Y GROMLECH

ADNODDAU I YSGOLION SIR BENFRO

Ein stori ni - Traed... cam... a naid!

Blas ein tir / A taste of our land

Dyma fwy o luniau i chi eu hystyried. Beth yw'r cysylltiad?

O'N BRO I'R BYD

Dechrau wrth ein traed

Cam i weld Cymru

A naid i weld y byd!

Munud i feddwl

Beth sy’n tyfu yn ein sir a sut ydym ni yn marchnata, gwerthu a gweini ein bwydydd? Mae amaethyddiaeth wedi bod yn bwysig erioed yn Sir Benfro. Y diwydiant tato newydd sydd yn bennaf gyfrifol am dynnu sylw siopwyr ond hefyd y mae gennym gig, cynnyrch llaeth, bwyd môr, halen, mêl, jam, cwrw, cace planc a siocled i'w cynnig.


Mae lleoliad Sir Benfro yn golygu y gallwn fanteisio ar wres Llif y Gwlff i greu pridd cynnes yn gynnar yn y flwyddyn. Mae Llinell y Lansger yn dilyn isotherm mis Ionawr o 32 gradd Fahrenheit. O dan y llinell hon mae'r gaeafau mwynach yn hyrwyddo twf cnydau gaeaf. Mae hyn yn golygu y gall ffermwyr dyfu cnydau yn gynharach yn y flwyddyn na rhannau eraill o'r sir. Mae tatws newydd cynnar yn gnwd arian pwysig, ond ceir cystadleuaeth am bris da gan gnydau cynharach o datws a fewnforiwyd o Fôr y Canoldir a mannau eraill. Felly, heddiw, tyfir tato o dan amodau gwahanol iawn i'r rhai a fu yn y gorffennol. Mae Cwmni Puffin Produce yn marchnata llysiau Sir Benfro trwy frand ‘Blas y Tir’.

Mae cynnyrch llaeth gwartheg a geifr ar gael yn Sir Benfro. Mae cynnyrch organig ar gael trwy gwmni Calon Wen a sawl cwmni cynhyrchu llaeth, iogwrt, caws a hufen ia bychan sy’n gwerthu o ddrws y llaethdy ac o siopau llai. Mae hanes hir i farchnata caws Sir Benfro i farchnadoedd yn Lloegr a phellach.


Gellir dysgu am sut y caiff cig ei gynhyrchu a’u allforio o Gymru trwy ‘Cynnyrch Cig Cymru’. (Mae sawl llysgennad ganddynt sy’n cynnal digwyddiadau coginio mewn sioeau amaethyddol. Mae’n bosib y bydd eich disgyblion wedi cyfarfod ag ambell un.) Hefyd, mae gwaith Canolfan Fridio Planhigion Cymru (IBER) sy’n datblygu rhywogaethau newydd yn bwysig ar lefel rhyngwladol. Maent yn helpu codi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd bioamrywiaeth o fewn amaeth mewn cymunedau ledled byd.


Ar hyn o bryd, mae garddio yn ffasiynol a phoblogaidd am sawl reswm. Gellir dysgu sut i dyfu llysiau wrth Adam Jones y garddwr mewn clipiau fideo ar lein. Ar y llaw arall, mae dysgu gan arddwyr yn eich cymuned hefyd yn werthfawr, wrth gwrs. Sut gall eu cyngor helpu datblygiad gardd yr ysgol? Gellir edrych ar blannu coed a phlanhigion cynhenid. Mae pedwar math o afal sy’n gynhenid i Sir Benfro! Mae digon o ddewis o goed a phlanhigion gan gwmni ‘Grown in Wales’ sydd yn Nhrefdraeth. Hefyd, mae Lisa Fearn yn berson sy’n gallu ysbrydoli plant i fwynhau tyfu bwyd a choginio yn iach.


Mae cynhyrchwyr bychain ar gyfer cacennau, jam, mêl a halen môr ar gael o fewn ein sir. Mae gwenynfa y Sir ym Maenor Sgoltwn yn cynnig cyfleoedd ac adnoddau yn ddwyieithog. Bydd plant wedi gweld cennin pedr yn cael eu tyfu yn ein cymunedau. Mae’r syniad o dyfu’r blodyn fel cnwd ar gyfer defnydd fferyllol yn un newydd a chyffrous.

HERIAU

SEREN A SBARC

Annog defnydd o'r Gymraeg

Pa fusnesau bwyd e.e. caffis, siopau neu gynhyrchwyr bwyd sy'n lleol i'ch ysgol? Sut allwch chi annog y busnesau i ddefnyddio mwy o Gymraeg?

Cymry Llwyddiannus

Oes na Gymry yn lleol i chi sydd wedi bod yn llwyddiannus ym myd bwyd e.e. coginio, tyfu / creu bwyd, gwerthu bwyd?

Marchnata

Pa gwmniau sydd yn neu wedi defnyddio'r Gymraeg yn llwyddiannus wrth farchnata? Beth oedd hanes y 'Cheddars Bach'?

Coffi Du

Mae 'Coffi Du' gan Gwibdaith Hen Fran yn son am - wel, coffi du, wrth gwrs! Pa ganeuon Cymraeg eraill sy'n siarad am fwyd neu diod?

Llenyddiaeth Ddwyieithog

Mae creu bwydlenni a posteri dwyieithog yn sgil bwysig yng Nghymru. Sut mae dylunio llenyddiaeth sy'n cynnwys y Gymraeg a'r Saesneg ochr wrth ochr?

LLWYBRAU POSIB O FEWN Y MEYSYDD DYSGU

Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu

Ysgrifennu rysáit i rieni

Ysgrifennu rysáit cace planc, bara brith neu gawl. Trafod geiriau ardaloedd gwahanol am fwydydd traddodiadol. Cystadleuaeth 'Bake Off'.

Blog i'r gymuned: Tyfu Tato

Creu blog ar dyfu tato. Darllen catalog hadau er mwyn trafod anghenion. Dewis a llanw ffurflen archebu. Trafod y broses.

Gofyn am Gyngor

Mae Lisa Fearn yn berson sy’n gallu ysbrydoli plant i fwynhau tyfu bwyd a choginio yn iach. Ysgrifennwch lythyr ati hi neu Adam y Garddwr (fideo isod) yn gofyn am gyngor i wella eich garddio.

Blas Newydd

Dyfeisio blasau hufen ia newydd a chreu hysbyseb - mae ysbrydoliaeth fan hyn.

Caffi Newydd i Sir Benfro

Creu caffi newydd mewn ardal penodol yn Sir Benfro gan benderfynu ar enw, logo, dylunio bwydlenni. Chwarae rôl mewn caffi.

Stori

Creu stori llawn dychymyg yn egluro pam mai’r genhinen yn symbol y Cymry? yn null ‘Why the Whale became’.

Iechyd a Lles

Maeth

Dysgu am gynnwys bwydydd. Trafod maeth – bwydlen draddodiadol, llysieuol a fegan, halal a kosher. Goddefgarwch a pharch, gwerthoedd ac agweddau.

Blasus ac iachus - Lleol

Blasu bwydydd lleol a thramor sy’n flasus ac yn iachus - ‘Blas y Tir’.

Blasus ac iachus - Tramor

Bwydydd tramor – beth am drio rhywbeth gwahanol? Beth am falafel o’r Aifft?

Gwyddoniaeth a Thechnoleg

Cadw Gwenyn yn Sir Benfro

Ble mae dysgu am bwysigrwydd cadw gwenyn yn Sir Benfro?

Gwesty Gwenyn

Maen nhw’n dweud bod mêl yn dda iawn i ni a gwenyn i'r ddaear. - Helpwch wrth greu gwesty gwenyn.

Y broses o wneud hufen iâ

Astudiaeth o sut mae creu hufen ia e.e. Cwmni Hufen Ia Fferm Lochmeyler, Solfach.

Ar flaen y gad

Sut mae IBERS (Prifysgol Aberystwyth) ar flaen y gad ar gyfer biowyddorau a datblygu’r economi wledig.

Animeiddiad

Defnyddio pecyn celf digidol i greu animeiddiad Cennin Pedr i osod ar wefan yr ysgol ar Fawrth 1af.

Mathemateg a Rhifedd

Cynrychioli Canlyniadau

Cynnal arolwg ‘dewis bwyd’ a chreu graffiau i gynrychioli’r canlyniadau. Dadansoddi a thynnu casgliadau.

Pecynnu

Mae cwmni Cymreig lleol wedi cysylltu â chi i greu deunydd pacio sy'n apelio ac yn gyfeillgar i'r amgylchedd. Rhaid i ddysgwyr astudio siapiau rheolaidd ac afreolaidd cyn creu rhwydi a fydd yn lleihau gwastraff a grëir o'r pecynnu.

Creu Gardd - Cynllunio a chost

Fel dosbarth, fe hoffech chi greu gardd er mwyn i chi allu tyfu tato'ch hunan. Mae hwn yn bosibilrwydd astudio mesuriadau ac arwynebedd a chostau creu a phlannu. Mae hefyd yn bosibilrwydd edrych ar werthu eitemau a gwneud elw.

Iachus?

Mae'r llywodraeth wedi bod yn gweithio i wneud gwybodaeth maethol ein pecynnau bwyd yn haws i'w deall. Sut ydyn ni'n sicrhau bod pawb yn deall yr hyn maen nhw'n ei fwyta ac os yw'n iach neu'n afiach? Gallwch chi greu gwybodaeth ar gyfer cynnyrch Cymreig?

Dyniaethau

Cynnyrch traddodiadol y sir

Beth am dato, cynnyrch traddodiadol ein Sir? Edrych ar yr hanes.

Effaith tywydd mwyn o’r cyfandir.

Rhwydwaith y gwerthu heddiw.

Poten Dato

Gwylio fideo hen rysáit o Sir Benfro – ‘Poten Dato’. Paratoi a gweini’r cacennau.

Pam oedd ‘poten dato’ yn boblogaidd slawer dydd a pha gynhwysion ar y fideo sydd ddim yn wreiddiol?

Coed afal

Ymchwilio i rywogaethau coed afal sy’n gynhenid i Sir Benfro er mwyn prynu coed i'w plannu yng ngardd yr ysgol - Pren Glas, Pig Aderyn , Wern a Pig y Golomen ydy’r enwau.

Allforio

Pa gynnyrch mae Cymru yn allforio?

Byd amaeth

Beth ydy’r prif wahaniaethau ym myd amaeth yn ein cyfnod ni?

Celfyddydau Mynegiannol

Perfformio cân

Dysgu a pherfformio cân - ‘Ffermwr Ifanc Wyf Fi'.

Pecynnu

Cynllunio pecyn newydd ar gyfer cynnyrch lleol. Trafod defnydd y Gymraeg.

Creu fideo Lip Sync

Creu fideo lip sync i gân sy'n trafod bwyd neu amaeth.