Στοιχεία για τα ποντιακά και τα φαρασιώτικα βάσει μιας ανέκδοτης διδιαλεκτικής πηγής

Ανατολή Θεοδωρίδη¹, Ελένη Καραντζόλα² & Ασημάκης Φλιάτουρας³

Πανεπιστήμιο Αιγαίου^{1, 2} & Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης³

Στο ανέκδοτο έργο του «Περί Καππαδοκίας» ο Α. Λεβίδης αναφέρει ότι ο Φαρασιώτης ιερομόναχος Δωρόθεος και δάσκαλος στην Ιερατική Σχολή του Ιωάννου του Προδρόμου στο Ζιντζίντερε της Καισάρειας, μετέφρασε το Κυριακοδρόμιο Ευαγγέλιο στη φαρασιωτική διάλεκτο, το οποίο κατέθεσε στη βιβλιοθήκη της Σχολής. Παράλληλα, οPaul Lagarde στο έργο του Νeugriechisches aus Kleinasien (1886), μεταξύ των φαρασιωτικών κειμένων που παραθέτει στη μελέτη, συμπεριέλαβε τρεις περικοπές των Ευαγγελίων στη φαρασιωτική διάλεκτο, τα: κατά Ματθαίο 26, 14–58, κατά Λουκά 22, 1–62 και κατά Ιωάννη 20, 19–26. Δεδομένου ότι το χειρόγραφο του Δωρόθεου λανθάνει, δεν είναι εξακριβωμένο εάν ο Lagarde μεταφέρει στο σύγγραμμά του τη μετάφραση του Δωρόθεου ή κάποιος άλλος Φαρασιώτης μετέφρασε τις παραπάνω περικοπές στην φαρασιωτική. Ο Φαρασιώτης θεολόγος και λόγιος Θεόδωρος Θεοδωρίδης (1910–2005), συγγραφέας με πλούσια αρθρογραφία και μελέτες για τα ήθη, έθιμα και τη γλώσσα των Φαράσων, θεωρώντας ότι τα κείμενα αυτά του Lagarde είναι «παραποιημένα» και «ποντιάζουν» επιχειρεί να τα διορθώνει στο ορθό — κατά την αντίληψή του — φαρασιωτικό ιδίωμα. Στο ανέκδοτο χειρόγραφό του (το οποίο βρίσκεται στην κατοχή της Α. Θεοδωρίδη και η συγγραφή του, με βάση εξωτερικές ενδείξεις, πρέπει να τοποθετηθεί στη δεκαετία του ’60–’70) οι δύο μεταφράσεις, καθώς και τα πρωτότυπα χωρία των ευαγγελίων, οργανώνονται αντιπαραβολικά, σε τρίστηλο κείμενο, όπως φαίνεται στο απόσπασμα που ακολουθεί: