2.3. ภูกณฺฑ (3)

๒.๕. อรญฺญวคฺค 

๕๓๖. 

อรญฺญํ กานนํ ทาโย, คหนํ วิปินํ วนํ; 

อฏวี’ตฺถี มหารญฺญํ, ตฺวรญฺญานีตฺถิยํ ภเวฯ 

๕๓๗. 

นครา นาติทูรสฺมิ, สนฺเตหิ โยภิโรปิโต; 

ตรุสณฺโฑ ส อาราโม, ตโถปวนมุจฺจเตฯ

๕๓๘. 

สพฺพสาธารณา’รญฺญํ, รญฺญมุยฺยานมุจฺจเต;

เญยฺยํ ตเทว ปมท-, วนมนฺเตปุโรจิตํฯ 

๕๓๙.

ปนฺติ วีถฺยา’วลิ เสณิ, ปาฬิ เลขา ตุ ราชิ จ; 

ปาทโป วิฏปี รุกฺโข, อโค สาโล มหีรุโหฯ 

๕๔๐. 

ทุโม ตรุ กุโช สาขี, คจฺโฉ ตุ ขุทฺทปาทโป;

ผลนฺติ เย วินา ปุปฺผํ, เต วุจฺจนฺติ วนปฺปติฯ 

๕๔๑. 

ผลปากาวสาเน โย, มรตฺโยสธิ สา ภเว;

ตีสุ วญฺฌาผลา จาถ, ผลิโน ผลวา ผลีฯ 

๕๔๒. 

สมฺผุลฺลิโต ตุ วิกโจ, ผุลฺโล วิกสิโต ติสุ; 

สิโร’คฺคํ สิขโรนิตฺถี, สาขา ตุ กถิตา ลตาฯ 

๕๔๓. 

ทลํ ปลาสํ ฉทนํ, ปณฺณํ ปตฺตํ ฉโท ปฺยถ; 

ปลฺลโว วา กิสลยํ, นวุพฺภินฺเน ตุ องฺกุโรฯ

๕๔๔. 

มกุลํ วา กุฏุมโล, ขารโก ตุ จ ชาลกํ; (มกุฬํ)

กลิกา โกรโกนิตฺถี, วณฺฏํ ปุปฺผาทิพนฺธนํฯ 

๕๔๕. 

ปสโว กุสุมํ ปุปฺผํ, ปราโค ปุปฺผโช รโช;

มกรนฺโท มธุ มตํ, ถวโก ตุ จ โคจฺฉโกฯ 

๕๔๖. 

ผเล ตฺวา’เม สลาฏุ’ตฺโต, ผลํ ตุ ปกฺกมุจฺจเต; 

จมฺปก’มฺพาทิ กุสุม-, ผลนามํ นปุํสเกฯ 

๕๔๗. 

มลฺลิกาที ตุ กุสุเม, สลิงฺคา วีหโย ผเล;

ชมฺพู’ตฺถี ชมฺพวํ ชมฺพุ, วิฏโป วิฏภี’ตฺถิยํฯ 

๕๔๘. 

มูลมารพฺภ สาขนฺโต, ขนฺโธ ภาโค ตรุสฺสถ; 

โกฏโรนิตฺถิยํ รุกฺขจฺ-, ฉิทฺเท กฏฐํ ตุ ทารุ จฯ

๕๔๙.

พุนฺโท มูลญฺจ ปาโทถ, สงฺกุ’ตฺโต ขาณุนิตฺถิยํ; 

กรหาฏํ ตุ กนฺโทถ, กฬีโร มตฺถโก ภเวฯ 

๕๕๐. 

วลฺลรี มญฺชรี นารี, วลฺลี ตุ กถิตา ลตา; 

ถมฺโภ คุมฺโพ จ อกฺขนฺเธ, ลตา วิรู ปตานินีฯ 

๕๕๑. 

อสฺสตฺโถ โพธิ จ ทฺวีสุ, นิโคฺรโธ ตุ วโฏ ภเว; 

กพิฏฺโฐ จ กปิตฺโถ จ, ยญญงฺโค ตุ อุทุมฺพโรฯ (กพิตฺโถ)

๕๕๒. 

โกวิฬาโร ยุคปตฺโต, อุทฺทาโล วาตฆาตโก; 

ราชรุกฺโข กตมาลีนฺ-, ทีวโร พฺยาธิฆาตโกฯ 

๕๕๓. 

ทนฺตสโฐ จ ชมฺภีโร, วรโณ ตุ กเรริ จ; 

กึสุโก ปาฬิภทฺโทถ, วญฺชุโล ตุ จ เวตโสฯ 

๕๕๔. 

อมฺพาฏโก ปีตนโก, มธุโก ตุ มธุทฺทุโม; 

อโถ คุฬผโล ปีลุ, โสภญฺชโน จ สิคฺคุ จฯ 

๕๕๕. 

สตฺตปณฺณี ฉตฺตปณฺโณ, ตินิโส ตฺวติมุตฺตโก; 

กึสุโก ตุ ปลาโสถ, อริฏฺโฐ เผณิโล ภเวฯ (เผนิโล)

๕๕๖. 

มาลูร เพลุวา พิลฺโล, ปุนฺนาโค ตุ จ เกสโร; 

สาลโว ตุ จ โลทฺโทถ, ปิยาโล สนฺนกทฺทุ จฯ 

๕๕๗. 

ลิโกจโก ตถา’งฺโกโล, อถ คุคฺคุลุ โกสิโก; 

อมฺโพ จูโต สโห ตฺเวโส, สหกาโร สุคนฺธวาฯ 

๕๕๘. 

ปุณฺฑรีโก จ เสตมฺโพ, เสลุ ตุ พหุวารโก; 

เสปณฺณี กาสฺมิรี จาถ, โกลี จ พทรีตฺถิยํฯ 

๕๕๙.

โกลํ จานิตฺถี พทโร, ปิลกฺโข ปิปฺปลี’ตฺถิยํ; 

ปาฏลี กณฺหวณฺฏา จ, สาทุกณฺโฏ วิกงฺกโตฯ (กณฺหวนฺตา)

๕๖๐. 

ตินฺทุโก กาฬกฺขนฺโธ จ, ติมฺพรูสก ติมฺพรู; 

เอราวโต ตุ นารงฺโค, กุลโก กากตินฺทุโกฯ 

๕๖๑. 

กทมฺโพ ปิยโก นีโป, ภลฺลี ภลฺลาตโก ติสุ; 

ฌาวุโก ปิจุโล จาถ, ติลโก ขุรโก ภเวฯ 

๕๖๒. 

จิญฺจา จ ตินฺติณี จาถ, คทฺทภณฺโฑ กปีตโน; 

สาโล’สฺสกณฺโณ สชฺโชถ, อชฺชุโน กกุโธ ภเวฯ 

๕๖๓. 

นิจุโล มุจลินฺโท จ, นีโปถ ปิยโก ตถา; 

อสโน ปีตสาโลถ, โคลีโส ฌาฏโล ภเวฯ 

๕๖๔. 

ขีริกา ราชายตนํ, กุมฺภี กุมุทิกา ภเว; 

ยูโป ตุ กมุโก จาถ, ปฏฺฏิ ลาขาปสาทโนฯ

๕๖๕. 

อิงฺคุที ตาปสตรุ, ภุชปตฺโต ตุ อาภุชี; 

ปิจฺฉิลา สิมฺพลี ทฺวีสุ, โรจโน โกฏสิมฺพลีฯ 

๕๖๖. 

ปกิริโย ปูติโกถ, โรหี โรหิตโก ภเว; 

เอรณฺโฑ ตุ จ อามณฺโฑ, อถ สตฺตุผลา สมีฯ 

๕๖๗. 

นตฺตมาโล กรญฺโชถ, ขทิโร ทนฺตธาวโน; 

โสมวกฺโก ตุ กทโร, สลฺโล ตุ มทโน ภเวฯ 

๕๖๘. 

อถาปิ อินฺทสาโล จ, สลฺลกี ขารโก สิยา; 

เทวทารุ ภทฺททารุ, จมฺเปยฺโย ตุ จ จมฺปโกฯ 

๕๖๙.

ปนโส กณฺฏกิผโล, อภยา ตุ หรีตกี; 

อกฺโข วิภีตโก ตีสุ, อมตา’มลกี ติสุฯ 

๕๗๐. 

ลพุโช ลิกุโจ จาถ, กณิกาโร ทุมุปฺปโล; 

นิมฺโพ’ริฏฺโฐ ปุจิมนฺโท, กรโก ตุ จ ทาฬิโมฯ

๕๗๑. 

สรโล ปูติกฏฺฐญฺจ, กปิลา ตุ จ สึสปา; 

สามา ปิยงฺคุ กงฺคุปิ, สิรีโส ตุ จ ภณฺฑิโลฯ

๕๗๒. 

โสณโก ทีฆวณฺโฏ จ, วกุโล ตุ จ เกสโร; (ทีฆวนฺโต)

กาโกทุมฺพริกา เผคฺคุ, นาโค ตุ นาคมาลิกาฯ 

๕๗๓. 

อโสโก วญฺชุโล จาถ, ตกฺการี เวชยนฺติกา; 

ตาปิญฺโฉ จ ตมาโลถ, กุฏโช คิริมลฺลิกาฯ 

๕๗๔. 

อินฺทยโว ผเล ตสฺสาคฺ-, คิมนฺโถ กณิกา ภเว;

นิคุณฺฑิ’ตฺถี สินฺทุวาโร, ติณสูลํ ตุ มลฺลิกาฯ (นิคุณฺฐิตฺถี, ติณสุญฺญํ)

๕๗๕. 

เสผาลิกา นีลิกาถ, อปฺโผฏา วนมลฺลิกา; 

พนฺธุโก ชโสุมนํ, ภณฺฑิโก พนฺธุชีวโกฯ 

๕๗๖. 

สุมนา ชาติสุมนา, มาลตี ชาติ วสฺสิกี; 

ยูถิกา มาคธี จาถ, สตฺตลา นวมลฺลิกาฯ 

๕๗๗. 

วาสนฺตี,ตฺถี อติมุตฺโต, กรวีโร’สฺสมารโก; 

มาตุลุงฺโค พีชปูโร, อุมฺมตฺโต ตุ จ มาตุโลฯ 

๕๗๘. 

กรมนฺโท สุเสโน จ, กุนฺทํ ตุ มาฆฺยมุจฺจเต; 

เทวตาโส ตุ ชีมูโต-, ถา’มิลาโต มหาสหาฯ 

๕๗๙.

อโถ เสเรยฺยโก ทาสี, กึกิราโต กุรณฺฏโก; 

อชฺชุโก สิตปณฺณาโส, สมีรโณ ผณิชฺชโกฯ 

๕๘๐. 

ชปา ตุ ชยสุมนํ, กรีโร กกโจ ภเว; 

รุกฺขาทนี จ วนฺทากา, จิตฺตโก ตฺว’คฺคิสญฺญิโตฯ 

๕๘๑. 

อกฺโก วิกีรโณ ตสฺมึ, ตฺว’ ฬกฺโก เสตปุปฺผเก;

ปูติลตา คโฬจี จ, มุพฺพา มธุรสาปฺยถฯ 

๕๘๒. 

กปิกจฺฉุ ทุผสฺโสถ, มญฺชิฏฺฐา วิกสา ภเว; 

อมฺพฏฺฐา จ ตถา ปาฐา, กฏุกา กฏุโรหิณีฯ

๕๘๓. 

อปามคฺโค เสขริโก, ปิปฺปลี มาคธี มตา; 

โคกณฺฏโก จ สิงฺฆาโฏ, โกลวลฺลี’ภปิปฺปลีฯ (ปิปฺผลี)

๕๘๔. 

โคโลมี ตุ วจา จาถ, คิริกณฺยปราชิตา; 

สีหปุจฺฉี ปญฺหิปณฺณี, สาลปณฺณี ตุ จ’ตฺถิราฯ (จถิรา)

๕๘๕. 

นิทิทฺธิกา ตุ พฺยคฺฆี จ, อถ นีลี จ นีลินี; 

ชิญฺชุโก เจว คุญฺชาถ, สตมูลี สตาวรีฯ 

๕๘๖. 

มโหสธํ ตฺว’ติวิสา, พากุจี โสมวลฺลิกา; 

ทาพฺพี ทารุหลิทฺทาถ, พิฬงฺคํ จิตฺรตณฺฑุลาฯ 

๕๘๗. 

นุหี เจว มหานาโม, มุทฺทิกา ตุ มธุรสา; 

อถาปิ มธุกํ ยฏฺฐิ-, มธุกามธุยฏฐิกา ฯ

๕๘๘. 

วาติงฺคโณ จ ภณฺฑากี, วาตฺตากี พฺรหตีปฺยถ; 

นาคพลา เจว ฌสา, ลางฺคลี ตุ จ สารทีฯ 

๕๘๙. 

รมฺภา จ กทลี โมโจ, กปฺปาสี พทรา ภเว; 

นาคลตา ตุ ตมฺพูลี, อคฺคิชาลา ตุ ธาตกีฯ 

๕๙๐. 

ติวุตา ติปุฏา จาถ, สามา กาฬา จ กถฺยเต; 

อโถ สิงฺคี จ อุสโภ, เรณุกา กปิฬา ภเวฯ (กปิลา)

๕๙๑. 

หิริเวรญฺจ วาลญฺจ, รตฺตผลา ตุ พิมฺพิกา; 

เสเลยฺย’มสฺมปุปฺผญฺจ, เอลา ตุ พหุลา ภเวฯ 

๕๙๒. 

กุฏฺฐญฺจ พฺยาธิ กถิโต, วาเนยฺยํ ตุ กุฏนฺนฏํ; 

โอสธิ ชาติมตฺตมฺหิ, โอสธํ สพฺพ’มชาติยํฯ 

๕๙๓. 

มูลํ ปตฺตํ กฬีร’คฺคํ, กนฺทํ มิญฺชา ผลํ ตถา; 

ตโจ ปุปฺผญฺจ ฉตฺตนฺติ, สากํ ทสวิธํ มตํฯ 

๕๙๔. 

ปปุนฺนาโฏ เอฬคโล, ตณฺฑุเลยฺโย’ปฺปมาริโส; 

ชีวนฺติ ชีวนี จาถ, มธุรโก จ ชีวโกฯ 

๕๙๕. 

มหากนฺโท จ ลสุณํ, ปลณฺฑุ ตุ สุกนฺทโก; 

ปโฏโล ติตฺตโก จาถ, ภิงฺคราโช จ มกฺกโวฯ 

๕๙๖. 

ปุนนฺนวา โสถฆาตี, วิตุนฺนํ สุนิสณฺณกํ; (สุนิสนฺนกํ)

การเวลฺโล ตุ สุสวี, ตุมฺพฺยา’ลาพุ จ ลาพุ สาฯ 

๕๙๗. 

เอฬาลุกญฺจ กกฺการี, กุมฺภณฺโฑ ตุ จ วลฺลิโภ; 

อินฺทวารุณี วิสาลา, วตฺถุกํ วตฺถุเลยฺยโกฯ 

๕๙๘. 

มูลโกนิตฺถิยํ จุจฺจุ, ตมฺพโก จ กลมฺพโก; 

สากเภทา กาสมทฺท-, ฌชฺฌรี ผคฺควา’ทโยฯ 

๕๙๙.

สทฺทโล เจว ทุพฺพา จ, โคโลมี สา สิตา ภเว;

คุนฺทา จ ภทฺทมุตฺตญฺจ, รสาโล ตุ’จฺฉุ เวฬุ ตุฯ 

๖๐๐. 

ตจสาโร เวณุ วํโส, ปพฺพํ ตุ ผลุ คณฺฐิ โส; 

กีจกา เต สิยุํ เวณู, เย นทนฺตฺยา’นิลทฺธุตาฯ 

๖๐๑. 

นโฬ จ ธมโน โปฏ-, คโล ตุ กาสมิตฺถิ น; 

เตชโน ตุ สโร มูลํ, ตู’ สีรํ พีรณสฺส หิฯ 

๖๐๒. 

กุโส วรหิสํ ทพฺโพ, ภูติณกํ ตุ ภูติณํ; 

ฆาโส ตุ ยวโส จาถ, ปูโค ตุ กมุโก ภเวฯ 

๖๐๓. 

ตาโล วิเภทิกา จาถ, ขชฺชุรี สินฺทิ วุจฺจติฯ

๖๐๔. 

หินฺตาล, ตาล, ขชฺชูรี, นาลิเกรา ตเถว จ; 

ตาลี จ เกตกี นารี, ปูโค จ ติณปาทปาติฯ 

อิติ อรญฺญวคฺโคฯ

๒.๖. อรญฺญาทิวคฺค 

๒.๖.๑. เสลาทิ

๖๐๕. 

ปพฺพโต คิริ เสโล’ทฺทิ, นคา’จล,สิลุจฺจยา; 

สิขรี ภูธโรถพฺภ, ปาสาณา’สฺโม’ปโล สิลาฯ 

๖๐๖. 

คิชฺฌกูโฏ จ เวภาโร, เวปุลฺโล’สิคิลี นคา;

วิญฺโฌ ปณฺฑว วงฺกาที, ปุพฺพเสโล ตุ โจ’ทโย; 

มนฺทโร ปรเสโล’ตฺโถ, หิมวา ตุ หิมาจโลฯ 

๖๐๗. 

คนฺธมาทน เกลาส, จิตฺตกูฏ สุทสฺสนา; 

กาลกูโฏติกูฏา’สฺส, ปตฺโถ ตุ สานุ นิตฺถิยํฯ 

๖๐๘. 

กูโฏ วา สิขรํ สิงฺคํ, ปปาโต ตุ ตโฏ ภเว; 

นิตมฺโพ กฏโกนิตฺถี, นิชฺฌโร ปสโว’มฺพุโนฯ 

๖๐๙.

ทรี’ตฺถี กนฺทโร ทฺวีสุ, เลณํ ตุ คพฺภรํ คุหา; 

สิลาโปกฺขรณี โสณฺฑี, กุญฺชํ นิกุญฺชมิตฺถิ นฯ 

๖๑๐. 

อุทฺธ มธิจฺจกา เสลสฺ-, สาสนฺนา ภูมฺยุ ปจฺจกา;

ปาโท ตุ’ปนฺตเสโล ถ, ธาตุ’ตฺโต เคริกาทิโกฯ 

อิติ เสลาทิฯ

๒.๖.๒. สีหาทิ

๖๑๑. 

มิคินฺโท เกสรี สีโห, ตรจฺโฉ ตุ มิคาทโน; 

พฺยคฺโฆ ตุ ปุณฺฑรีโกถ, สทฺทูโล ทีปินี’ริโตฯ 

๖๑๒. 

อจฺโฉ อิกฺโก จ อิสฺโส ตุ, กาฬสีโห อิโสปฺยถ; 

โรหิโส โรหิโต จาถ, โคกณฺโณ คณิ กณฺฏกาฯ

๖๑๓. 

ขคฺค ขคฺควิสาณา ตุ, ปลาสาโท จ คณฺฑโก; 

พฺยคฺฆาทิเก วาฬมิโค, สาปโทถ ปฺลวงฺคโมฯ 

๖๑๔. 

มกฺกโฏ วานโร สาขา-, มิโค กปิ วลีมุโข; 

ปลวงฺโค, กณฺหตุณฺโฑ, โคนงฺคุโลติ โส มโตฯ 

๖๑๕. 

สิงฺคาโล ชมฺพุโก โกตฺถุ, เภรโว จ สิวาปฺยถฯ 

พิฬาโร พพฺพุ มญฺชาโร, โกโก ตุ จ วโก ภเวฯ 

๖๑๖. 

มหิโส จ ลุลาโยถ, ควโช ควโย สมา; (มหึโส)

สลฺโล ตุ สลฺลโก ถา’สฺส, โลมมฺหิ สลลํ สลํฯ 

๖๑๗. 

หริโณ มิคสารงฺคา, มโค อชินโยนิ จ; 

สูกโร ตุ วโรโหถ, เปลโก จ สโส ภเวฯ 

๖๑๘. 

เอเณยฺโย เอณิมิโค จ, ปมฺปฏโก ตุ ปมฺปโก; 

วาตมิโค ตุ จลนี, มูสิโก ตฺวา’ขุ อุนฺทุโรฯ 

๖๑๙.

จมโร ปสโท เจว, กุรุงฺโค มิคมาตุกา; 

รุรุ รงฺกุ จ นีโก จ, สรภาที มิคนฺตราฯ 

๖๒๐. 

ปิยโก จมูรุ กทลี-, มิคาที จมฺมโยนิโย; 

มิคา ตุ ปสโว สีหา-, ทโย สพฺพจตุปฺปทาฯ 

๖๒๑. 

ลูตา ตุ ลูติกา อุณฺณ-, นาภิ มกฺกฏโก สิยา; 

วิจฺฉิโก ตฺวา’ฬิ กถิโต, สรพู ฆรโคฬิกาฯ 

๖๒๒. 

โคธา กุณฺโฑปฺยโถ กณฺณ-, ชลูกา สตปทฺยถ; 

กลนฺทโก กาฬกาถ, นกุโล มงฺคุโส ภเวฯ 

๖๒๓. 

กกณฺฏโก จ สรโฏ, กีโฏ ตุ ปุฬโว กิมิ; 

ปาณโก จาปฺยโถ อุจฺจา-, ลิงฺโค โลมสปาณโกฯ 

๖๒๔. 

วิหงฺโค วิหโค ปกฺขี, วิหงฺคมขค’ณฺฑชา; 

สกุโณ จ สกุนฺโต วิ, ปตงฺโค สกุณี ทฺวิโชฯ 

๖๒๕. 

วกฺกงฺโค ปตฺตยาโน จ, ปตนฺโต นีฬโช ภเว; 

ตพฺเภทา วฏฺฏกา ชีวญฺ-, ชีโว จโกรติตฺติราฯ

๖๒๖. 

สาฬิกา กรวีโก จ, รวิหํโส กุกุตฺถโก; 

การณฺฑโว จ ปิลโว, โปกฺขรสาตกา’ทโยฯ 

๖๒๗. 

ปตตฺตํ เปขุณํ ปตฺตํ, ปกฺโข ปิญฺฉํ ฉโท ครุ; 

อณฺฑํ ตุ ปกฺขิพีเชถ, นีโฬนิตฺถี กุลาวกํฯ 

๖๒๘. 

สุปณฺณมาตา วินตา, มิถุนํ ถีปุมทฺวยํฯ 

ยุคํ ตุ ยุคลํ ทฺวนฺทํ, ยมกํ ยมลํ ยมํฯ (ยุคฬํ)

๖๒๙.

สมูโห คณสงฺฆาตา, สมุทาโย จ สญฺจโย; 

สนฺโทโห นิวโห โอโฆ, วิสโร นิกโร จโยฯ 

๖๓๐. 

กาโย ขนฺโธ สมุทโย, ฆฏา สมิติ สํหติ; 

ราสิ ปุญฺโช สมวาโย, ปูโค ชาตํ กทมฺพกํฯ 

๖๓๑. 

พฺยูโห วิตาน คุมฺพา จ, กลาโป ชาล มณฺฑลํ; 

สมานานํ คโณ วคฺโค, สงฺโฆ สตฺโถ ตุ ชนฺตุนํฯ 

๖๓๒. 

สชาติกานํ ตุ กุลํ, นิกาโย ตุ สธมฺมินํ;

ยูโถนิตฺถี สชาติย-, ติรจฺฉานานมุจฺจเตฯ 

๖๓๓. 

สุปณฺโณ เวนเตยฺโย จ, ครุโฬ วิหคาธิโป; 

ปรปุฏฺโฐ ปรภโต, กุณาโล โกกิโล ปิโกฯ

๖๓๔. 

โมโร มยูโร วรหี, นีลคีวสิขณฺฑิโน; 

กลาปี จ สิขี เกกี, จูฬา ตุ จ สิขา ภเวฯ 

๖๓๕. 

สิขณฺโฑ วรหญฺเจว, กลาโป ปิญฺฉมปฺยถ; 

จนฺทโก เมจโก จาถ, ฉปฺปโท จ มธุพฺพโตฯ 

๖๓๖. 

มธุลีโห มธุกโร, มธุโป ภมโร อลิ; (อฬิ)

ปาราวโต กโปโต จ, กกุโฏ จ ปาเรวโตฯ (ปาเรวโฏ)

๖๓๗. 

คิชฺโฌ คทฺโธถ กุลโล, เสโน พฺยคฺฆีนโสปฺยถ; 

ตพฺเภทา สกุณคฺฆิ’ตฺถี, อาโฏ ทพฺพิมุขทฺวิโชฯ 

๖๓๘. 

อุหุงฺกาโร อุลูโก จ, โกสิโย วายสาริ จ; 

กาโก ตฺว’ริฏฺโฐ ธงฺโก จ, พลิปุฏโฐ จ วายโสฯ

๖๓๙.

กาโกโล วนกาโกถ, ลาโป ลฏุกิกาปฺยถ; 

วารโณ หตฺถิลิงฺโค จ, หตฺถิโสณฺฑวิหงฺคโมฯ 

๖๔๐. 

อุกฺกุโส กุรโร โกลฏฺ-, ฐิปกฺขิมฺหิ จ กุกฺกุโห; 

สุโว ตุ กีโร จ สุโก, ตมฺพจูโฬ ตุ กุกฺกุโฏฯ

๖๔๑. 

วนกุกฺกุโฏ จ นิชฺชิวฺโห, อถ โกญฺจา จ กุนฺตนี; 

จกฺกวาโก ตุ จกฺกวฺโห, สารงฺโค ตุ จ จาตโกฯ 

๖๔๒. 

ตุลิโย ปกฺขิพิฬาโล, สตปตฺโต ตุ สารโส; 

พโก ตุ สุกฺกกาโกถ, พลากา วิสกณฺฐิกาฯ 

๖๔๓. 

โลหปิฏฺโฐ ตถา กงฺโก, ขญฺชรีโฏ ตุ ขญฺชโน; 

กลวิงฺโก ตุ จาฏโก, ทินฺทิโภ ตุ กิกี ภเวฯ

๖๔๔. 

กาทมฺโพ กาฬหํโสถ, สกุนฺโต ภาสปกฺขินิ; 

ธูมฺยาโฏ ตุ กลิงฺโคถ, ทาตฺยูโห กาฬกณฺฐโกฯ 

๖๔๕. 

ขุทฺทาที มกฺขิกาเภทา, ฑํโส ปิงฺคลมกฺขิกา;

อาสาฏิกา มกฺขิกาณฺฑํ, ปตงฺโค สลโภ ภเวฯ (ปฏงฺโค)

๖๔๖. 

สูจิมุโข จ มกโส, จีรี ตุ ฌลฺลิกาถ จ;

ชตุกา ชินปตฺตาถ, หํโส เสตจฺฉโท ภเวฯ 

๖๔๗. 

เต ราชหํสา รตฺเตหิ, ปาทตุณฺเฑหิ ภาสิตา;

มลฺลิกา’ขฺยา ธตรฏฺฐา, มลีเนหฺยสิเตหิ จฯ

๖๔๘. 

ติรจฺโฉ ตุ ติรจฺฉาโน, ติรจฺฉานคโต สิยาติฯ 

อิติ สีหาทิฯ

อิติ อรญฺญาทิวคฺโคฯ

๒.๗. ปาตาลวคฺค 

๖๔๙.

อโธภุวนํ ปาตาลํ, นาคโลโก รสาตลํ; 

รนฺธํ ตุ วิวรํ ฉิทฺทํ, กุหรํ สุสิรํ พิลํฯ 

๖๕๐. 

สุสิ’ตฺถี ฉิคฺคลํ โสพฺภํ, สจฺฉิทฺเท สุสิรํ ติสุ;

ถิยํ ตุ กาสุ อาวาโฏ, สปฺปราชา ตุ วาสุกีฯ 

๖๕๑. 

อนนฺโต นาคราชาถ, วาหโส’ชคโร ภเว; 

โคนโส ตุ ติลิจฺโฉถ, เทฑฺฑุโภ ราชุโล ภเวฯ (ติริจฺโฉถ)

๖๕๒. 

กมฺพโล’สฺสตโร เมรุ-, ปาเท นาคาถ ธมฺมนี;

สิลุตฺโต ฆรสปฺโปถ, นีลสปฺโป สิลาภุ จฯ 

๖๕๓. 

อาสิวิโส ภุชงฺโค’หิ, ภุชโค จ ภุชงฺคโม; 

สรีสโป ผณี สปฺปา-, ลคทฺทา โภคิปนฺนคาฯ 

๖๕๔. 

ทฺวิชิวฺโห อุรโค วาโฬ, ทีโฆ จ ทีฆปิฏฺฐิโก; 

ปาทูทโร วิสธโร, โภโค ตุ ผณิโน ตนุฯ

๖๕๕.  

อาสี’ตฺถี สปฺปทาฐาถ, นิมฺโมโก กญฺจุโก สมา; 

วิสํ ตฺว’นิตฺถี ครฬํ, ตพฺเภทา วา หลาหโลฯ 

๖๕๖. 

กาฬกูฏาทโย จาถ, วาฬคฺคาตฺยหิตุณฺฑิโกฯ 

๖๕๗. 

นิรโย ทุคฺคติ’ตฺถี จ, นรโก, โส มหา’ฏฺฐธา;

สญฺชีโว กาฬสุตฺโต จ, มหาโรรุว โรรุวา; 

ปตาปโน อวีจิ’ตฺถี, สงฺฆาโต ตาปโน อิติฯ

๖๕๘. 

ถิยํ เวตรณี โลห-, กุมฺภี ตตฺถ ชลาสยา;

การณิโก นิรยโป, เนรยิโก ตุ นารโกฯ 

๖๕๙.

อณฺณโว สาคโร สินฺธุ, สมุทฺโท รตนากโร; 

ชลนิธฺยุ’ทธิ, ตสฺส, เภทา ขีรณฺณวาทโยฯ 

๖๖๐. 

เวลา’สฺส กูลเทโสถ, อาวฏฺโฏ สลิลพฺภโม; 

เถโว ตุ พินฺทุ ผุสิตํ, ภโม ตุ ชลนิคฺคโมฯ

๖๖๑. 

อาโป ปโย ชลํ วาริ, ปานียํ สลิลํ ทกํ; 

อณฺโณ นีรํ วนํ วาลํ, โตยํ อมฺพุ’ทกญฺจ กํฯ 

๖๖๒. 

ตรงฺโค จ ตถา ภงฺโค, อูมิ วีจิ ปุมิตฺถิยํ; 

อุลฺโลโล ตุ จ กลฺโลโล, มหาวีจีสุ กถฺยเตฯ 

๖๖๓. 

ชมฺพาโล กลลํ ปงฺโก, จิกฺขลฺลํ กทฺทโม ปฺยถ; 

ปุลินํ วาลุกา วณฺณุ, มรู’รุ สิกตา ภเวฯ 

๖๖๔. 

อนฺตรีปญฺจ ทีโป วา, ชลมชฺฌคตํ ถลํ;

ตีรํ ตุ กูลํ โรธญฺจ, ปตีรญฺจ ตฏํ ติสุฯ 

๖๖๕. 

ปารํ ปรมฺหิ ตีรมฺหิ, โอรํ ตฺว’ปารมุจฺจเต;

อุฬุมฺโป ตุ ปฺลโว กุลฺโล, ตโร จ ปจฺจรี’ตฺถิยํฯ 

๖๖๖. 

ตรณี ตริ นาวา จ, กูปโก ตุ จ กุมฺภกํ; 

ปจฺฉาพนฺโธ โคฏวิโส, กณฺณธาโร ตุ นาวิโกฯ 

๖๖๗. 

อริตฺตํ เกนิปาโตถ, โปตวาโห นิยามโก; 

สํยตฺติกา ตุ นาวาย, วาณิชฺชมาจรนฺติ เยฯ 

๖๖๘. 

นาวายงฺคา’ลงฺกาโร จ, วฏากาโร ผิยาทโย;

โปโต ปวหนํ วุตฺตํ, โทณิ ตฺวิ’ตฺถี ตถา’มฺพณํฯ 

๖๖๙.

คภีร นินฺน คมฺภีรา, อุตฺตานํ ตพฺพิปกฺขเก; (โถตฺตานํ)

อคาธํ ตฺว’ตลมฺผสฺสํ, อนจฺโฉ กลุสา’วิลาฯ 

๖๗๐. 

อจฺโฉ ปสนฺโน วิมโล, คภีรปฺปภุตี ติสุ; 

ธีวโร มจฺฉิโก มจฺฉ, พนฺธ เกวฏฺฏ ชาลิกาฯ

๖๗๑. 

มจฺโฉ มีโน ชลจโร, ปุถุโลโม’มฺพุโช ฌโส; 

โรหิโต มคฺคุโร สิงฺคี, พลโช มุญฺช ปาวุสาฯ 

๖๗๒. 

สตฺตวงฺโก สวงฺโก จ, นฬมีโน จ คณฺฑโก; 

สุสุกา สผรี มจฺฉ-, ปฺปเภทา มกราทโยฯ 

๖๗๓. 

มหามจฺฉา ติมิ ติมิ-, งฺคโล ติมิรปิงฺคโล; 

อานนฺโท ติมินนฺโท จ, อชฺฌาโรโห มหาติมิฯ 

๖๗๔. 

ปาสาณมจฺโฉ ปาฐีโน, วงฺโก ตุ พฬิโส ภเว; 

สุสุมาโร ตุ กุมฺภีโล, นกฺโก กุมฺโม ตุ กจฺฉโปฯ 

๖๗๕. 

กกฺกฏโก กุฬีโร จ, ชลูกา ตุ จ รตฺตปา; 

มณฺฑูโก ททฺทุโร เภโก; คณฺฑุปฺปาโท มหีลตาฯ

๖๗๖. 

อถ สิปฺปี จ สุตฺติ’ตฺถี, สงฺเข ตุ กมฺพุ’นิตฺถิยํ; 

ขุทฺทสงฺขฺเย สงฺขนโข, ชลสุตฺติ จ สมฺพุโกฯ 

๖๗๗. 

ชลาสโย ชลาธาโร, คมฺภีโร รหโท ถ จ;

อุทปาโน ปานกูโป, ขาตํ โปกฺขรณี’ตฺถิยํฯ 

๖๗๘. 

ตฬาโก จ สโร’นิตฺถี, วาปี จ สรสี’ตฺถิยํ; 

ทโห’มฺพุชากโร จาถ, ปลฺลลํ ขุทฺทโก สโรฯ 

๖๗๙.

อโนตตฺโต ตถา กณฺณ-, มุณฺโฑ จ รถการโก; 

ฉทฺทนฺโต จ กุณาโล จ, วุตฺตา มนฺทากินี’ตฺถิยํฯ 

๖๘๐. 

ตถา สีหปฺปปาโตติ, เอเต สตฺต มหาสรา;

อาหาโว ตุ นิปานญฺจา, ขาตํ ตุ เทวขาตกํฯ 

๖๘๑. 

สวนฺตี นินฺนคา สินฺธุ, สริตา อาปคา นที; 

ภาคีรถี ตุ คงฺคาถ, สมฺเภโท สินฺธุสงฺคโมฯ 

๖๘๒. 

คงฺคา’จิรวตี เจว, ยมุนา สรภู (สรพู) มหี;

อิมา มหานที ปญฺจ, จนฺทภาคา สรสฺสตี ฯ 

๖๘๓. 

เนรญฺชรา จ กาเวรี, นมฺมทาที จ นินฺนคา;

วาริมคฺโค ปณาลี’ตฺถี, ปุเม จนฺทนิกา ตุ จฯ

๖๘๔. 

ชมฺพาลี โอลิคลฺโล จ, คามทฺวารมฺหิ กาสุยํฯ 

สโรรุหํ สตปตฺตํ, อรวินฺทญฺจ วาริชํฯ 

๖๘๕. 

อนิตฺถี ปทุมํ ปงฺเก- รุหํ นลิน โปกฺขรํ; 

มุฬาลปุปฺผํ กมลํ, ภิสปุปฺผํ กุเสสยํฯ 

๖๘๖. 

ปุณฺฑรีกํ สิตํ, รตฺตํ, โกกนทํ โกกาสโก;

กิญฺชกฺโข เกสโร นิตฺถี, ทณฺโฑ ตุ นาล มุจฺจเตฯ 

๖๘๗. 

ภิสํ มุฬาโล นิตฺถี จ, พีชโกโส ตุ กณฺณิกา; 

ปทุมาทิสมูเห ตุ, ภเว สณฺฑมนิตฺถิยํฯ 

๖๘๘. 

อุปฺปลํ กุวลยญฺจ, นีลํ ตฺวิ’นฺทีวรํ สิยา; 

เสเตตุ กุมุทญฺจสฺส, กนฺโท สาลูก มุจฺจเตฯ 

๖๘๙.

โสคนฺธิกํ กลฺลหารํ, ทกสีตลิกํ ปฺยถ; 

เสวาโล นีลิกา จาถ, ภิสินฺยมฺพุชินี ภเวฯ 

๖๙๐. 

เสวาลา ติลพีชญฺจ, สงฺเข จ ปณกาทโยติฯ 

อิติ ปาตาลวคฺโคฯ

ภูกณฺโฑ ทุติโย นิฏฺฐิโตฯ