QUIZ VII. ORTOGRAFIA POLSKA (reguły wymienności). Dla najmłodszych uczniów szkół podstawowych oraz uczestników kursów języka polskiego jako obcego.
POLECENIE: wskaż słowo, którego postać w rodzinie wyrazów tegoż właśnie słowa (wśród nich są tylko te o bardzo podobnym znaczeniu) uzasadnia poprawną pisownię (ze względu na wymienność następujących liter: g/ż; o/ó, r/rz, ż/z i odwrotnie). To tylko kilka wybranych zasad...
UWAGA (1): u nie jest wymienne (np. but, buty, butach, butom, klub, kluby, klubowi, klubie itd.) czy także niekiedy ż (np. żaba, żabie, żabom, żmija, żmije, żmijom itd.).
UWAGA (2): warto jednocześnie pamiętać, że rodzina wyrazów nie jest tożsama z grupą wyrazów bliskoznacznych (jak choćby mieszkanie, dom, chata) – te ostatnie, zwane również synonimami, brzmią różnie, gdyż mają odmienne pochodzenie, a tym samym niejednakowe rdzenie.
1. Poprawna pisownia to np. piłka „nożna” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „nożna” jest:
A. noga; B. noża; C. nóżna; D. nóżka.
2. Poprawna pisownia to „nóżka” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „nóżka” jest:
A. noga; B. nożka; C. nóg; D. nóżna.
3. Poprawna pisownia to np. nie ma „dróg” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „dróg” jest:
A. druga; B. droga; C. druhna; D. dróhna.
4. Poprawna pisownia to „dróżnik” (ż) [osoba dbająca o bezpieczeństwo na przejazdach kolejowych, krzyżujących się z szosami], ponieważ wśród słów pokrewnych dla „dróżnik” jest:
A. droża; B. droga; C. dróża; D. podróż.
5. Poprawna pisownia to „Bóg” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „Bóg” jest:
A. Bógowy; B. Bóży; C. Boży; D. Bógy.
6. Poprawna pisownia to „Boży” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „Boży” jest:
A. Bóżowy; B. Bóży; C. Boże; D. Bóg.
7. Poprawna pisownia to „morze” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „morze” jest:
A. mórzski; B. morzski; C. morski; D. morzowy.
8. Poprawna pisownia to np. nie ma „mórz” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „mórz” jest:
A. morze; B. mórze; C. mórski; D. mórzowy.
9. Poprawna pisownia to „kolarz” (rz) [zawodnik], ponieważ wśród słów pokrewnych dla „kolarz” jest:
A. kolarzski; B. kolarzowski; C. kolarski; D. kolaż [rodzaj np. obrazu].
10. Poprawna pisownia to „mówić” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „mówić” jest:
A. mówa; B. mowa; C. mównica; D. gadać.
11. Poprawna pisownia to „ważyć” (ż) [mierzyć, ile coś ma np. kilogramów], ponieważ wśród słów pokrewnych dla „ważyć” jest:
A. waża; B. ważka; C. waga; D. warzyć [gotować].
12. Poprawna pisownia to „warzyć” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „warzyć” jest:
A. Warszawa; B. ważąchew; C. ważyć; D. war [tj. wrzątek].
13. Poprawna pisownia to „karzeł” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „karzeł” jest:
A. karzłowaty; B. karanie; C. kazanie; D. karłowaty.
14. Poprawna pisownia to „nóż” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „nóż” jest:
A. noże; B. nóże; C. nóżece; D. nóżyczki.
15. Poprawna pisownia to „ogród” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „ogród” jest:
A. ogródy; B. ogrody; C. zagródy; D. ogródek.
16. Poprawna pisownia to „każ” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „każ” [zmusić do działania] (rozkaźnik) jest:
A. kazać; B. każać; C. każanie; D. nakażać.
17. Poprawna pisownia to „karz” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „karz” [np. udzielić reprymendy, nagany] (rozkaźnik) jest:
A. karza; B. kara(ć); C. skarzany; D. uniewinniony.
18. Poprawna pisownia to „maż” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „maż” [tj. bazgrać, nie zaś myśleć o własnych pragnieniach (marz, bezokolicznik: marzyć)] (rozkaźnik) jest:
A. mażanie; B. mażać; C. mażak; D. mazak.
19. Poprawna pisownia to „parzący” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „parzący” jest:
A. parący; B. parza; C. para; D. paproć.
20. Poprawna pisownia to „gwarzyć” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „gwarzyć” jest:
A. gwarza; B. gwara; C. gwarzowy; D. gwardia.
21. Poprawna pisownia to „chorzy” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „chorzy” jest:
A. chory; B. schorzenie; C. chorzenie; D. chochoł.
22. Poprawna pisownia to „góra” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „góra” jest wyraz słowiański z wymiennym o, czyli chodzi o:
A. hora (język czeski); B. mountain (język angielski); C. montagne (język francuski); D. Berg (język niemiecki).
23. Poprawna pisownia to „szerzyć” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „szerzyć” jest:
A. szeroki; B. szerza; C. szerzowy; D. wieczerza.
24. Poprawna pisownia to „książka” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „książka” jest:
A. księga; B. ksiąga; C. ksiągowy; D. ksiągi.
25. Poprawna pisownia to np. nie ma złych „pór” roku (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „pór” jest:
A. pióropusz; B. pórowy; C. porowa (zupa); D. pora.
26. Poprawna pisownia to np. na „dworze” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „dworze” jest:
A. dwór; B. dwórny; C. dwórowski; D. dwórz.
27. Poprawna pisownia to „podłoże” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „podłoże” jest:
A. drugi; B. długi; C. podłoga; D. kolega.
28. Poprawna pisownia to „koleżeński” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „koleżeński” jest:
A. kumpel; B. kolesiostwo; C. koleżka; D. kolega.
29. Poprawna pisownia to „stworzenie” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „stworzenie” jest:
A. stworzyć; B. twórca; C. tworzenie; D. twórczca.
30. Poprawna pisownia to „twórca” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „twórca” jest:
A. stwór; B. twórzenie; C. tworzenie; D. utwór.
31. Poprawna pisownia to „samochód” (ó), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „samochód” jest:
A. auto; B. chodzić; C. pojazd; D. wóz.
32. Poprawna pisownia to „uważaj” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „uważaj” (rozkaźnik) jest:
A. odwaga; B. uważność; C. uwaga; D. ważka.
33. Poprawna pisownia to „służba” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „służba” jest:
A. służebny; B. słuszny; C. służka; D. sługa.
34. Poprawna pisownia to „dobrze” (rz), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „dobrze” jest:
A. dobry; B. dobrzej; C. lepiej; D. gorzej.
35. Poprawna pisownia to np. do domu „włażę” (ż), ponieważ wśród słów pokrewnych dla „włażę” jest:
A. właściwość; B. właz; C. włożyć; D. włóczyć się.
Wersja interaktywna Quizu VII w jego wariancie. (29.07.2025)