Wnioski

Wnioski wynikające z przeprowadzonych analiz zaprezentowane zostaną w dwóch perspektywach. Pierwszą będzie analiza SWOT, drugą - dziedziny zarządzania strategicznego. W opinii autorów raportu takie ujęcie pozwoli na zaprezentowanie różnych możliwości wykorzystania uzyskanych danych do projektowania rekomendacji ukierunkowanych na optymalizację działalności biur karier w polskich uczelniach.

Analiza SWOT

Analiza SWOT jest popularną techniką analityczną. Jej atutem jest prosta i uporządkowana forma. W badaniach edukacyjnych ma zastosowanie do rozpoznawania zasobów w kontekście planów i wizji rozwoju instytucji. Zaletą tej techniki jest także poszerzenie perspektywy namysłu nad rzeczywistymi szansami na powodzenie w projektowanych przedsięwzięć.

Analiza SWOT opiera się na rozpoznaniu dwóch grup czynników: wewnętrznych (instytucjonalnych) i zewnętrznych. Każda z tych grup jest rozpatrywana ze względu na pozytywny i negatywny wpływ na analizowaną organizację. Mocne strony są zależne od organizacji. Mogą to być jej zasoby, tradycja, profesjonalna kadra, nowoczesna infrastruktura, konstruktywna współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczymi. Słabe strony także są zależne od analizowanej organizacji. To one ograniczają sprawiają, że wiele szans oraz możliwości nie zostaje wykorzystanych. Na szanse i zagrożenia organizacje nie mają wpływu. Są one ulokowane w na zewnątrz. Konieczne jest jednak ich rozpoznawanie, gdyż to one w znacznym stopniu dynamizują lub ograniczają możliwości rozwoju organizacji.

Na podstawie danych zaprezentowanych w raporcie opracowane zostały mocne i słabe strony biur karier. Wskazano także szanse i zagrożenia tkwiące w otoczeniu. Podkreślić jednak należy, iż warunki pracy, struktura organizacyjna, zasoby lokalowe, finansowe, ludzkie poszczególnych biur są różne. Jest to warunkowane głównie typem i wielkością uczelni, której stanowią część. Zaprezentowane dane mogą różnić się w poszczególnych biurach.

Poniżej przedstawiono uogólnienia dotyczące mocnych i słabych stron uzasadnione danymi zaprezentowanymi w raporcie.

Na podstawie danych z analizy SWOT można stwierdzić, iż badane biura karier posiadają duży potencjał. Mocne strony zdecydowanie przeważają nad słabymi.

Słabe strony mają charakter organizacyjny i wynikają z rozwiązań stosowanych przez poszczególne uczelnie. Są to:

  • brak wydzielonego budżetu,

  • niska elastyczność form pracy,

  • zmiana profilu działalności biura poprzez wprowadzenie zadań o charakterze administracyjnym.

Jednym z przejawów słabej pozycji biur karier w strukturach niektórych uczelni jest fakt zmniejszenia liczby działających biur karier w skali krajowej. Z informacji, które zespół badawczy zebrał w toku dystrybucji ankiety sprawozdawczej (zob. Metodyka badań) wynika, że liczba biur karier mogła zmniejszyć się w okresie 2019-2021 o ok. 30%.

Analiza otoczenia biur karier pozwala zaproponować tezę, iż jest w nim podobna ilość szans i zagrożeń.

Szanse wynikają z możliwości wyzwalania efektu synergii poprzez współpracę z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Szansą są także przeobrażenia ofert edukacyjnych i ich relacji do rynku pracy. Szczególnego znaczenia nabierają możliwości wynikające z Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji oraz Zintegrowanej Strategii Umiejętności. Szansą dla biur karier może być także doradztwo związane z procedurą Potwierdzania Efektów Uczenia się.

Zagrożenia rozpoznano w trzech obszarach. Pierwszym wewnętrzne polityki uczelni, które chcą przypisać biurom inne niż pierwotnie im przypisane role. Szczególną uwagę warto zwrócić na zadania o charakterze administracyjnym w obszarze praktyk i promocji.

Drugi obszar to zmiany w postrzeganiu roli doradztwa zawodowego na poziomie akademickim. Wspieranie karier zawodowych studentów i alokacja absolwentów na rynku pracy w kontekście założeń Lifelong Guidance staje się celem wysoce niewystarczającym. Pojawiają się nowe formy wsparcia studentów: doradztwo akademickie, tutoring, mentoring, doradztwo dla studentów z trudnościami w uczeniu się i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Oznacza to, że oferty doradcze stają się coraz wyraźniej zindywidualizowane i wymagają specjalistycznego przygotowania.

Trzeci obszar to dyferencjacja form realizacji doradztwa adresowanego do osób dorosłych. Studenci mają aktualnie wiele możliwości pozyskania informacji, konsultacji i wsparcia w procesie projektowania, a czasem także reprojektowania własnych ścieżek karierowych. Biura karier mają w tym obszarze coraz mocniejszą konkurencję.

  • oferta w zakresie doradztwa indywidualnego

  • oferta w zakresie doradztwa grupowego

  • wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w pracy doradczej

  • wypracowane strategie działania

  • współpraca z interesariuszami wewnętrznymi

  • współpraca z interesariuszami zewnętrznymi

  • wykwalifikowana kadra

  • współpraca międzynarodowa


  • wprowadzanie do zadań biur zadań o charakterze administracyjnym

  • brak wydzielonego budżetu

  • niska elastyczność form pracy

  • tradycyjne postrzeganie roli biura karier w kontekście założeń Lifelong Guidance (LLG) i Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK)

  • współpraca z wydziałami, kierunkami w uczelni

  • współpraca międzynarodowa

  • zintegrowanie ofert biur karier z ofertami w zakresie doradztwa akademickiego

  • wykorzystanie możliwości wynikających z Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji oraz Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji

  • wykorzystanie możliwości wynikających z Potwierdzania Efektów Uczenia się (PEUs)

  • pozyskiwanie środków na działalność biur z projektów UE

  • decyzje uczelni zmieniające charakter działalności biur karier poprzez zwiększanie zakresu zadań administracyjnych

  • poszerzenie oferty w zakresie doradztwa akademickiego, które może uwzględniać cele dotychczasowo przypisane biurom karier

  • indywidualizacja potrzeb doradczych powodująca konieczność udzielania wsparcia specjalistycznego

  • pojawienie się na rynku usług doradczych innych podmiotów realizujących doradztwo karierowe dla studentów

  • zwiększenie się grup studentów ze specjalnymi potrzebami doradczymi

PERSPEKTYWA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO

Podstawowym kontekstem rozwoju koncepcji zarządzania strategicznego są zmiany w otoczeniu. Zarządzanie strategiczne jest ukierunkowane na efektywność, która jednak nie musi być utożsamiana z efektywnością w kategoriach wyłącznie ekonomicznych. Punktem odniesienia są tu cele strategiczne, które mogą być ukierunkowane na racjonalizację i optymalizację nie tylko kosztów, ale także sposobów wykorzystywania zasobów lub zarządzania procesami doradczymi i edukacyjnymi. Ten rodzaj zarządzania definiowany jest jako „proces zarządzania nastawiony na formułowanie i wdrażanie strategii, które sprzyjają wyższemu stopniowi zgodności organizacji z jej otoczeniem i osiągnięciu celów strategicznych”(1) W tej koncepcji każda strategia obejmuje cztery podstawowe obszary: zasięg, dystrybucję zasobów, wyróżniającą kompetencję oraz synergię (1). Koncepcja ta wydaje się być dobrze dopasowana do analizy działalności biur karier.

ZASIĘG

Zasięg określa zespół rynków, na których organizacja będzie działać. W kontekście funkcjonowania biur karier określenie zasięgu oznacza potrzebę rozpoznania kluczowych cech grupy adresatów usług doradczych. Określenie zasięgu może mieć także znaczenie dla projektowania działań marketingowych uczelni, wydziału czy kierunku.

Biura karier mają precyzyjnie określone grupy adresatów. Są to studenci, absolwenci, pracodawcy i interesariusze wewnętrzni. Zjawisko, które wymaga pogłębionej analizy i refleksji dotyczy zakresu zadań administracyjnych przypisywanych biurom karier. Zadania związane z praktykami, zarządzaniem projektami oraz promocją i marketingiem nie są tradycyjnie związane z profilem działalności biur. Warto zastanowić się, w jakim stopniu zwiększanie zadań administracyjnych będzie sprzyjać realizacji zadań związanych z wspomaganiem studentów i absolwentów na rynku pracy.

Kolejną kwestią związaną z zasięgiem, która powinna być rozważona, to określenie na ile biura karier powinny być jednostkami centralnymi oferującymi ujednoliconą ofertę dla wszystkich studentów, a na ile powinna indywidualizować oferty dla poszczególnych wydziałów lub kierunków studiów. Przesłanką, która może ukierunkowywać namysł nad tym zagadnieniem jest wielkość i profil uczelni. Trudno będzie tu wskazać ogólne modelowe rozwiązania dla wszystkich biur karier.

DYSTRYBUCJA ZASOBÓW

Kolejny obszar zarządzania strategicznego to dystrybucja zasobów, czyli „sposób, w jaki organizacja rozdziela swe zasoby pomiędzy różne zastosowania”(1). Sposób zarządzania zasobami i ich alokacja oraz sposób wykorzystania dotyczą wszystkich grup zasobów, jakie posiadają biura karier. Analiza dystrybucji zasobów może dotyczyć zarówno wykorzystywania infrastruktury, jak i sposobu zarządzania pracownikami. Myślenie w perspektywie zarządzania strategicznego pozwala na diagnozowanie alokacji zasobów w kontekście efektywności podejmowanych działań, gospodarności czy optymalizacji procesów. W tym zakresie warto zwrócić uwagę na takie aspekty jak finansowanie biur karier i ich zasoby lokalowe. Ten materialny aspekt może sprzyjać lub utrudniać realizację założonych celów. Dystrybucja zasobów dotyczy także zasobów ludzkich. W tym kontekście istotne jest intencjonalne projektowanie procesów rozwojowych pracowników. Wzmacnianie ich profesjonalnych zasobów powinno opierać się z jednej strony na rozpoznaniu ich potrzeb szkoleniowych, z drugiej natomiast powinno być komplementarne do zadań realizowanych przez poszczególne biura.

KOMPETENCJA WYRÓŻNIAJĄCA

Trzeci obszar to kompetencja wyróżniająca. Dla biur kariera oznacza ona potrzebę specjalizacji i budowania profesjonalnego wizerunku w uczelni, na terenie której działa. Punktem wyjścia do dyskusji nad kompetencją wyróżniającą jest zawsze analiza otoczenia społecznego biura. Namysł nad kompetencją wyróżniającą jest szansą nie tylko na wzmocnienie pozycji biura, ale także może ułatwić zadania promocyjne wewnątrz i na zewnątrz uczelni. Problem wizerunkowy biur karier może być wyraźniejszy w sytuacjach jeśli pracownicy biura realizują zadania podobne do tych, które realizują jednostki administracyjne uczelni. Problemem może być także brak własnych pomieszczeń i rozwiązań w zakresie identyfikacji wizualnej.

SYNERGIA

Ostatni obszar zarządzania strategicznego to synergia. Jest ona określana jako sposób, w jaki różne dziedziny funkcjonowania organizacji uzupełniają się, wspomagają, inspirują. Można ją rozumieć także jako wartość dodaną (1). W przypadku biur karier synergia może być rozważana w kilku perspektywach.

Jedną z nich jest wzmacnianie efektywności działań podejmowanych w uczelniach. Efekt synergii będzie wyzwalać konstruktywna współpraca z biurami jakości kształcenia, organizacjami studenckimi, opiekunami praktyk i innymi podmiotami działającymi w uczelniach.

Druga perspektywa to współpraca między biurami karier. Sieciowanie i projektowanie wspólnych przedsięwzięć czy projektów rozwojowych dla pracowników będzie wzmacniać efektywność działań, minimalizować koszty, zwiększać zasięg i inspirować do dalszych działań.

Trzecia perspektywa wyzwalania efektu synergii dotyczy współpracy międzynarodowej. Wyjazdy studyjne i realizowanie projektów we współpracy międzynarodowej mają nie tylko wartość rozwojową, ale także motywacyjną i inspiracyjną.

(1) Griffin, 1997, s. 234.