William Somerset Maugham

William Somerset Maugham was, hoewel hij nu nauwelijks meer bekendheid geniet, een van de meest opvallende schrijvers van de tijd rond de eeuwwisseling. Zijn romans toonden een grote bekendheid met zowel de Londense achterbuurten als de high society. Hij domi­neerde als toneelschrijver het Londense theater en was tegelijk bekend als schrijver van korte verhalen en reisverha­len.Het leven van William Somerset Maugham is vol van para­doxen. Een man die ooit 'Most British Writer of his Time' genoemd werd, had als moedertaal Frans. Zijn eerste jaren bracht hij door in Frankrijk. Zijn ouders woonden in Parijs en rond 1874 was er sprake van dat elke jongen die op Frans grondgebied werd geboren, verplicht was in militaire dienst te gaan. Hij werd daarom geboren in een kleine Britse enclave in Frankrijk, de ambassa­de.

Zijn kindertijd in Frankrijk was een periode waarin hij kennis maakte met de jet-set van Parijs van die tijd. Zijn moeder was een gevierde schoonheid en hield een van de meest bekende salons in Frankrijk. Zijn vader was twintig jaar ouder dan zij en bovendien erg lelijk. Zij stonden samen in Parijs bekend als 'Beauty and the Beast', maar hadden een gelukkig huwelijk.

Voor Maugham zou deze gelukkige tijd echter niet lang duren. Zijn moeder leed al langere tijd aan tuberculosis en haar situatie verslechterde snel. Toen zij zich in 1881 realiseerde dat ze ging sterven, trok zij een witte galajurk aan en liet zich zo fotograferen, uit angst dat haar zoon haar anders vergeten zou. Dat deze angst ongegrond zou blijken, werd al snel duide­lijk. Zijn moeder heeft hem zijn hele leven achtervolgd. Hij sliep altijd met foto's van haar naast zijn bed en kon zelfs na bijna tachtig jaar niet voorlezen over de dood van de moeder in zijn auto­biogra­fische Of Human Bondage zonder over­mand te worden door verdriet. De invloed van deze gebeurtenis werd nog versterkt door het feit dat zijn vader twee jaar later ook overleed. Hoewel hij weinig contact had met zijn vader, betekende zijn dood dat hij Parijs moest verlaten en dat daarmee zijn gelukkige kindertijd ten einde was. Een Engelse geestelijke leerde hem voor zijn vertrek Engels door hem de politie­berichten in de Engelse Standaard, inclusief lugubere details, op te laten lezen.

Zijn oom, die pastoor was in Engeland, nam hem op. De overgang van de liefdevolle omgeving in Parijs naar de koude ongevoeligheid van zijn oom was erg groot. De Engelse kost­school waar hij na enkele jaren heen werd gestuurd, King’s School, maakte hem zeer ongelukkig. Hij was een kleine, verlegen jongen, die bovendien erg stotterde en daarom geregeld belachelijk werd gemaakt. Hij had een zeer sterk geloof in God en vroeg zijn oom eens of het letterlijk waar was dat een gelovige bergen kon verzetten. Toen zijn oom daarop bevestigend antwoordde, bad William die avond in de volle overtuiging dat zijn gebed verhoord zou worden om het wegnemen van zijn stotter. Toen hij 's morgens vol vreugde wakker werd, maar bemerkte dat hij nog steeds stotterde was hij diep teleurgesteld. Deze ervaring heeft hij indrukwekkend verwoord in zijn autobiografische Of Human Bondage.

Na enkele ongelukkige jaren op King's School, ging hij mede vanwege zijn gezondheid (hij had inmiddels ook een milde vorm van tbc) naar Duitsland. Hij genoot van de intellectuele vorming die hij kreeg aan de universiteit van Heidelberg. Hij leerde de toneelstukken van Ibsen kennen en werd een groot liefhebber van Wagner.

Toen hij na een jaar terugkeerde naar Engeland, wilde hij onder geen beding naar Cambridge. Hoewel hij de aandrang om schrijver te worden al sterk voelde, was dat in de middle-class omgeving waarin hij verkeerde not done. Hij ging dan ook medicijnen studeren in Londen. Zijn studiejaren bij St. Thomas's Hospital hebben hem veel materiaal opgeleverd, met name voor zijn eerste boek. Deze ging over de achterbuur­ten van Londen, waar de politie zich niet waagde, maar waar hij als arts, beschermd door zijn zwarte tas, drie-en-zestig kinderen ter wereld bracht, een feit waar hij zijn hele leven trots op zou blijven. Dit boek werd onmiddellijk geaccep­teerd door een bekende uitgever, maar bracht erg weinig op.

Gestimuleerd door het succes van zijn eerste boek, had hij zijn opleiding bij het ziekenhuis verlaten. Hij reisde naar Spanje met de bedoeling daar een boek te schrijven. Hij zou zijn leven lang blijven reizen, om materiaal te verzamelen, maar zeker ook om zich te bevrijden van dingen waaraan hij zich gebonden voelde. De thema's vrijheid en gebondenheid zijn dan ook steeds terugkerende thema's in zijn werk. Toen een broodwinning als schrijver onmogelijk bleek, keerde hij zich naar het theater. Hij had in zijn tijd in Heidelberg, enkele toneel­stukken geschreven in de stijl van Ibsen, rauw en zwart. Nu werd een van zijn toneelstukken uitge­voerd door het experimentele theater in Londen. Hij verwierf hiermee de steun van de intelligentsia, maar zijn doel, schrijven voor groot publiek, was niet bereikt.

Pas in 1908 zou hij meer succesvol worden in het gewone thea­ter. Een toneelstuk dat al door meerdere producenten geweigerd was, kreeg een kans doordat een ander toneelstuk plotseling uitviel. Het stuk heette Lady Frederick en was gebaseerd op het verhaal van een avontuurlijke vrouw van middelbare leef­tijd, die grote schulden had. Zij zou dit kunnen oplossen door te trouwen met een veel jongere Lord die helemaal gek van haar was. Zij weigert hem zo in het verderf te storten en desillusio­neert de jonge man door hem bij ochtendlicht in haar boudoir te laten komen, terwijl zij onopgemaakt is en zij haar haar nog niet heeft op­gestoken. Het was vanwege deze laatste beroemde scène dat het stuk zo vaak geweigerd was, er was geen actrice die het aandurfde om zonder make-up op het toneel te komen. Nu er toch een bekend actrice bereid was het stuk te dragen, bleek het een groot succes. Er ontstond onmiddellijk een vraag naar andere toneelstuk­ken van Maugham. Binnen korte tijd was hij de enige toneel­schrijver na Shakespeare die vier toneelstukken tegelijk op het West End had.

Maugham was nu een populair toneelschrijver, die zich een huis in Mayfair kon veroorloven en die genoot van zijn sociale leven. ­Rustig genieten werd hem echter onmogelijk gemaakt door de herinneringen van zijn jeugd, die hem overal achtervolgden. Hij besloot te proberen het in een roman van zich af te schrijven. Deze roman werd Of Human Bondage, een bijzonder boek over de vernietigende kracht van liefde voor iemand, die het eigenlijk niet waard is, over Parijs aan het einde van de eeuw, over de verstikkende atmo­sfeer van kostscholen in Engeland en over 'the pattern of life'. Het boek kwam in 1915 uit en zou zijn best verkochte en meest bekende werk worden.

In 1895 speelde het bekende proces tegen Oscar Wilde, die aangeklaagd was wegens homoseksualiteit. De reactie van publiek en pers op homoseksualiteit was zeer sterk. Vele homoseksuelen vluchtten naar het buitenland, of probeerden hun geaardheid achter een façade te verbergen. Maugham was een van hen. Hoewel hij ook affaires met vrouwen had, werd zijn homoseksualiteit steeds duidelijker. Zijn leven lang heeft hij geprobeerd zijn geaardheid in leven noch in werk te laten zien aan anderen dan vrienden. Hij vergat nooit hoe hard het publiek dat aan Wilde's voeten lag, hem had laten vallen.

Om zijn leven zin te geven probeerde Maugham, zoals hij ook in Of Human Bondage uitlegde in zijn eigen leven een patroon aan te brengen. In dit patroon paste het – ondanks zijn homoseksualiteit – dat hij zou trouwen. Syrie Bernardo Wellcome was een sch­oonheid, populair en bovendien erg vrouwelijk, de ideale gastvrouw. Zij hadden al een kortstondige affaire gehad, waarbij Syrie zwanger was geworden. Maugham voelde zich verplicht zijn belofte haar te trouwen na te komen, in de overtuiging dat het een verstandshuwelijk zou zijn.­ Er was maar één probleem, zij hield onvoorwaarde­lijk van hem. ­­Hierdoor werd de constructie voor beide partijen bijna ondragelijk. Maugham nam het Syrie kwalijk dat zij onder valse voorwendselen hem tot een huwelijk had gedwongen, waarin hij zich opgesloten voelde. Syrie had de man, maar niet zijn liefde. Zij verafschuwde zijn homoseksualiteit, zeker nadat hij kort voor hun huwelijk kreeg hij een affaire kreeg met Gerald Haxton, die al snel zijn secretaris werd.