Misbaksels

De oudst gekende vormen van bakovens zijn de veldovens. Bij het bakken van stenen in dergelijke primitieve ovens was controle op het stookproces en de aanwezigheid van voldoende zuurstof erg moeilijk waardoor een aantal stenen verkleurden hetzij door sintering, hetzij door reductie. Bij sinteren gaat het hier om een lokaal fenomeen, vlak bij de vuurhaard, waar de materiaalkorrels worden verhit tot op een temperatuur waarop ze net niet smelten. De contactpunten van de materiaalkorrels groeien waardoor een zeer harde, bij baksteen meestal zwarte zone ontstaat. Bij een reducerend bakproces gaat het om een vermindering van de hoeveelheid aanwezige zuurstof. Maar door de wijziging van het normaal oxiderend bakproces naar reducerend verandert de kleur van de steen.

Zo ontstonden stenen met een afwijkend uitzicht die echter niet beschouwd werden als afval en gewoon mee werden verwerkt. In een eerste fase waren de afwijkende stenen dan ook een bijproduct van een niet perfecte beheersing van het bakproces. In een latere fase leert men zelf reducerend bakken zodat de stenen van afwijkende kleur bewust konden worden gefabriceerd.

In de kuststreek van Vlaanderen en Zeeland werd zouthoudend turf gebruikt voor het stoken van de ovens. De neerslag hiervan leverde een groenig glazuur op, zeer afwijkend van de veelal licht kleurige bakstenen. Eerder uitzonderlijk komt zelfs een blauwachtig glazuur voor.

Het is gekend dat in Engeland reeds in de 15^de eeuw werd geëxperimenteerd met de kleur van glazuurlagen allicht door toevoeging van koper en/of lood.

In Noord-Brabant en de Kempen waar roodbakkende klei voorkwam, ontstonden zwart gesinterde koppen. De strek, de lange zijde van de baksteen, was zelden of nooit geheel gesinterd. Bij geelbakkende klei komen zachter gebakken rode stenen voor. Zo werden in West-Vlaanderen rode stenen verwerkt in lichtkleurig metselwerk. Eerder zeldzaam zijn dan weer iets geliger gekleurde stenen uit lichtrode bakprocessen.

De "misbaksels" waren kwalitatief zeer goed en ze werden dan ook evenzeer verwerkt als de normaal gekleurde stenen. De metselaar ging net dit kleurcontrast op een creatieve wijze benutten.