ความรู้สู่ประชาชน

วันนี้คุณใช้ยาหยอดตาถูกต้องแล้วหรือยัง ?

พญ.ภัทริกา นวพัฒนพงศ์

พญ.ชวิศา โรจนศักดิ์โสธร

รศ.นพ.นิพนธ์ สายวัฒน์

ภาควิชาจักษุวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

การใช้ยาหยอดตาอย่างถูกวิธีนั้น เป็นเรื่องง่าย ๆ ที่มักถูกมองข้าม แต่แท้จริงแล้วการใช้ยาหยอดตาอย่างถูกวิธีนั้น มีความสำคัญทั้งในเรื่องความปลอดภัย และประสิทธิภาพของยาหยอดตานั้นๆอีกด้วย ดังนั้นผู้ที่จะใช้ยาหยอดตา จึงควรศึกษาวิธีการใช้ยาหยอดตาให้ถูกวิธีและมีประสิทธิภาพสูงสุด ก่อนเริ่มใช้ยา

วิธีหยอดยาหยอดตา

1. ล้างมือให้สะอาด หากบริเวณรอบดวงตามีขี้ตา หรือเครื่องสำอาง ควรเช็ดทำความสะอาดด้วยสำลีสะอาดชุบน้ำอุ่น เช็ดอย่างเบามือ และหากสวมใส่เลนส์สัมผัสควรถอดเลนส์สัมผัสออกก่อนใช้ยาหยอดตา

2. ยาบางชนิดอาจจำเป็นต้องเขย่าขวดก่อนใช้งาน โดยเฉพาะยาที่มีลักษณะเป็นสารแขวนตะกอน ในขณะที่ยาบางชนิดสามารถหยอดได้เลย โดยไม่ต้องเขย่าขวด ขึ้นอยู่กับลักษณะของยาชนิดนั้น ๆ โดยสามารถทราบได้จากที่ระบุไว้ข้างกล่องของยาแต่ละชนิด

3. เงยหน้าพร้อมกับใช้นิ้วดึงเปลือกตาล่างลง ตามองขึ้นด้านบน แล้วหยอดยาลงในกระพุ้งตาล่าง 1 หยด หากเป็นยาชนิดป้ายตา ให้บีบยาลงในกระพุ้งตาล่าง ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร จากหัวตาไปหางตา โดยระวังไม่ให้ปลายหลอดยาสัมผัสถูกตา เปลือกตา หรือนิ้วมือ

4. ปล่อยนิ้วที่ดึงเปลือกตาออกอย่างช้า ๆ และหลับตาเบา ๆ ไว้ประมาณ 1-2 นาที เพื่อเป็นการกักยาให้อยู่ในตานานขึ้น และให้ยาถูกดูดซึมเข้าไปในตาอย่างช้า ๆ โดยอาจกดบริเวณหัวตาเพื่อป้องกันไม่ให้ยาไหลลงคอ เนื่องจากยาบางชนิดมีรสขม และนอกจากนี้การกดหัวตายังเป็นการลดอาการข้างเคียงต่อระบบอื่น ๆ ของร่างกาย และเพิ่มการออกฤทธิ์ของยาที่ตาได้อีกด้วย

5. หากมียาที่ต้องใช้พร้อมกันหลายชนิด ควรเว้นระยะห่างระหว่างการใช้ยาแต่ละชนิด อย่างน้อย 5 นาที เพื่อประสิทธิภาพของสูงสุดของยาแต่ละชนิดที่ใช้ เนื่องจากหากหยอดยาหลายชนิดในเวลาที่ใกล้กันมากเกินไป จะทำให้ยาที่หยอดลงไปภายหลังชะล้างยาที่หยอดก่อนหน้า ทำให้ความเข้มข้นของยาที่หยอดไปก่อนลดลง จนอาจทำให้ยาออกฤทธิ์ได้ไม่เต็มที่ และในกรณีที่ต้องใช้ทั้งยาหยอดตาร่วมกับยาป้ายตา ควรใช้ยาหยอดตาก่อน และเว้นระยะก่อนป้ายตาอย่างน้อย 5 นาทีเช่นเดียวกัน

6. ใช้สำลีแห้งซับยาส่วนเกินที่ล้นออกนอกตา เพื่อลดการอักเสบหรือระคายเคืองบริเวณรอบดวงตา

7. สำหรับผู้ที่ใส่เลนส์สัมผัส หากต้องการใส่เลนส์สัมผัส อีกครั้งหลังหยอดยา ควรเว้นระยะห่างจากการหยอดยาชนิดสุดท้ายอย่างน้อย 15 นาที

การเก็บรักษายาหยอดตา

ยาแต่ละชนิดมีวิธีการเก็บรักษาที่แตกต่างกันออกไป โดยส่วนใหญ่สามารถเก็บรักษาที่อุณหภูมิห้องได้ แต่บางชนิดต้องเก็บรักษาในตู้เย็น และที่สำคัญอย่าทิ้งยาหยอดตาไว้ในรถ หรือที่ที่มีอุณหภูมิสูงมากจนเกินไป จะทำให้ยาหยอดตาเสื่อมสภาพได้ ดังนั้นจึงควรอ่านฉลากกำกับข้างกล่องเสมอ ว่ายาชนิดนั้น ๆ ควรเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิเท่าใดจึงจะเหมาะสม

ยาที่จำเป็นต้องเก็บในตู้เย็น หมายถึงยาที่ต้องเก็บรักษาในอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส ไม่ใช่ช่องแช่แข็ง โดยตู้เย็นสำหรับใส่ยา หากเป็นไปได้ควรเป็นตู้เย็นที่แยกกับตู้เย็นที่ใช้สำหรับวัตถุประสงค์อื่น เนื่องจากการเปิดตู้เย็นที่เก็บรักษายาบ่อยเกินไป จะทำให้อุณหภูมิไม่คงที่ และทำให้ยาเสื่อมสภาพเร็วขึ้นได้ นอกจากนี้หากลืมเก็บยาที่ต้องแช่ตู้เย็นไว้ในตู้เย็น โดยวางไว้ที่อุณหภูมิห้อง หรือในที่ที่อุณหภูมิสูงจนเกินไป จะทำให้ยาเสื่อมสภาพได้

ยาหยอดตาที่เปิดใช้งานแล้ว หากเป็นชนิดขวด จะมีการเติมสารป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งจะมีฤทธิ์เต็มที่เพียง 1 เดือน หลังจากเปิดใช้งานครั้งแรก จากนั้นจะค่อย ๆ เสื่อมสภาพลง ดังนั้นจึงไม่ควรใช้ยาหยอดตาชนิดขวดที่เปิดใช้แล้วเกิน 1 เดือนหลังจากเปิดใช้งานครั้งแรก ส่วนยาหยอดตาที่เป็นชนิดกระเปาะ จะไม่มีการเติมสารป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย ยาหยอดตาลักษณะกระเปราะนี้ จึงมีอายุการใช้งานเพียง 24 ชั่วโมง หลังจากเปิดใช้งาน

ข้อแนะนำเพิ่มเติม

• หากต้องหยอดยาหยอดตาเป็นประจำ ควรหยอดยาอย่างสม่ำเสมอ และควรหยอดให้ตรงเวลาทุกวัน

• หากลืมใช้ยาหยอดตา ให้หยอดทันที และหยอดยาในรอบถัดไปในเวลาปกติตามเดิมต่อไป

• หากยาหมดก่อนนัด ควรพบแพทย์ทันที โดยไม่ต้องรอให้ถึงวันนัดก่อน

• ไม่ควรใช้ยาหยอดตาร่วมกับผู้อื่น แม้เป็นยาชนิดเดียวกันก็ตาม

เห็นหรือไม่ว่า การใช้ยาหยอดตาที่ถูกวิธี เป็นเรื่องง่าย ๆ ที่ใคร ๆ ก็ทำได้ เพียงแค่ท่านลองหันมาใส่ใจ และปฏิบัติตามคำแนะนำเหล่านี้ เพียงเท่านี้ท่านก็จะสามารถใช้ยาหยอดตาได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย และได้ประสิทธิภาพสูงสุดแล้ว หันมาใส่ใจดูแลดวงตาที่เป็นหน้าต่างของดวงใจกันเถอะค่ะ...