงฺเค ลกฺขเณ จา’งฺโก, รสฺมิ’ตฺถี ชุติ รชฺชุสุ;

ทิฏฺโฐ’ภาเสสุ อาโลโก, พุทฺโธ ตุ ปณฺฑิเต ชิเนฯ 

๑๐๔๔. 

สูรํ’สูสุ ปุเม ภานุ, ทณฺโฑ ตุ มุคฺคเร ทเม;

เทวมจฺเฉสฺว’นิมิโส, ปตฺโถ ตุ มานสานุสุฯ

๑๐๔๕. 

อาตงฺโก โรค ตาเปสุ, มาตงฺโค สปเจ คเช;

มิโค ปสุ กุรุงฺเคสุ, อุลูกิ’นฺเทสุ โกสิโยฯ

๑๐๔๖. 

วิคฺคโห กลเห กาเย, ปุริโส มาณว’ตฺตสุ;

ทายาโท พนฺธเว ปุตฺเต, สิเร สีสํ ติปุมฺหิ จฯ

๑๐๔๗. 

พลิหตฺถํ’สูสุ กโร, ทนฺเต วิปฺเป’ณฺฑเช ทฺวิโช;

วตฺตํ ปชฺชา’นนา’จาเร, ธญฺญงฺเค สุขุเม กโณฯ 

๑๐๔๘. 

ถมฺโภ ถูณ ชฬตฺเตสุ, สูโป กุมฺมาส พฺยญฺชเน; (ถูนาชฬตฺเตสุ)

คณฺโฑ โผเฏ กโปลมฺหิ, อคฺโฆ มูลฺเย จ ปูชเนฯ

๑๐๔๙.

ปกาโร ตุลฺยเภเทสุ, สกุนฺโต ภาสปกฺขิสุ; 

ภาคฺเย วิธิ วิธาเน จ, สเร ขคฺเค จ สายโกฯ

๑๐๕๐. 

สารงฺโค จาตเก เอเณ, ปตฺตี ตุ สรปกฺขิสุ;

เสเท ปาโก วิปาเกถ, ภิกฺขุเภเท จเย คโณฯ

๑๐๕๑. 

ราสิ ปุญฺเช จ เมสา’โท, อสฺเส โลเณ จ สินฺธโว;

สํวฏฺเฏ ปลโย นาเส, ปูโค กมุกราสิสุฯ

๑๐๕๒. 

อมเต ตุ สุธา เลเป, อภิขฺยา นาม รํสิสุ;

สตฺติ สามตฺถิเย สตฺเถ, มหี นชฺชนฺตเร ภุวิ;

ลีลา กฺริยา วิลาเสสุ, สตฺเต ตุ อตฺรเช ปชาฯ

๑๐๕๓. 

ญาเณ ลาเภ อุปลทฺธิ, ปเวณี กุถเวณิสุ;

ปวตฺติ วุตฺติ วตฺตาสุ, เวตเน ภรเณ ภติฯ 

๑๐๕๔. 

อาจาเรปิ มริยาทา, ภูติ สตฺตา สมิทฺธิสุ;

โสปฺเป ปมาเท ตนฺที จ, ยาตฺรา คมน วุตฺติสุฯ 

๑๐๕๕. 

นินฺทา กุจฺฉา’ปวาเทสุ, กงฺคุ ธญฺญ ปิยงฺคุสุ;

โมกฺเข สิเว สเม สนฺติ, วิภาเค ภตฺติ เสวเนฯ 

๑๐๕๖. 

อิจฺฉายํ ชุติยํ กนฺติ, รญฺชเน สูรเต รติ;

เคเห วสติ วาเส ถ, นที เสนาสุ วาหินีฯ 

๑๐๕๗. 

ปตฺเถ นาเฬ จ นาฬิ’ตฺถี, คเณ สมิติ สงฺคเม;

ตณฺหา โลเภ ปิปาสายํ, มคฺค วุตฺตีสุ วตฺตนีฯ 

๑๐๕๘. 

ปาณฺยงฺเค นาภิ จกฺกนฺเต, ยาเจ วิญฺญตฺติ ญาปเน;

วิตฺติ โตเส เวทนายํ, ฐาเน ตุ ชีวิเต ฐิติฯ 

๑๐๕๙.

ตรงฺเค จา’นฺตเร วีจิ, ธีรตฺเต ธารเณ ธิติ;

ภู ภูมิยญฺจ ภมุเก, สทฺเท เวเท สเว สุติฯ 

๑๐๖๐. 

โคตฺตํ นาเม จ วงฺเส ถ, นคเร จ ฆเร ปุรํ;

โอกํ ตุ นิสฺสเย เคเห, กุลํ ตุ โคตฺตราสิสุฯ 

๑๐๖๑. 

เหเม วิตฺเต หิรญฺญญฺจ, ปญฺญาณํ ตฺว’งฺก วุทฺธิสุ;

อถา’มฺพรญฺจ เข วตฺเถ, คุยฺหํ ลิงฺเค รหสฺยปิฯ 

๑๐๖๒. 

ตโป ธมฺเม วเต เจว, ปาเป ตฺวา’คุมฺหิ กิพฺพิสํ;

รตนํ มณิ เสฏฺเฐสุ, วสฺสํ หายน วุฏฐิสุฯ 

๑๐๖๓. 

วนํ อรญฺญ วารีสุ, ขีรมฺหิ ตุ ชเล ปโย;

อกฺขรํ ลิปิโมกฺเขสุ, เมถูนํ สงฺคเม รเตฯ 

๑๐๖๔. 

โสตํ กณฺเณ ปโยเวเค, ริฏฐํ ปาปา’สุเภสุ จ;

อาคุ ปาปา’ปราเธสุ, เกตุมฺหิ จิหเน ธโชฯ 

๑๐๖๕. 

โคปุรํ ทฺวารมตฺเตปิ, มนฺทิรํ นคเร ฆเร;

วาจฺจลิงฺคา ปรมิโต, พฺยตฺโต ตุ ปณฺฑิเต ผุเฏฯ

๑๐๖๖. 

วลฺลโภ ทยิเต’ชฺฌกฺเข, ชเล ถูโล มหตฺยปิ;

กุรูเร เภรเว ภีโม, โลโล ตุ โลลุเป จเลฯ

๑๐๖๗. 

พีภจฺโฉ วิกเต ภีเม, โกมเล ติขิเณ มุทุ; (โกมลาติขิเณ)

อิฏฺเฐ จ มธุเร สาทุ, สาทุมฺหิ มธุโร ปิเยฯ 

๑๐๖๘. 

สิเต ตุ สุทฺเธ โอทาโต, ทฺวิชิวฺโห สูจกา’หิสุ;

สกฺเก สมตฺโถ สมฺพนฺเธ, สมตฺตํ นิฏฺฐิตา’ขิเลฯ 

๑๐๖๙.

สุทฺโธ เกวล ปูเตสุ, ชิฆญฺโญ’นฺตา’ธเมสุ จ;

โปโณ’ปนต นินฺเนสุ, อญฺญ นีเจสุ เจ’ตโรฯ (-ปณต-)

๑๐๗๐. 

สุจิ สุทฺเธ สิเต ปูเต, เปสโล ทกฺขจารุสุ;

อธโม กุจฺฉิเต อูเน, อปฺปิเย ปฺยลิโก ภเวฯ 

๑๐๗๑. 

พฺยาเป อสุทฺเธ สํกิณฺโณ, ภพฺพํ โยคฺเย จ ภาวินิ;

สุขุโม อปฺปกา’ณูสุ, วุทฺโธ เถเร จ ปณฺฑิเตฯ 

๑๐๗๒. 

สุเภ สาธุมฺหิ ภทฺโท ถ, ตฺยา’โท จ วิปุเล พหุฯ 

ธีโร พุเธ ธิติมนฺเต, เวลฺลิตํ กุฏิเล ธุเตฯ

๑๐๗๓. 

วิสโท พฺยตฺต เสเตสุ, ตรุโณ ตุ ยุเว นเว;

โยคฺคํ ยาเน ขเม โยคฺโค, ปิณฺฑิตํ คณิเต ฆเนฯ

๑๐๗๔. 

พุเธ’ภิชาโต กุลเช, วุทฺโธ’รูสุ มหลฺลโก;

กลฺยาณํ สุนฺทเร จาปิ, หิโม ตุ สีตเลปิ จฯ 

๑๐๗๕. 

โลเล ตุ สีเฆ จปโล, วุตฺเต อุทิต มุคฺคเต;

อาทิตฺเต คพฺพิเต ทิตฺโต, ปิฏฐํ ตุ จุณฺณิเตปิ จฯ 

๑๐๗๖. 

วิคเต วายิเต วีตํ, ภาวิตํ วฑฺฒิเตปิ จ;

ภชฺชิเต ปติเต ภฏฺโฐ, ปุฏโฐ ปุจฺฉิต โปสิเตฯ

๑๐๗๗. 

ชาโต ภูเต จเย ชาตํ, ปฏิภาโค สมา’ริสุ;

สูโร วีเร รวิสูเร, ทุฏฺโฐ กุทฺเธ จ ทูสิเตฯ

๑๐๗๘. 

ทิฏฺโฐ’ริมฺหิ’กฺขิเต ทิฏฐํ, มูฬฺเห โปเต จ พาลิโส;

นินฺทายํ เขปเน เขโป, นิยโม นิจฺฉเย วเตฯ

๑๐๗๙.

สลากายํ กุโส ทพฺเภ, พาลฺยาโท ตุ ขเย วโย;

เลป คพฺเพสฺว’วเลโป, อณฺฑโช มีนปกฺขิสุฯ

๑๐๘๐. 

พิลาเล นกุเล พพฺพุ, มนฺโถ มนฺถนสตฺตุสุ;

วาโล เกเส’สฺสาทิโลเม, สงฺฆาโต ฆาตราสิสุฯ 

๑๐๘๑. 

โคปคาเม รเว โฆโส, สูโต สารถิวนฺทิสุ;

มาลฺยํ ตุ ปุปฺเผ ตทฺทาเม, วาโห ตุ สกเฏ หเยฯ 

๑๐๘๒. 

ขเย’จฺจเน จา’ปจโย, กาโล สมยมจฺจุสุ;

เภ ตารกา เนตฺตมชฺเฌ, สีมา’ วธิฏฺฐิตีสุ จฯ

๑๐๘๓. 

อาโภโค ปุณฺณตา’วชฺเชสฺ-วา’ฬิ’ตฺถี สขิ เสตุสุ;

สตฺเต ถูเล ตีสุ ทฬฺโห, ลตา สาขาย วลฺลิยํฯ

๑๐๘๔. 

มุตฺติ’ตฺถี โมจเน โมกฺเข, กาโย ตุ เทห ราสิสุ;

นีเจ ปุถุชฺชโน มูฬฺเห, ภตฺตา สามินิ ธารเกฯ

๑๐๘๕. 

สิขาปิญฺเฉสุ สิขณฺโฑ, สตฺเต ตฺว’ตฺตนิ ปุคฺคโล;

สมฺพาโธ สํกเฏ คุยฺเห, นาเส เขเป ปราภโวฯ

๑๐๘๖. 

วจฺโจ รูเป กรีเส ถ, ชุติ’ตฺถี กนฺติรํสิสุ;

๑๐๘๗. 

ลพฺภํ ยุตฺเต จ ลทฺธพฺเพ, ขณฺเฑ ปณฺเณ ทลํ มตํ;

สลฺลํ กณฺเฑ สลากายํ, สุจิตฺเต ธาวนํ คเต; 

ภนฺตตฺเถ วิพฺภโม หาเว, โมโห’วิชฺชาย มุจฺฉเนฯ

๑๐๘๘. 

เสโท ฆมฺมชเล ปาเก, โคเฬ อุจฺฉุมเย คุโฬ;

มิตฺเต สหาเย จ สขา, วิภู นิจฺจปฺปภูสุ โสฯ

๑๐๘๙.

ขคฺเค กุรูเร เนตฺติโส, ปรสฺมิ อตฺร ตีสฺว’มุ; (เนตฺตึโส)

กลงฺโก’งฺกา’ปวาเทสุ, เทเส ชนปโท ชเนฯ

๑๐๙๐. 

ปชฺเช คาถา วจีเภเท, วํโส ตฺว’นฺวยเวณุสุ;

ยานํ รถาโท คมเน, สรูปสฺมิ อโธ ตลํฯ 

๑๐๙๑. 

มชฺโฌ วิลคฺเค เวมชฺเฌ, ปุปฺผํ ตุ กุสุโม’ตุสุ;

สีลํ สภาเว สุพฺพเต, ปุงฺคโว อุสเภ วเรฯ 

๑๐๙๒. 

โกเส ขคาทิพีเช’ณฺฑํ, กุหรํ คพฺภเร พิเล;

เนตฺติเส คณฺฑเก ขคฺโค, กทมฺโพ ตุ ทุเม จเยฯ 

๑๐๙๓. 

เภ’เธนุยํ โรหิณี’ตฺถี, วรงฺคํ โยนิยํ สิเร;

อกฺโกเส สปเถ สาโป, ปงฺกํ ปาเป จ กทฺทเมฯ 

๑๐๙๔. 

โภควตฺยุ’รเค โภคีสฺ-สโร ตุ สิวสามิสุ;

พเล ปภาเว วีริยํ, เตโช เตสุ จ ทิตฺติยํฯ 

๑๐๙๕. 

ธารา สนฺตติ ขคฺคงฺเค, วานํ ตณฺหาย สิพฺพเน;

ขตฺตา สูเต ปฏิหาเร, วิตฺติ ปีฬาสุ เวทนาฯ 

๑๐๙๖. 

ถิยํ มติ’จฺฉาปญฺญาสุ, ปาเป ยุทฺเธ รเว รโณ;

ลโว ตุ พินฺทุ’จฺเฉเทสุ, ปลาเล’ ติสเย ภุสํฯ

๑๐๙๗. 

พาธา ทุกฺเข นิเสเธ จ, มูลปเทปิ มาติกา;

เสฺนโห เตเล’ธิกปฺเปเม, ฆรา’เปกฺขาสุ อาลโยฯ

๑๐๙๘. 

เกตุสฺมิ เกตนํ เคเห, ฐาเน ภูมิ’ตฺถิยํ ภุวิ;

เลขฺเย เลโข ราชิ เลขา, ปูชิเต ภควา ชิเนฯ 

๑๐๙๙.

คทา สตฺเถ คโท โรเค, นิสชฺชา ปีเฐสฺวา’สนํ; 

ตถาคโต ชิเน สตฺเต, จเย เทเห สมุสฺสโยฯ

๑๑๐๐. 

พิลํ โกฏฺฐาส ฉิทฺเทสุ, วชฺชํ โทเส จ เภริยํ; 

กาเล ทีฆญฺชเส’ทฺธานํ, อาลิยํ เสตุ การเณฯ (อาฬิยํ)

๑๑๐๑. 

โอกาโส การเณ เทเส, สภา เคเห จ สํสเท; 

ยูโป ถมฺเภ จ ปาสาเท, อยนํ คมเน ปเถฯ

๑๑๐๒. 

อกฺโก รุกฺขนฺตเร สูเร, อสฺโส โกเณ หเยปิ จ; 

อํโส ขนฺเธ จ โกฏฺฐาเส, ชาลํสูสฺว’จฺจิ โน ปุเมฯ

๑๑๐๓. 

นาสา’สตฺเตสฺว’ ภาโว ถ, อนฺนโมทน ภุตฺติสุ;

ชีวํ ปาเณ ชเน ชีโว, ฆาโส ตฺว’นฺเน จ ภกฺขเณฯ

๑๑๐๔. 

ฉทเน’จฺฉาทนํ วตฺเถ, นิกาโย เคหราสิสุ;

อนฺนาโท อามิสํ มํเส, ทิกฺขา ตุ ยชเน’จฺจเนฯ

๑๑๐๕. 

กฺริยายํ การิกา ปชฺเช, เกตุ ตุ จิหเน ธเช;

กุสุมํ ถีรเช ปุปฺเผ, วานเร ตุ พุเธ กวิฯ

๑๑๐๖. 

อธเร ขรเภ โอฏฺโฐ, ลุทฺโท ตุ ลุทฺทเกปิ จ; 

กลุสํ ตฺวา’วิเล ปาเป, ปาเป กลิ ปราชเยฯ 

๑๑๐๗. 

กนฺตาโร วน,ทุคฺเคสุ, จโร จารมฺหิ จญฺจเล;

ชนาวาเส คเณ คาโม, จมฺมํ ตุ ผลเก ตเจฯ

๑๑๐๘. 

อาโมโท หาส คนฺเธสุ, จารุ ตุ กนเกปิ จ;

สตฺตายํ ภวนํ เคเห, เลเส ตุ ขลิเต ฉลํฯ

๑๑๐๙.

เวรํ ปาเป จ ปฏิเฆ, ตโจ จมฺมนิ วกฺกเล;

อุจฺเจ’ธิโรเห อาโรโห, เนตฺตํ วตฺถนฺตร’กฺขิสุฯ 

๑๑๑๐. 

ปฏิหาเร มุเข ทฺวารํ, เปเต ญาเต มโต ติสุ;

มาโส ปรณฺณ กาเลสุ, นคฺโค ตฺว’เจลเกปิ จฯ 

๑๑๑๑. 

โทเส ฆาเต จ ปฏิโฆ, มิคาโท ฉคเล ปสุ;

อรูเป จา’วฺหเย นามํ, ทโร ทรถ ภีติสุฯ

๑๑๑๒. 

ยาจเน โภชเน ภิกฺขา, ภาเร ตฺว’ติสเย ภโร;

ทพฺพิ’นฺทชายาสุ สุชา, เมเฆ ตฺว’พฺภํ วิหายเสฯ

๑๑๑๓. 

โมทโก ขชฺชเภเทปิ, มณิเก รตเน มณิ;

เสลา’ราเมสุ มลโย, สภาว’งฺเกสุ ลกฺขณํฯ

๑๑๑๔. 

หวิ สปฺปิมฺหิ โหตพฺเพ, สิโร เสฏฺเฐ จ มุทฺธนิ;

วิจาเรปิ วิเวโก ถ, สิขรี ปพฺพเต ทุเมฯ 

๑๑๑๕. 

เวโค ชเว ปวาเห จ, สงฺกุ ตุ ขิลเหติสุ;

นิคฺคหีเต กเณ พินฺทุ, วราโห สูกเร คเชฯ

๑๑๑๖. 

เนตฺตนฺเต จิตฺตเก’ปางฺคํ, สิทฺธตฺโถ สาสเป ชิเน;

หาโร มุตฺตาคุเณ คาเห, ขารโก มกุเฬ รเสฯ

๑๑๑๗. 

อจฺจโย’ ติกฺกเม โทเส, เสลรุกฺเขสฺว’โค นโค;

สฺวปฺเป’วธารเณ มตฺตํ, อปจิตฺยจฺจเน ขเยฯ

๑๑๑๘. 

ฉิทฺโท’ตรเณสฺโว’ตาโร, พฺรหฺเม จ ชนเก ปิตา;

ปิตามโห’ยฺยเก พฺรหฺเม,โปโต นาวาย พาลเกฯ

๑๑๑๙.

รุกฺเข วณฺเณ สุเน โสโณ, สคฺเค ตุ คคเน ทิโว;

วตฺเถ คนฺเธ ฆเร วาโส, จุลฺโล ขุทฺเท จ อุทฺธเนฯ

๑๑๒๐. 

กณฺโณ โกเณ จ สวเณ, มาลา ปุปฺเผ จ ปนฺติยํ;

ภาโค ภาคฺเย’กเทเสสุ, กุฏฐํ โรเค’ชปาลเกฯ

๑๑๒๑. 

เสยฺยา เสนาสเน เสเน, จุนฺทภณฺฑมฺหิ จ’พฺภโม;

วตฺถาทิโลมฺยํสุ กเร, นิปาโต ปตเน’พฺยเยฯ 

๑๑๒๒. 

สาขายํ วิฏโป ถมฺเภ, สตฺตุ ขชฺชนฺตเร ทิเส;

สามิโก ปติยิเรสุ, ปฏฺฐานํ คติ เหตุสุฯ 

๑๑๒๓. 

ราเค รงฺโค นจฺจฏฺฐาเน, ปานํ เปยฺเย จ ปีติยํ;

อิณุ’กฺเขเปสุ อุทฺธาโร, อุมฺมาเร เอฬโก อเชฯ

๑๑๒๔. 

ปหาโร โปถเน ยาเม, สรโท หาโยน’ตุสุ;

กุณฺฑิกายา’ฬฺหเก ตุมฺโพ, ปลาโล ตุ ภุสมฺหิ จฯ (ปลาโป)

๑๑๒๕. 

มตา’วาเฏ จเย กาสุ-, ปนิสา การเณ รโห;

กาโส โปฏคเล โรเค, โทโส โกเธ คุเณ’ตเรฯ

๑๑๒๖. 

ยุตฺยฏฺฏาล’ฏฏิเตสฺว’ฏโฏ, กีฬายํ กานเน ทโว;

อุปฺปตฺติยํ โจ’ปฺปตนํ, อุยฺยานํ คมเน วเนฯ 

๑๑๒๗. 

โวกาโร ลามเก ขนฺเธ, มูโล’ปทาสุ ปาภตํ;

ทสา’วตฺถา ปฏนฺเตสุ, การณํ ฆาต,เหตุสุฯ 

๑๑๒๘. 

หตฺถิทาเน มโท คพฺเพ, ฆฏา ฆฏนราสิสุ;

อุปหาโร’ภิหาเรปิ, จโย พนฺธน ราสิสุฯ

๑๑๒๙.

คนฺโธ โถเก ฆายนีเย, จาโค ตุ ทานหานิสุ;

ปาเน ปโมเท ปีติ’ตฺถี, อิเณ คีวา คเลปิ จฯ

๑๑๓๐. 

ปติฏฺฐา นิสฺสเย ฐาเน, พลกฺกาเรปิ สาหสํ;

ภงฺโค เภเท ปเฏ ภงฺคํ, ฉตฺตํ ตุ ฉวเกปิ จฯ 

๑๑๓๑. 

ญาเณ ภุวิ จ ภูริ’ตฺตี, อนงฺเค มทโน ทุเม;

ปมาตริปิ มาตา ถ, เวฐุ’ณีเสสุ เวฐนํฯ

๑๑๓๒. 

มาริโส ตณฺฑุเลยฺเย’ยฺเย, โมกฺโข นิพฺพาน มุตฺติสุ;

อินฺโท’ธิปติ สกฺเกสฺวา-, รมฺมณํ เหตุ โคจเรฯ

๑๑๓๓. 

องฺเก สณฺฐาน มากาเร, เขตฺเต วปฺโป ตเฏปิ จ;

สมฺมุตฺยนุญฺญา โวหาเร, สฺว’ถ ลาชาสุ จา’กฺขตํฯ

๑๑๓๔. 

สตฺรํ ยาเค สทาทาเน, โสโม ตุ โอสธิ’นฺทุสุ;

สงฺฆาโต ยุคเคหงฺเค, ขาโร อูเส จ ภสฺมนิฯ 

๑๑๓๕. 

อาตาโป วีริเย ตาเป, ภาเค สีมาย โอธิ จาติฯ

อิติ ปาทาเนกตฺถวคฺโคฯ

อเนกตฺถวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ

๓.๔. อพฺยยวคฺค

๓.๔.๑. เอกตฺถนิปาตปท

๑๑๓๖. 

อพฺยยํ วุจฺจเต ทานิ, จิรสฺสํ ตุ จิรํ ตถา; 

จิเรน จิรรตฺตาย, สห สทฺธิ สมํ อมาฯ 

๑๑๓๗. 

ปุนปฺปุนํ อภิณฺหญฺจา, สกิ จา’ภิกฺขณํ มุหุํ; 

วชฺชเน ตุ วินา นานา, อนฺตเรน ริเต ปุถุฯ 

๑๑๓๘. 

พลวํ สุฏฺฐุ จา’ตีวา, ติสเย กิมุต สฺว’ติ;

อโห ตุ กิ กิมู’ ทาหุ, วิกปฺเป กิมุโต’ท จฯ

๑๑๓๙.

อวฺหาเน โภ อเร อมฺโภ, หมฺโภ เร เช’งฺค อาวุโส; 

เห หเร ถ กถํ กิสุ, นนุ กจฺจิ นุ กิ สมาฯ 

๑๑๔๐. 

อธุเน’ตรหี’ทานิ, สมฺปติ อญฺญทตฺถุ ตุ; 

ตคฺเฆ’ กํเส สสกฺกญฺจา, ทฺธา กามํ ชาตุ เว หเวฯ 

๑๑๔๑. 

ยาวตา ตาวตา ยาว, ตาว กิตฺตาวตา ตถา;

เอตฺตาวตา จ กีเว’ติ, ปริจฺเฉทตฺถวาจกาฯ 

๑๑๔๒. 

ยถา ตถา ยเถเว’วํ, ยถานาม ยถาหิ จ; 

เสยฺยถาปฺเย’วเมวํ วา, ตเถว จ ยถาปิ จฯ

๑๑๔๓. 

เอวมฺปิ จ เสยฺยถาปิ, นาม โถริวา’ปิ จ;

ปฏิภาคตฺเถ ยถาจ, วิย ตถริวา’ปิ จฯ 

๑๑๔๔. 

สํ สามญฺจ สยํ จาถ, อาม สาหุ ลหู’ปิ จ;

โอปายิกํ ปติรูปํ, สาธฺเว’วํ สมฺปฏิจฺฉเนฯ

๑๑๔๕. 

ยํ ตํ ยโต ตโต เยน, เตเน’ติ การเณ สิยุํ; 

อสากลฺเย ตุ จน จิ, นิปฺผเล ตุ มุธา ภเวฯ

๑๑๔๖. 

กทาจิ ชาตุ ตุลฺยา’ถ, สพฺพโต จ สมนฺตโต; 

ปริโต จ สมนฺตาปิ, อถ มิจฺฉา มุสา ภเวฯ 

๑๑๔๗. 

นิเสเธ น อโนมา’ลํ, นหิ เจตุ สเจ ยทิ; 

อนุกุลฺเย ตุ สทฺธญฺจ, นตฺตํ โทโส ทิวา ตฺว’เหฯ 

๑๑๔๘. 

อีสํ กิญฺจิ มนํ อปฺเป, สหสา ตุ อตกฺกิเต; 

ปุเร คฺคโต ตุ ปุรโต, เปจฺจา’มุตฺรภวนฺตเรฯ

๑๑๔๙.

อโห หี วิมฺหเย ตุณฺหี, ตุ โมเน ถา’วิ ปาตุ จ; 

ตงฺขเณ สชฺชุ สปทิ, พลกฺกาเร ปสยฺห จฯ

๑๑๕๐. 

สุทํ โข อสฺสุ ยคฺเฆ เว,หา’ทโย ปทปูรเณ;

อนฺตเรน’นฺตรา อนฺโต, วสฺสํ นูน จ นิจฺฉเยฯ 

๑๑๕๑. 

อานนฺเท สญฺจ ทิฏฺฐา ถ, วิโรธกถเน นนุ;

กามปฺปเวทเน กจฺจิ, อุสูโยปคเม’ตฺถุ จฯ 

๑๑๕๒. 

เอวา’วธารเณ เญยฺยํ, ยถาตฺตํ ตุ ยถาาตถํ;

นีจํ อปฺเป, มหตฺยุ’จฺจํ, อถ ปาโต ปเค สมาฯ

๑๑๕๓. 

นิจฺเจ สทา สนํ ปาโย, พาหุลฺเย พาหิรํ พหิ; 

พหิทฺธา พาหิรา พาหฺเย, สีเฆ ตุ สณิกํ ภเวฯ

๑๑๕๔. 

อตฺถํ อทสฺสเน ทุฏฺฐุ, นินฺทายํ, วนฺทเน นโม;

สมฺมา สุฏฺฐุ ปสงฺสายํ, อโถ สตฺตาย มตฺถิ จฯ 

๑๑๕๕. 

สายํ สาเย’ชฺช อตฺรา’เห, สุเว ตุ สฺเว อนาคเต;

ตโต ปเร ปรสุเว, หิยฺโย ตุ ทิวเส คเตฯ 

๑๑๕๖. 

ยตฺถ ยตฺร ยหิญฺจาถ, ตตฺถ ตตฺร ตหิตหํ; 

อโถ อุทฺธญฺจ อุปริ, เหฏฺฐา ตุ จ อโธ สมาฯ 

๑๑๕๗. 

โจทเน อิงฺฆ หนฺทา’ถ, อารา ทูรา จ อารกา;

ปรมฺมุขา ตุ จ รโห, สมฺมุขา ตฺวา’วิ ปาตุ จฯ 

๑๑๕๘. 

สงฺสยตฺถมฺหิ อปฺเปว, อปฺเปวนาม นู’ติ จ;

นิทสฺสเน อิติ’ตฺถญฺจ, เอวํ กิจฺเฉ กถญฺจิ จฯ

๑๑๕๙.

หา เขเท สจฺฉิ ปจฺจกฺเข, ธุวํ ถิเร’วธารเณ;

ติโร ตุ ติริยํ จาถ, กุจฺฉายํ ทุฏฺฐุ กุ’จฺจเตฯ 

๑๑๖๐. 

สุวตฺถิ อาสิฏฺฐตฺถมฺหิ, นินฺทายํ ตุ ธี กถฺยเต;

กุหิญฺจนํ กุหิ กุตฺร, กุตฺถ กตฺถ กหํ กฺว ถฯ

๑๑๖๑. 

อิเห’ธา’ตฺร ตุ เอตฺถา’ตฺถ, อถ สพฺพตฺร สพฺพธิ; 

กทา กุทาจนํ จาถ, ตทานิ จ ตทา สมาฯ

อิติ เอกตฺถนิปาตปทํฯ

๓.๔.๒ อุปสคฺคปท

๑๑๖๒. 

อาทิกมฺเม ภุสตฺเถ จ, สมฺภโว’ติณฺณ ติตฺติสุ; 

นิโยคิ’สฺสริยปฺปีติ, ทาน ปูชา’คฺค สนฺติสุฯ 

๑๑๖๓. 

ทสฺสเน ตปฺปเร สงฺเค, ปสงฺสา คติ สุทฺธิสุ; 

หิสา ปการนฺโต’ภาว, วิโยคา’วยเวสุ จ; 

โป’ปสคฺโค ทิสาโยเค, ปตฺถนา, ธิติอาทิสุฯ 

๑๑๖๔. 

ปราสทฺโท ปริหานิ, ปราชย คตีสุ จ; 

ภุสตฺเถ ปฏิโลมตฺเถ, วิกฺกมา’มสนาทิสุฯ

๑๑๖๕. 

นิสฺเสสา’ภาว สนฺยาส, ภุสตฺถ โมกฺข ราสิสุ; 

เคหา’เทโส’ปมาหีน, ปสาทนิคฺคตา’จฺจเยฯ 

๑๑๖๖. 

ทสฺสโน’สานนิกฺขนฺตา, โธภาเคสฺว’วธารเณ; 

สามีปฺเย พนฺธเน เฉก, นฺโตภาโค’ปรตีสุ จฯ

๑๑๖๗. 

ปาตุภาเว วิโยเค จ, นิเสธาโท นิ ทิสฺสติ;

อโถ นีหรเณ เจวา, วรณาโท จ นี สิยาฯ

๑๑๖๘. 

อุทฺธกมฺม วิโยค ตฺต, ลาภ ติตฺติ สมิทฺธิสุ; 

ปาตุภาว’จฺจยาภาว, ปพลตฺเต ปกาสเน; 

ทกฺข’คฺคตาสุ กถเน, สตฺติโมกฺขาทิเก อุ จฯ

๑๑๖๙.

ทุ กุจฺฉิเต’สทตฺเถสุ, วิรูปตฺเต ปฺยโสภเนฯ 

สิยา’ภาวา’สมิทฺธีสุ, กิจฺเฉ จา’นนฺทนาทิเกฯ

๑๑๗๐. 

สํ สโมธาน สงฺเขป, สมนฺตตฺต สมิทฺธิสุ;

สมฺมา ภุส สห ปฺปตฺถา, ภิมุขตฺเถสุ สงฺคเต; 

วิธาเน ปภเว ปูชา, ปุนปฺปุนกฺริยาทิสุฯ

๑๑๗๑. 

วิวิธา’ติสยา’ภาว, ภุสตฺติ’สฺสริยา’จฺจเย; 

วิโยเค กลเห ปาตุ, ภาเว ภาเส จ กุจฺฉเนฯ 

๑๑๗๒. 

ทูรา’นภิมุขตฺเตสุ, โมหา’นวฏฺฐิตีสุ จ; 

ปธาน ทกฺขตา เขท, สหตฺถาโท วิ ทิสฺสติฯ 

๑๑๗๓. 

วิโยเค ชานเน จา’โธ,ภาค นิจฺฉยสุทฺธิสุฯ 

อีสทตฺเถ ปริภเว, เทส พฺยาปน หานิสุ; 

วโจกฺริยาย เถยฺเย จ, ญาณปฺปตฺตาทิเก อวฯ

๑๑๗๔. 

ปจฺฉา ภุสตฺต สาทิสฺยา, นุปจฺฉินฺนา’นุวตฺติสุ; 

หีเน จ ตติยตฺถา’โธ, ภาเคสฺว’นุคเต หิเต; 

เทเส ลกฺขณ วิจฺเฉ’ตฺถ, มฺภูต ภาคาทิเก อนุฯ

๑๑๗๕. 

สมนฺตตฺเถ ปริจฺเฉเท, ปูชา’ลิงฺคน วชฺชเน; 

โทสกฺขาเน นิวาสนา, วญฺญา’ธาเรสุ โภชเน; 

โสก พฺยาปน ตตฺเวสุ, ลกฺขณาโท สิยา ปริฯ

๑๑๗๖. 

อาภิมุขฺโ วิสิฏฺฐุ’ทฺธ, กมฺมสารุปฺปวุทฺธิสุ; 

ปูชา’ธิก กุลา’สจฺจ, ลกฺขณาทิมฺหิ จาปฺยภิฯ 

๑๑๗๗. 

อธิกิ’สฺสร, ปาฐา’ธิ, ฏฺฐาน, ปาปุณเนสฺว’ธิฯ 

นิจฺฉเย โจปริตฺตา’ธิ, ภวเน จ วิเสสเนฯ         

๑๑๗๘. 

ปฏิทานนิเสเธสุ, วามา’ทานนิวตฺติสุ; 

สาทิเส ปฏินิธิมฺหิ, อาภิมุขฺโคตีสุ จฯ

๑๑๗๙.

ปติโพเธ ปติคเต, ตถา ปุนกฺริยาย จ; 

สมฺภาวเน ปฏิจฺจตฺเถ, ปตีติ ลกฺขณาทิเก; 

สุ โสภเน สุเข สมฺมา, ภุส สุฏฺฐุ สมิทฺธิสุฯ 

๑๑๘๐. 

อาภิมุขฺย, สมีปา’ทิ, กมฺมา’ลิงฺคน ปตฺติสุ; 

มริยาทุ’ทฺธกมฺมิ’จฺฉา, พนฺธนา’ภิวิธีสุ อาฯ 

๑๑๘๑. 

นิวาสา’วฺหาน คหณ, กิจฺเฉ’สตฺถ นิวตฺติสุ; 

อปฺปสาทา’สิ สรณ, ปติฏฺฐา’วิมฺหยาทิสุฯ 

๑๑๘๒. 

อนฺโตภาว ภุสตฺตา’ติ, สย ปูชาสฺว’ติกฺกเม; 

ภูตภาเว ปสงฺสายํ, ทฬฺหตฺถาโท สิยา อติฯ

๑๑๘๓. 

สมฺภาวเน จ ครหา, เปกฺขาสุ จ สมุจฺจเย; 

ปญฺเห สงฺวรเณ เจว, อาสีสตฺเถ อปี’ริตํฯ 

๑๑๘๔. 

นิทฺเทเส วชฺชเน ปูชา, ปคเต วารเณปิ จ; 

ปทุสฺสเน จ ครหา, โจริกา’โท สิยา อปฯ

๑๑๘๕. 

สมีปปูชา สาทิสฺส, โทสกฺขาโน’ปปตฺติสุ; 

ภุสตฺโต’ปคมา’ธิกฺย, ปุพฺพกมฺมนิวตฺติสุ; 

คยฺหากาโร’ปริตฺเตสุ, อุเป’ตฺย ’นสนา’ทิเกฯ

อิติ อุปสคฺคปทํฯ

๓.๔.๓. อเนกตฺถนิปาตปท

๑๑๘๖. 

เอวํ นิทสฺสนา’กาโร, ปมาสุ สมฺปหํสเน;

อุปเทเส จ วจน, ปฏิคฺคาเห’วธารเณ; 

ครหาเย’ทมตฺเถ จ, ปริมาเน จ ปุจฺฉเนฯ 

๑๑๘๗. 

สมุจฺจเย สมาหาเร, นฺวาจเย เจ’ตรีตเร; 

ปทปูรณมตฺเต จ, จสทฺโท อวธารเณฯ 

๑๑๘๘. 

อิติ เหตุปกาเรสุ, อาทิมฺหิ จา’วธารเณฯ

นิทสฺสเน ปทตฺถสฺส, วิปลฺลาเส สมาปเนฯ 

๑๑๘๙.

สมุจฺจเย โจ’ปมายํ, สงฺสเย ปทปูรเณ; 

ววตฺถิตวิภาสายํ, วา’วสฺสคฺเค วิกปฺปเนฯ 

๑๑๙๐. 

ภูสเน วารเณ จา’ลํ, วุจฺจเต ปริยตฺติยํ;

อโถ’ถา’นนฺตรา’รมฺภ, ปญฺเหสุ ปทปูรเณฯ 

๑๑๙๑. 

ปสงฺสาครหาสญฺญา, สีการาโท ปิ นาม ถ;

นิจฺฉเย จา’นุมานสฺมิ, สิยา นูน วิตกฺกเนฯ 

๑๑๙๒. 

ปุจฺฉา’วธารณา’นุญฺญา, สานฺตฺวนา’ลปเน นนุ;

วเต’กํส, ทยา, หาส, เขทา’ลปน, วิมฺหเยฯ

๑๑๙๓. 

วากฺยารมฺภ, วิสาเทสุ, หนฺท หาเส’นุกมฺปเน;

ยาว ตุ ตาว สากลฺย, มานา’วธฺยวธารเณฯ

๑๑๙๔. 

ปาจี, ปุร, งฺคโตตฺเถสุ, ปุรตฺถา ปฐเม ปฺยถ;

ปพนฺเธ จ จิราตีเต, นิกฏาคามิเก ปุราฯ

๑๑๙๕. 

นิเสธวากฺยาลงฺการา, วธารณปสิทฺธิสุ; 

ขลฺวา’สนฺเน ตุ อภิโต ภิมุโข’ภยโตทิเกฯ

๑๑๙๖. 

กามํ ยทฺยปิสทฺทตฺเถ, เอกํสตฺเถ จ ทิสฺสติ;

อโถ ปน วิเสสสฺมิ, ตเถว ปทปูรเณฯ 

๑๑๙๗. 

หิ การเณ วิเสสา’ว, ธารเณ ปทปูรเณ;

ตุ เหตุวชฺเช ตตฺถา’ถ, กุ ปาเป’สตฺถ’กุจฺฉเนฯ 

๑๑๙๘. 

นุ สงฺสเย จ ปญฺเห ถ, นานา’ เนกตฺถ วชฺชเน;

กิ ตุ ปุจฺฉาชิคุจฺฉาสุ, กํ ตุ วาริมฺหิ มุทฺธนิฯ 

๑๑๙๙.

อมา สหสมีเป ถ, เภเท อปฺปฐเม ปุน;

กิรา’นุสฺสวา’รุจิสุ, อุทา’ปฺยตฺเถ วิกปฺปเนฯ

๑๒๐๐. 

ปตีจี จริเม ปจฺฉา, สามิ ตฺวทฺเธ ชิคุจฺฉเน;

ปกาเส สมฺภเว ปาตุ, อญฺโญญฺเญ ตุ รโห มิโถฯ

๑๒๐๑. 

หา เขทโสกทุกฺเขสุ, เขเท ตฺว’หห วิมฺหเย;

ภิสาปเน ธี นินฺทายํ, ปิธาเน ติริยํ ติโรฯ 

อิติ อเนกตฺถนิปาตปทํ

๓.๔.๔. วิภตฺยนฺตปจฺจย

๑๒๐๒. 

ตุน ตฺวาน ตเว ตฺวา ตุํ, ธา โส ถา กฺขตฺตุ, เมว จ; 

โต ถ ตฺร หิญฺจนํ หิหํ, ธิ ห หิ ธ ธุนา รหิฯ

๑๒๐๓. 

ทานิ โวทาจนํ ทาชฺช, ถํ ตตฺตํ ชฺฌ ชฺชุ อาทโย; 

สมาโส จา’พฺยยีภาโว, ยาเทโส จา’พฺยยํ ภเวติฯ

อิติ อพฺยยวคฺโคฯ

สามญฺญกณฺโฑ ตติโยฯ

อภิธานปฺปทีปิกา สมตฺตาฯ 

นิคมน

๑. 

สคฺคกณฺโฑ จ ภูกณฺโฑ, ตถา สามญฺญกณฺฑิติฯ 

กณฺฑตฺตยานฺวิตา เอสา, อภิธานปฺปทีปิกาฯ 

๒. 

ติทิเว มหิยํ ภุชคาวสเถ, 

สกลตฺถสมวฺหยทีปนิ’ยํ; 

อิห โย กุสโล มติมา ส นโร, 

ปฏุ โหติ มหามุนิโน วจเนฯ 

๓. 

ปรกฺกมภุโช นาม, ภูปาโล คุณภูสโนฯ 

ลงฺกายมาสิ เตชสฺสี, ชยี เกสริวิกฺกโมฯ 

๔. 

วิภินฺนํ จิรํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิกาย-

ตฺตยสฺมิญฺจ กาเรสิ สมฺมา สมคฺเค; 

สเทหํ’ว นิจฺจาทโร ทีฆกาลํ, 

มหคฺเฆหิ รกฺเขสิ โย ปจฺจเยหิฯ 

๕. 

เยน ลงฺกา วิหาเรหิ, คามา’รามปุรีหิ จ; 

กิตฺติยา วิย สมฺพาธี-, กตา เขตฺเตหิ วาปิหิฯ 

๖. 

ยสฺสา’สาธารณํ ปตฺวา-, นุคฺคหํ สพฺพกามทํ; 

อหมฺปิ คนฺถการตฺตํ, ปตฺโต วิพุธโคจรํฯ 

๗. 

การิเต เตน ปาสาท-, โคปุราทิวิภูสิเต; 

สคฺคขณฺเฑ’ว ตตฺโตยา-, สยสฺมึ ปฏิพิมฺพิเตฯ 

๘. 

มหาเชตวนา’ขฺยมฺหิ, วิหาเร สาธุสมฺมเต;

สโรคามสมูหมฺหิ, วสตา สนฺตวุตฺตินาฯ 

๙.

สทฺธมฺมฏฺฐิติกาเมน, โมคฺคลฺลาเนน ธีมตา;

เถเรน รจิตา เอสา, อภิธานปฺปทีปิกาติฯ

อภิธานปฺปทีปิกา ปริสมตฺตาฯ