๑. ชื่อข้อมูล นายบุญทา อุประเสน

๒. ลักษณะ c วรรณกรรมพื้นบ้านและภาษา

c ศิลปะการแสดง

c แนวปฏิบัติทางสังคมพิธีกรรม ประเพณี และเทศกาล

þ อาหาร/ความรู้และการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล

c งานช่างฝีมือดั้งเดิม

c การละเล่นพื้นบ้าน กีฬาพื้นบ้าน และศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัว

๓. รายละเอียดข้อมูล

๓.๑) ประวัติความเป็นมาข้อมูล

เกิดเมื่อวันที่ ๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๑ ณ บ้านเลขที่ ๘๐ หมู่ที่ ๑ บ้านป่าหุ่ง เป็นบุตรของนายพรม นางคำผง อุปเสน มีพี่น้อง 6 คน(ผู้ชาย 4 คน ผู้หญิง ๒ คน) จบการศึกษา พ.ศ. ๒๔๙๔ ในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ โรงเรียนบ้านทุ่งป่าแดด

วันที่ ๑๒ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๑ ศึกษาวิชาเป่าคาถา “ขวากซุย” รักษาอาการแผลสดจากพ่อตาวงศ์ คำฟู เนื่องจากการไปรักษาบาดแผลล้มทับมีดบาดใบหน้าตนเองเป็นแผลลึกจนหายดี จึงเกิดศรัทธาในแขนงวิชาเป่าคาถานี้

วันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๑ ได้ยกขันตั้งขอศึกษาวิชาเป่าดับพิษ จากพ่อเลี้ยงปุ๊ด นันตา บ้านป่าส้าน เนื่องจากมีอาการป่วยหมอโรงพยาบาลแจ้งว่าเป็นทอลซิลอักเสบนอนรักษา ๓ วันไม่หาย จึงมารักษาตัวที่บ้านด้วยหมอเมืองแจ้งว่าเป็นตุ่มพิษ(ปิ๊ด) รักษาด้วยการเป่า ๑๕ วันก็หายจึงเกิดศรัทธาในวิชาหมอเมืองแต่นั้นมา

วันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๖ ได้ศึกษาวิชาการย่ำขาง จากหมอปัน กันสม

วันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๕๐๖ ได้ศึกษาวิชาการเป่าปิ๊ด(พิษ) จากหมอแก้ว อุปเสน

วันที่ ๒๐ พฤษภาคม – ๒๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ ได้ผ่านการอบรมเรื่องการพัฒนาบทบาทและวิทยฐานะของหมอเมือง สาขาหมอกายภาพบำบัด ของสถาบันราชภัฏเชียงราย โดย ผศ.ดร.ยิ่งยง เทาประเสริฐ

๓.๒) ขั้นตอน/วิธีการ/ดำเนินการเกี่ยวกับข้อมูล

การย่ำขาง

ก. วัสดุ/อุปกรณ์

1. เหล็กขาง(ไถโบราณ)

๒.เตาอั่งโล้

๓.กระบะใส่น้ำมันงาและน้ำปูเลย(ไพร)

๔.น้ำมันงา น้ำปูเลยคั้น(ไพร)

๕.ขันดอกและไม้เท้าไหว้ครู(ขันตั้งขึ้นครู)

๖.เบาะนอน

ข.วิธีการ

๑. ใส่ขันครู ๑๐๘ บาท ทำพิธีกล่าวโอกาสเชิญครูบาอาจารย์

๒. นำขางตั้งไฟบนเตาอั่งโล้ให้ร้อนพอดี

๓. ให้ผู้มีอาการเกี่ยวกับป่ง ปวดกล้ามเนื้อ กระดูกทับเส้น เอ็นตึง ผีเข้า ปวดหลังฯ นอนคว่ำท่าสบายบนเบาะ เปิดหลังเสื้อ

๔. หมอดำเนินการเอาเท้าจุ่มน้ำปูเลยแล้วทาบบนแผ่นขางร้อนๆ เกิดประกายไฟ แล้วยกเท้ามาทาบบนหลังผู้ป่วยตรงที่มีอาการ พร้อมบริกรรมคาถากำกับด้วย เสร็จแล้วยกเท้ามาจุ่มลงในกระบะน้ำมันงายกไปทาบบนแผ่นขางอีกครั้งแล้วยกมาทาบบนแผ่นหลังผู้ป่วยอีกครั้งพร้อมท่องคาถากำกับ ทำสลับเช่นนี้ไปเรื่อยๆ ระยะเวลาการกระทำอยู่ที่อาการของผู้ป่วยแต่ละคนว่าต้องนานและบ่อยแค่ไหน โดยแต่ละครั้งจะใช้เวลาไม่เกิน 30 นาที

๔. ชื่อผู้ถือปฏิบัติและสืบทอด

๔.๑ ผู้ที่ถือปฏิบัติ

ชื่อ.........................นายบุญทา อุประเสน……………………..

วัน เดือน ปีเกิด ...๘ เมษายน ๒๔๘๑............................

ที่อยู่.....................๑๑๙ หมู่ ๑ ตำบลป่าหุ่ง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย

หมายเลขโทรศัพท์...๐๘๑ ๐๒๕๖๗๔๓.......................

๔.๒ ผู้สืบทอด

ชื่อ.........................นายธวัชชัย ยอดแก้ว……………………..

วัน เดือน ปีเกิด ...๒๕ กรกฏาคม ๒๔๙๐............................

ที่อยู่.....................๒๔๕ หมู่ ๑๓ ตำบลป่าหุ่ง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย

หมายเลขโทรศัพท์...๐๘๔ ๒๗๑๓๓๘๒.......................

๕. สถานการณ์คงอยู่ : เสี่ยงต่อการสูญหาย

๖. รูปภาพภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม/กิจกรรมทางภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม