Για την προφορά του ώ σε νεοελληνικές διαλέκτους: τσακώνικα, κατωιταλικά, δωδεκανησιακά, μανιάτικα

Μαξίμ Κισιλιέρ¹ & Νίκος Λιόσης²

Πανεπιστήμιο Αγ. Πετρούπολης¹,

Ινστιτούτο Γλωσσολογικών Ερευνών ΡΑΕ¹

& Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Α.Π.Θ.²

Κατά τον Χατζιδάκι (1901: 558–561) η τσακωνική διάλεκτος διατηρεί με ποιοτικούς όρους την ποσοτική διάκριση μεταξύ του μακρού (ω [ο:]) και του βραχέος (ο [ο]): το πρώτο προφέρεται ως [u] ενώ το δεύτερο ως [ο]. Σε αυτή τη συγκριτική μελέτη η παραπάνω άποψη ελέγχεται σε νεοελληνικές διαλέκτους για τις οποίες έχει υποστηριχθεί ότι διατηρούν αρχαία δωρικά στοιχεία (πρβ. Tsopanakis 1955). Σκοπός μας είναι να διαπιστώσουμε την εξέλιξη και σημερινή κατάσταση του αρχαίου ελληνικού τονισμένου ω στα τσακώνικα, στα κατωιταλικά, στα δωδεκανησιακά και στα μανιάτικα, προσφέροντας ένα ερμηνευτικό πλαίσιο για την πιθανή παρουσία αντιπαραδειγμάτων. Συγκεκριμένα, είναι τα αντιπαραδείγματα αυτά ικανά να τροποποιήσουν τη θέση του Χατζιδάκι ή μπορούν να θεωρηθούν αποτέλεσμα φωνητικών και μορφολογικών αλλαγών ή/και δανεισμού από άλλες ποικιλίες της ελληνικής; Το υλικό που χρησιμοποιούμε για την ανάλυση προέρχεται από την αποδελτίωση διαλεκτικών λεξικών και άλλων πρωτογενών και δευτερογενών πηγών (ενδεικτικά: Mirambel 1929· Pernot 1934· Rohlfs 1950· Tsopanakis 1948) καθώς και από πρόσφατες επιτόπιες συλλογές.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Mirambel, A. 1929. Étude descriptive du parler maniote méridional. Paris: E. de Boccard.

Pernot, H. O. 1934. Introduction à l’étude du dialecte tsakonien. Paris: Société d’édition “Les Belles Lettres”.

Rohlfs, G. 1950. Historische Grammatik der Unteritalienischen Gräzität. München: Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften.

Tsopanakis, A. G. 1948. Essai sur la phonétique de parlers de Rhodes: contribution à l’étude des dialectes néogrecs. Athen: Verlag der “Byzantinisch-Neugriechischen Jahrbücher”.

Tsopanakis, A. G. 1955. Eine dorische Dialektzone im Neugriechsischen. Byzantinische Zeitschrift 48: 49–72.

Χατζιδάκις, Γ. Ν. 1901. Γλωσσολογικαὶ μελέται. Ἀθήνα: Ἐκ τοῦ τυπ. Π. Δ. Σακελλαρίου.