601710014 ชุติกาญจน์ ไข่ทา

การปรับปรุงฌาปนสถานช้างคลานและสวนผักคนเมือง จังหวัดเชียงใหม่

Chang Klan's Crematorium and Urban Farm Redevelopment, Chiang Mai Province

การสูญเสียสมาชิกในครอบครัว คนรัก หรือเพื่อนสนิท เป็นเรื่องธรรมชาติที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ทุกคนล้วนเกิด แก่ เจ็บ ตาย ดังนั้นการประกอบพิธีจึงถือว่าเป็นกระบวนการทางจิตวิทยา เพื่อเปิดโอกาสให้สมาชิกภายในครอบครัว เพื่อน หรือบุคคลอื่นอันเป็นที่ได้รับทราบถึงการจากไป และเดินทางมาร่วมแสดงความอาลัย รวมถึงให้กำลังใจต่อผู้สูญเสียที่กำลังตกอยู่ในสภาวะ เศร้าโศก เสียใจได้คลายความทุกข์ใจลงได้ ในปัจจุบันโรคโควิด-๑๙ ระบาดในวงกว้างส่งผลกระทบรุนแรงต่อคนไทยในทุกมิติ ที่สำคัญคือมีอัตราการตายส่วนเกินจำนวนมากทำให้ต้องจัดการร่างผู้เสียชีวิตอย่างเร่งด่วน เกิดการจากลาอย่างเหินห่างและรวดเร็ว ในอดีต ถานที่ที่เปรียบเสมือนบ้านหลังสุดท้ายของทุกคนไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปมาก ดังนั้นในสถานการณ์วิกฤตนี้ทำให้ทุกคนเห็นความสำคัญของสถานที่จัดงานศพมากขึ้นและควรที่จะได้รับการเปลี่ยนแปลงให้ทันกับสังคมในปัจจุบัน

เนื่องจากจังหวัดเชียงใหม่ มีวัฒนธรรมและประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ มีศักยภาพการเจริญเติบโตเป็นศูนย์กลางเมืองของภาคเหนือ ทั้งทางด้านท่องเที่ยว เศรษฐกิจ และการศึกษา ทำให้ประชากรมีความหลากหลายช่วงอายุ ทั้งคนรุ่นเก่าที่มีวิถีชีวิตตามความเชื่อและประเพณีเดิมและคนรุ่นใหม่ที่เปิดกว้างทางความคิด ชอบความสะดวกสบาย และไม่เป็นทางการโดยไม่ได้ยึดขนบธรรมเนียมประเพณี กล่าวคือความตายนั้นสามารถเกิดได้กับคนทุกช่วงวัย โครงการนี้จึงสามารถรองรับความเชื่อหลังความตายที่หลากหลาย คือพิธีกรรมหลังความตายตามความเชื่อทางศาสนาพุทธตามประเพณีล้านนาเดิม คนรุ่นใหม่ที่ไม่เคร่งประเพณีเน้นการเข้าถึงง่ายมีความสะดวก หรือการย่อยศพให้กลายเป็นปุ๋ยสำหรับสังคมคนรุ่นใหม่ที่ไม่นับถือศาสนาใดเลยซึ่งเน้นการจากไปที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด พื้นที่พิธีกรรมที่รองรับเหตุการณ์ไม่คาดฝันในอนาคตรวมถึงศพไร้ญาติ ดังนั้นโครงการนี้จึงมีความตั้งใจที่จะเสนอแนวทางการพัฒนาและปรับปรุงฌาปนสถานสุสานช้างคลานให้กลายเป็นฌาปนสถานสมัยใหม่ในจังหวัดเชียงใหม่ เพื่อการตายที่สามารถกำหนดได้ตามความเชื่อของคนในแต่ละยุค พร้อมทั้งยังเป็นพื้นที่สาธารณะสำหรับชุมชนย่านช้างคลาน

มุ่งเน้นทั้งการใช้งานจากคนเป็นและคนตาย ผ่านทางเลือกการตายที่หลากหลายรูปแบบและบุคคลที่ต้องการมาเพื่อพักผ่อนหรือรับการช่วยเหลือทางด้านอาหาร ด้วยแนวคิดของการเป็นพื้นที่คู่ตรงข้ามตามวัฎจักรของชีวิตที่มีสภาวะทางด้านจิตใจที่แตกต่างกัน ผ่านการออกแบบพื้นที่ความเป็นและความตาย ที่สื่อถึงการเกิดใหม่และการดับสูญ โดยใช้แนวแกนเพื่อสร้างจุดเด่นให้กับโปรแกรมทั้งสองคู่ตรงข้ามกัน สำหรับรูปทรงอาคารได้นำเอาสัญญะของการไว้อาลัยอย่างดอกพุดตาน ซึ่งเป็นต้นแบบของดอกไม้จันทน์มาใช้ในการออกแบบสถาปัตยกรรม เพื่อแสดงถึงการเกิดจากตัวต้นแบบเดิม รวมถึงต้องการที่จะยกระดับจิตใจให้สูงขึ้นในแต่ละขั้นตอน แต่สุดท้ายทุกคนล้วนกับสู่ธรรมชาติดังเดิม