ความรู้สู่ประชาชน

ภาวะสายตาสั้น

นพ.จิรัฐ สุวรรณวัฒนะ

พญ.ขวัญชนก จันโทวงษ์

ศ.นพ.โอฬาร สุวรรณอภิชน

ภาควิชาจักษุวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ภาวะสายตาสั้น คือการที่แสงเข้ามาในลูกตาและโฟกัสในระยะสั้นกว่าที่ควรจะเป็น ในคนที่สายตาปกติ เวลาแสงหรือภาพเข้ามาในลูกตา ภาพนั้นจะไปตกหรือโฟกัสที่จุดรับภาพ ซึ่งก็คือจอตาพอดี ในคนที่สายตาสั้น การโฟกัสนี้จะอยู่ก่อนจอตาทำให้ภาพที่เห็นนั้นไม่ชัด

อาการของสายตาสั้น

อาการของผู้ที่มีภาวะสายตาสั้นคือจะมองเห็นสิ่งที่อยู่ในระยะไกลไม่ชัด ซึ่งระยะนั้นจะใกล้หรือไกลเท่าใดจะขึ้นอยู่กับค่าความสั้นของสายตา คนสายตาสั้นอาจจะมีปัญหา เช่น มองเห็นป้ายถนนหรือสัญญาณไฟไม่ชัดขณะขับรถ มองกระดานขณะเรียนหนังสือไม่ชัด มองทีวีในห้องนั่งเล่นไม่ชัด หรือหากสายตาสั้นมาก ๆ อาจถึงขั้นมองจอคอมพิวเตอร์ที่โต๊ะทำงานหรือมองหนังสือบนโต๊ะทำงานไม่ชัด อาการอื่น ๆ ที่อาจจะมี เช่น ปวดตา เมื่อยตา หรือปวดหัว จากการที่พยายามเพ่งมองให้ภาพชัด

สาเหตุของสายตาสั้น

สาเหตุของสายตาสั้นนั้นเกิดได้จากหลายปัจจัย เช่น การที่มีลูกตายาวกว่าปกติ ความโค้งของกระจกตาหรือเลนส์ตามากกว่าปกติ หรือทั้งหมดร่วมกัน

สายตาสั้นมักเริ่มเป็นในวัยเด็ก โดยอาจมีความเสี่ยงสูงขึ้นหากพ่อแม่มีภาวะสายตาสั้น ในกรณีส่วนใหญ่สายตาสั้นจะคงที่ในวัยผู้ใหญ่ตอนต้น แต่บางครั้งก็ยังคงสั้นขึ้นเรื่อย ๆ ตามอายุ

การรักษาสายตาสั้น

การรักษาสายตาสั้นสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การใส่แว่นสายตา ใส่คอนแทคเลนส์ ใส่เลนส์ปรับรูปกระจกตา การหยอดยา หรือการผ่าตัดแก้ไขสายตา ซึ่งคนที่สายตาสั้นอาจจำเป็นต้องใส่แว่นหรือคอนแทคเลนส์ตลอดเวลาหรือเฉพาะเวลาที่ต้องการมองในระยะไกลขึ้น ขึ้นอยู่กับค่าสายตาว่าสั้นมากเพียงใด และการใช้ชีวิตของแต่ละคน

ตัวเลือกที่ดีของเลนส์แว่นตาสำหรับสายตาสั้น ได้แก่ เลนส์ย่อบาง (สำหรับแว่นที่บางและเบากว่า) และเลนส์ที่มี สารเคลือบกันแสงสะท้อน อีกทั้งยังควรพิจารณาเลนส์เปลี่ยนสีอัตโนมัติเพื่อปกป้องดวงตาของคุณจากรังสียูวีและแสงสีฟ้าพลังงานสูง และลดความจำเป็นที่ต้องเปลี่ยนมาสวมแว่นกันแดดชนิดที่มีใบสั่งค่าสายตาประกอบแว่นขณะออกไปข้างนอก

สำหรับคนที่สายตาสั้น ในค่าสายตานั้น ตัวเลขแรก (ทรงกลม/sphere) ในใบสั่งประกอบแว่น หรือ ใบสั่งค่าสายตาตัดคอนแทคเลนส์ จะนำหน้าด้วยเครื่องหมายลบ (-) ยิ่งตัวเลขมากเท่าไหร่แปลว่ายิ่งมีสายตาสั้นมากเท่านั้น ส่วนค่าถัดมาจะเป็นค่าสายตาเอียง (กระบอก/cylinder) และค่าแกนเอียงของสายตา (axis)

การผ่าตัดแก้ไขสายตาผิดปกติด้วยเลเซอร์นั้นสามารถขจัดหรือลดความจำเป็นในการใช้แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์ได้ด้วยการใช้เลเซอร์ตัดปรับรูปร่างกระจกตาให้แสงไปโฟกัสที่จอตาได้ตรงพอดีมากขึ้น โดยมีวิธีให้เลือกเช่น การทำ PRK (photorefractive keratectomy) LASIK (Laser Assisted in situ Keratomileusis) และ ReLEx SMILE (Refractive Lenticule Extraction Small Incision Lenticule Extraction)

PRK คือการใช้เอกไซเมอร์เลเซอร์ (excimer laser) เพื่อตัดปรับรูปกระจกตาชั้นบนสุด หลังจากนำเยื่อบุกระจกตาออกซึ่งจะทำให้กระจกตาแบนลง และช่วยให้รังสีของแสงโฟกัสไปที่จอตาได้แม่นยำยิ่งขึ้น

เลสิก (LASIK) คือการแยกชั้นกระจกตาบางส่วนด้วยเอกไซเมอร์เลเซอร์ แล้วใช้เลเซอร์ยิงเพื่อตัดเนื้อเยื่อกระจกตา หลังจากนั้นปิดผิวกระจกตากลับสู่ตำแหน่งเดิม

รีเลกซ์ สไมล์ (ReLEx SMILE) คือการใช้เฟมโตเซคเคนด์เลเซอร์ (femtosecond laser) ตัดชิ้นกระจกตาภายในเป็นรูปร่างที่ต้องการเพื่อปรับค่าสายตา และเปิดแผลเล็กที่กระจกตาเพื่อนำชิ้นเลนส์ที่ถูกตัดนั้นออก

ทั้งนี้สำหรับสามวิธีที่ได้กล่าวไป ผู้ป่วยจำเป็นจะต้องมีค่าสายตาที่ไม่สั้นมากจนเกินไป และกระจกตามีความหนามากพอที่จะสามารถตัดปรับรูปร่างได้โดยที่จะไม่เหลือกระจกตาหลังผ่าที่บางเกินไป ในกรณีที่ไม่สามารถผ่าด้วยวิธีที่กล่าวมาได้ อาจมีทางเลือก เช่น การใช้เลนส์แข็งเพื่อปรับค่าสายตา (orthokeratology) หรือการผ่าตัดใส่เลนส์เทียมช่วยแก้ไขค่าสายตา (phakic intraocular lens)

การใช้เลนส์เพื่อปรับค่าสายตา (orthokeratology) ซึ่งเป็นขั้นตอนที่ไม่ต้องผ่าตัด คือ การสวมคอนแทคเลนส์แข็งชนิดที่ออกซิเจนสามารถซึมผ่านได้ (rigid gas permeable) ในเวลากลางคืน ที่จะช่วยปรับรูปร่างกระจกตาของในขณะที่นอนหลับ เพื่อให้เมื่อถอดเลนส์ออกในตอนเช้า กระจกตาจะคงรูปทรงใหม่ไว้ได้ชั่วคราว ทำให้สามารถมองเห็นได้ชัดเจนในระหว่างวันโดยไม่ต้องใช้แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์

การผ่าตัดใส่เลนส์เทียม phakic IOL เป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการผ่าตัดเพื่อแก้ไขภาวะสายตาสั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สำหรับผู้ที่มีสายตาสั้นมากหรือกระจกตาบางกว่าปกติซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนจากการทำ PRK LASIK หรือ ReLEx SMILE หรือขั้นตอนการแก้ไขสายตาด้วยเลเซอร์อื่น ๆ

เลนส์ Phakic IOL ทำงานคล้ายคอนแทคเลนส์ ยกเว้นว่าจะถูกใส่เข้าไปในดวงตาโดยการผ่าตัด และโดยทั่วไปจะเป็นแบบถาวรซึ่งหมายความว่าไม่จำเป็นต้องมีการดูแลรักษา การผ่าตัด phakic IOL นั้นต่างกับการผ่าตัดใส่เลนส์เทียมในต้อกระจกคือจะไม่มีการนำเลนส์ธรรมชาติเดิมของผู้ป่วยออก แต่จะเป็นการใส่เลนส์เทียมเข้าไปอยู่ร่วมกับเลนส์เดิมของผู้ป่วย

ภาวะสายตาสั้นรุนแรง (Pathologic Myopia)

สายตาสั้นในกรณีส่วนใหญ่เป็นเพียงภาวะที่อาจทำให้เกิดความไม่สะดวกในการใช้ชีวิต แต่สำหรับบางคนอาจเป็นสายตาสั้นรุนแรง หรืออาจเรียกได้ว่าสายตาสั้นที่มีพยาธิสภาพ ในคนกลุ่มนี้อาจเป็นกลุ่มที่มีค่าสายตาสั้นมาก หรือมีลูกตาที่ยาวมากจนทำให้เกิดความเสียหายกับจอตา เช่น จอตาฉีกขาด จอตาหลุดลอก ซึ่งอาจทำให้ตามัวมาก สูญเสียการมองเห็นถาวรจนบางรายอาจถึงเข้าขั้นเรียกว่าตาบอดทางกฎหมายได้

หากมีอาการที่สงสัยว่ามีภาวะสายตาสั้น ควรเข้ารับการตรวจโดยจักษุแพทย์หรือนักทัศนมาตรเพื่อได้รับการวัดค่าสายตาและตรวจตา เพื่อการประเมินและรักษาได้อย่างทันท่วงทีหากมีโรคที่อันตราย