Ilustracje (dawne druki)

W 1623 roku w Poznaniu wyszła… niezwykła książka pt. Przewagi elearów polskich księdza Wojciecha Dembołęckiego. Autor też… niezwykły, jak i… niezwykła formacja zbrojna, o której zechciał opowiedzieć. Całość zaś utrzymana w duchu relacji z działań wojennych samozwańczego pułku w latach 1619-1622; po trosze to pamiętnik, kronika, diariusz (notaty chronologicznie gęstnieją w odniesieniu do zdarzeń z drugiej połowy 1622 roku). I… niezwykła treść zadziwia, ponieważ duchowny m.in. przekonywał, że oddziałami tej lekkiej jazdy rzekomo komenderował sam Bóg, stąd też żołnierze otrzymali nową nazwę – elearzy, od jednego z imion Najwyższego, czyli Elohim; wcześniej określano ich zwyczajnie lisowczykami od nazwiska głośnego dowódcy tych chorągwi, mianowicie Aleksandra Józefa Lisowskiego. Uchował się zatem jedynie paradygmat nazewniczy, natomiast człowieka z krwi i kości miał zastąpić Pan Zastępów. Fantazmat ten, przecież fingowany, miał uchronić wojsko przed spodziewanym wyrokiem. Ambitny plan się nie powiódł, gdyż zagończyków wkrótce obłożono infamią… Zasłużoną – słynęli bowiem z okrucieństwa i skłonności do grabieży oraz swawoli, zwłaszcza w czasach pokoju, a chyba najwięcej od nich wycierpieli obywatele ówczesnej Rzeczypospolitej. Werdykt zresztą okazał się szczególnie surowy – gdyby inny skazany (z identycznym orzeczeniem karnym) uśmiercił lisowczyka, zabójca w nagrodę za ten (szlachetny i zarazem morderczy) czyn wracał do czci.

Co też… niezwykłe, właściciel warsztatu drukarskiego, w którym ogłoszono Przewagi, trafił na miesiąc do więzienia z uwagi na brak aprobacji biskupiej dla książki. A sam autor wziął ponoć udział w kradzieży części nakładu własnej publikacji… Niezwykłe.