วัดศรีชุม

วัดศรีชุม

ตั้งอยู่ทางด้านเหนือของกู่เกือกม้าใกล้กับกำแพงเมืองเวียงลอด้านทิศเหนือ วัดศรีชุมนี้เป็นกลุ่มโบราณสถานขนาดใหญ่ประกอบด้วยเจดีย์ วิหาร อุโบสถ แท่นบูชาหรือกู่ขนาดเล็ก อาคารจำนวน 4 หลัง แนวกำแพงแก้ว แนวกำแพงวัด ซุ้มประตูโขงและบ่อน้ำ แผนผังของวัดวางตัวในแนวตะวันออก – ตะวันตก โดยมีอาคารหลักคือวิหารและเจดีย์

วิหาร ตั้งอยู่ด้านตะวันออกของเจดีย์ ลักษณะเป็นอาคารขนาดใหญ่ ฐานเป็นฐานปัทม์คือประกอบด้วยหน้ากระดาน บัวคว่ำ ท้องไม้และบัวหงาย จึงทำให้ส่วนฐานถูกยกยืดให้สูงขึ้น เหนือบัวหงายของฐานเป็นอิฐผนังซึ่งบางพื้นที่ยังพบหลักฐานสูง 3-4 ก้อน และพบร่องรอยของแนวผนังล้มที่ด้านข้างของวิหาร พื้นวิหารปูด้วยอิฐสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาดใหญ่ บางก้อนมีร่องรอยของจารึกหรือภาพวาดลายเส้น พื้นที่ด้านหลังวิหารเป็นแท่นชุกชีขนาดใหญ่ ส่วนเจดีย์ตั้งอยู่ด้านหลังวิหาร เหลือเพียงฐานเขียงซ้อนเหลื่อมกัน 2-3 ชั้น มีลานประทักษิณล้อมรอบ มีแท่นบูชาตั้งอยู่ทางทิศตะวันออก พบร่องรอยทางขึ้นสู่ลานประทักษิณทางด้านทิศเหนือและทิศใต้ นอกลานประทักษิณด้านตะวันตกมีฐานกู่บรรจุกระดูกขนาดเล็กตั้งเรียงอยู่ 3 ฐาน

พื้นที่ด้านเหนือของวิหารและเจดีย์เป็นกลุ่มโบราณสถานในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้าประกอบด้วยอุโบสถซึ่งหันหน้าไปทางทิศใต้ มีแท่นชุกชีอยู่บริเวณส่วนท้าย พื้นอุโบสถปูด้วยอิฐ ด้านข้างทิศเหนือมีร่องรอยการก่ออาคารขนาดเล็กขยายออกทางด้านข้างของอุโบสถ โดยมีร่องรอยของบันไดเชื่อมระหว่างอุโบสถและอาคารเหล่านั้น

บริเวณด้านตะวันตกของวัดศรีชุม เป็นตำแหน่งของซุ้มประตูโขงขนาดใหญ่ซึ่งเชื่อมต่อกับร่องคูเมืองเวียงลอ ดังนั้นประตูนี้จึงน่าจะเป็นประตูทางเข้าจากแม่น้ำอิง(เก่า) ทางด้านเหนือเข้าสู่เวียงลอด้วยใกล้ซุ้มประตูทางทิศเหนือมีแผงก่ออิฐขนาดใหญ่กำบังประตูส่วนนี้ไว้ ส่วนแนวกำแพงที่ก่อเชื่อมกับประตูโขงนี้ มีลักษณะพิเศษคือแนวกำแพงที่ก่อเชื่อมกับประตูโขงไปทางทิศใต้หักกลับไปเป็นทางตะวันออก เป็นแนวกำแพงแก้วด้านทิศใต้ของวัด ส่วนแนวกำแพงที่ก่อต่อจากซุ้มประตูโขงไปทางทิศเหนือเชื่อมต่อกับกำแพงเมืองเวียงลอ จากจำนวนและขนาดของสิ่งก่อสร้าง รวมทั้งตำแหน่งที่ตั้งของวัดศรีชุมซึ่งตั้งอยู่ใกล้ประตูทางเข้าเวียงลอ จึงสันนิษฐานว่าวัดนี้ น่าจะเป็นวัดสำคัญมากวัดหนึ่งของเวียงลอ และน่าจะเป็นวัดศรีชุมที่ปรากฏชื่อในจารึก (จารึกหมื่นลอมงคล) ที่จารึกขึ้นใน พ.ศ.2048 เนื้อความในจารึกหลักนี้กล่าวถึงเจ้าเมืองลอชื่อหมื่นลอมงคล สร้างเจดีย์บรรจุพระธาตุขึ้นในเขตเวียงลอโดยมีขุนนางและพระมหาเถรหลายองค์มาเป็นสักขีพยาน โดยหนึ่งในพระมหาเถรนั้นปรากฏชื่อพระมหาเถรวัดศรีชุมร่วมอยู่ด้วย