3.5.1 - REGIONALE TAALVARIATIE: DIALECT EN REGIOLECT

OVER DE DIALECTGEBIEDEN IN VLAANDEREN

OPDRACHT 1

• Wat is een dialect? Wat zijn dialectgebieden? Om deze vragen te beantwoorden raadpleeg je best https://www.dialectloket.be/tekst/dialectologie/wat-zijn-dialecten/

• Met welke vooroordelen kampen dialecten zoal? Geef er minstens 3.

OPDRACHT 2

Het Nederlands in België kent vier dialectgebieden. Ze worden afgebeeld dialectkaart. Er zijn verscheiden vormen van dialectenkaarten, waaronder stempelkaarten en isoglossenkaarten. 

Hieronder zie je de stempelkaart met de regionale synoniemen voor het werkwoord ‘snoepen’. Bestudeer de kaart en vul de tabel aan.

• meest gebruikte woord over heel Vlaanderen

• meest gebruikte woordin West- en Oost-Vlaanderen

• meest gebruikte woord nabij de Duitse grens

• meest gebruikte woord in centraal België

Bestudeer de onderstaande isoglossenkaart en kom tot vaststellingen a.d.h.v. deze richtvragen:

• Wat valt je op aan deze kaart wanneer je kijkt naar de landsgrenzen?

• Wat betekent de zwarte lijn en wat betekent de rode lijn?

• Wat zijn de gearceerde gebieden? Zijn ze alledrie min of meer identiek?

Tot slot nog twee kaarten: een isoglossenkaart van het woord 'kruiwagen' en een stempelkaart van het woord 'schommel'. 

HET TERRASLANDSCHAP

OPDRACHT 4

Lees en verwerk de bovenstaande bron over het terraslandschap en beantwoord nadien de vragen.

theorie

1. Waarom spreken dialectologen precies van een 'terraslandschap'?

2. Wat is de historische verklaring voor het terraslandschap in de regio Vlaanderen?

3. Welke geografische barrière speelde een belangrijke rol in de vorming van het terraslandschap? Waarom hoeft dit niet te verbazen, denk je?

praktijk

4. Wat valt op wanneer je het verloop van het umlautgebruik bekijkt van links (lijn 1) naar rechts (lijn 5)?

HOE HERKEN IK DIALECTGROEPEN VAN ELKAAR?

Je tongval verraadt je herkomst: elk dialect heeft typische klanken, woorden, en uitdrukkingen en zelf een eigen grammatica. Hier volgen telkens een paar kenmerken die eigen zijn aan de meeste dialecten uit de vier grote dialectgroepen - niet elk kenmerk wordt dus gedeeld door alle dialecten uit het West-Vlaamse, Oost-Vlaamse, Brabantse of Limburgse dialectgebied. (naar: Atlas van de Nederlandse taal)

OPDRACHT 5

Maak groepjes van vier leerlingen. Elke leerling bestudeert één van de vier volgende bronnen (zie onder) en schematiseert wat de typerende kenmerken zijn van de aansluitende dialectgroep. Nadien leg je alle informatie van de experten samen in een complementaire groepswerkfase. 

• Verdeel de groep in 4; kies elks één dialectgroep

• Bekijk individueel het aansluitende filmpje.

• Raadpleeg de aansluitende bron (1, 2, 3 of 4) en schematiseer de belangrijkste informatie. Werktijd 10'

• Wissel informatie uit onder de 4 expertisegroepjes en vul de relevante informatie aan in jouw notities. Werk in 4 kolommen.

• Maak tot slot samen de volgende online oefening.

UITSMIJTER: HET KEMPISCH

ZAKELIJK LEZEN: DIALECTEN IN KAART GEBRACHT

(deze tekst hoef je niet te kennen voor je eindproef)

3.5.2 - STANDAARDTAAL EN TUSSENTAAL

LUISTEROEFENING

https://onderwijs.hetarchief.be/item/1v5bc7hq1q

Kan een dialect ervoor zorgen of iemand wél of niet wordt aangenomen voor een job? In Groot-Brittannië voelt bijna een op vijf zich gediscrimineerd op basis van hun dialect. Dit fenomeen heet accent bias. In het duidingsprogramma De Afspraak wordt de vraag gesteld of accent bias ook voorkomt bij ons. Professor arbeidseconomie Stijn Baert en taalwetenschapper Stef Grondelaers beantwoorden deze vraag. 

OEFENING SCHEMATISEREN

Ga naar onderdeel 1.1.4 - Samenvatten en schematiseren en maak daar de schematiseeroefening. De inhoud van de tekstbijlage (en van jouw samenvatting) is leerstof. 

Hieronder vind je het bronnenmateriaal en een verbetersuggestie.

3.5.3 - SOCIALE TAALVARIATIE