Façade de maison moderniste signée par l’architecte A. Bilmont (1940)

Maison en briques jaunes, bel exemple du modernisme belge des années 1930-40, dans un style sobre et élégant qui prolonge l’Art Déco tout en amorçant une transition vers une architecture plus épurée. Ce type de construction évoque certaines réalisations modernistes autour de la place Flagey, caractérisées par leur simplicité et le soin des détails.

L’architecte A. Bilmont était déjà actif à Ganshoren avant de construire la maison du numéro 10 de l’avenue Gisseleire-Versé, à Berchem-Sainte-Agathe. À Ganshoren, entre 1935 et 1938, il a signé plusieurs immeubles rue Alphonse et Maurice Hellinckx (nos 23, 63, 65, 67 et 69). Ces façades portent la mention Consortium Technique Bruxelles, et ont été réalisées par les Entreprises Générales Sogecone S.A. pour des particuliers. Auparavant, il avait déjà travaillé à Laeken, comme en témoignent la réalisation des numéro 93-95 avenue Houba de Strooper. 

Modernistische gevel ontworpen door architect A. Bilmont (1940)

Woning in gele baksteen, een mooi voorbeeld van de Belgische modernistische architectuur uit de jaren 1930-40. De stijl is sober en elegant, en vormt een overgang tussen de art-decostijl en een strakker, functioneler ontwerp. Dit type gebouw doet denken aan modernistische realisaties rond het Flageyplein, gekenmerkt door hun eenvoud en aandacht voor detail.

Architect A. Bilmont was al actief in Ganshoren vóór hij het huis op nummer 10 van de Gisseleire-Versélaan in Sint-Agatha-Berchem ontwierp. In Ganshoren, tussen 1935 en 1938, realiseerde hij verschillende gebouwen in de Alphonse- en Maurice Hellinckxstraat (nrs. 23, 63, 65, 67 en 69). Deze gevels dragen de vermelding Consortium Technique Bruxelles en werden gebouwd door de firma Entreprises Générales Sogecone S.A. in opdracht van particulieren. Daarvoor werkte hij ook al in Laken, zoals blijkt uit de woning op nummers 93-95 van de Houba de Strooperlaan.

Les numéros 13 et 15 de l’avenue Gisseleire-Versé étaient à l’origine conçus comme une seule maison unifamiliale. Les premiers plans, signés par l’architecte de Laeken Eugène Leman, proposaient une façade de style Art Déco, mais ce projet ne fut finalement pas réalisé.

En 1932, de nouveaux plans, cette fois signés par l’architecte Hooyberghs, transforment le projet : la parcelle est divisée pour accueillir deux maisons jumelées, aussi dans un style Art Déco.

Les plans initiaux prévoyaient, pour le numéro 15 (à gauche), une entrée latérale, ce qui en aurait fait une maison trois façades. Dans la version réalisée, toutefois, l’entrée est placée en façade, à l’image de sa jumelle. Le numéro 15A voit alors le jour à droite, rendant la maison mitoyenne.

La façade présente une composition géométrique soignée, typique de l’Art Déco : alternance de briques rouges et de ciment, encadrements rectilignes, ferronneries au dessin stylisé, baies aux formes géométriques, et fenêtres à guillotine.

On remarque également, sur le numéro 13, un élégant cartouche sculpté au sommet du pignon — un superbe bac à fleurs — absent sur le numéro 15. Autre détail caractéristique de l’époque : les motifs floraux stylisés en béton, en forme de roses, intégrés autour des fenêtres et de la porte d’entrée, qui apportent une ornementation discrète mais raffinée.

De nummers 13 en 15 van de Gisseleire-Versélaan waren oorspronkelijk ontworpen als één eengezinswoning. De eerste plannen, ondertekend door de architect van Laeken Eugène Leman, stelden een gevel in Art Deco-stijl voor, maar dit project werd uiteindelijk niet gerealiseerd.

In 1932 werden nieuwe plannen, dit keer ondertekend door de architect Hooyberghs, het project omgevormd: het perceel werd verdeeld om twee halfvrijstaande huizen te huisvesten, ook in Art Deco-stijl.

De oorspronkelijke plannen voorzagen voor nummer 15 (links) een zij-ingang, wat het een huis met drie gevels zou hebben gemaakt. In de uitgevoerde versie is de ingang echter aan de gevel geplaatst, net als bij de andere woning. Nummer 15A kwam vervolgens rechts tot stand, waardoor het huis een tussenwand kreeg.

De gevel vertoont een verzorgde geometrische compositie, typisch voor de Art Deco-stijl: afwisseling van rode bakstenen en cement, rechte omlijstingen, smeedijzeren hekken met gestileerde ontwerpen, geometrische vensters en schuiframen.

Op nummer 13 valt ook een elegant, gesculpteerd cartouche op de top van de gevel op — een prachtig bloemenbak — dat ontbreekt op nummer 15. Een ander kenmerkend detail uit die tijd zijn de gestileerde bloemmotieven in beton, in de vorm van rozen, die rond de ramen en de voordeur zijn geïntegreerd en subtiele maar verfijnde ornamenten bieden.

Maison à trois façades, signée et datée sur le muret par l’architecte J. Maurice Delmoitié en 1934. Delmoitié est un architecte avec des réalisations répertoriées dans l'inventaire architectural de Bruxelles. Parmi ses œuvres, on compte également des constructions à Dilbeek (Schilderkunstlaan 48).

Huis met drie gevels, gesigneerd en gedateerd op het muurtje door architect J. Maurice Delmoitié in 1934. Delmoitié is een architect met realisaties die zijn opgenomen in de Inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel. Tot zijn werken behoren ook gebouwen in Dilbeek (Schilderkunstlaan 48).

Maisons construites en 1922 par Émile De Boelpaepe en en briques orangées d’intensités variées et linteaux assez importants en pierre blanche. 

Ce sont vraisemblablement les premières constructions de l'architecte. A la fenêtre de gauche la clé de l’arc, très importante, supporte un balcon nettement souligné par d’épais supports en pierre blanche et fermé par une grille en fer forgé décorative avec des motifs en spirales opposées tels qu’on en voit dans l’Art Déco.

Émile De Boelpaepe (1896-1950) - Un mot sur l'architecte

Architecte de la première moitié du XXème siècle, dont la période créative s’étend entre les deux guerres mondiales. 

En juillet 1914, Emile termine ses études à l'Ecole d'Architecture ST Luc à Bruxelles (rue de la Colonne, 54 à Molenbeek). Il s'exile en Angleterre à la guerre de 14 où il fut incontestablement marqué par un certain « esprit anglais » pratique, soucieux du confort et de l’élégance. Il n'est pas appelé sous les drapeaux, car il était très asthmatique. 

A son retour, sur le Continent, l’Art Nouveau s’achevait et Emile De Boelpaepe fut d'abord influencé par l’Art Déco et ensuite par les premières percées du Modernisme. Il fut assez visionnaire dans ses conceptions de l’habitat citadin.

Emile De Boelpaepe fut très intéressé par l’apport des nouvelles techniques et s'impliqua dans les nouveaux domaines couverts par sa profession.

Il a fait bien de réalisations à Bruxelles et à Berchem (Rue Kasterlinen et avenue Comhaire).

Il mourut, épuisé par la maladie, le 10 octobre 1950.

Émile de Boelpaepe: voisin de l'Îlot Gisseleire-Versé

Émile de Boelpaepe a occupé le rez-de-chaussée et le 1er étage du  n° 1029-1031 de la chaussée de Gand (à proxmitié de la Pharmacie Van Backlé, numéro 1035) tout de suite après son mariage en 1924.

Plus d'informations sur l'architecte: Émile de Boelpaepe website.

Autres réalisations près de notre Îlot: 

• 1925 : chaussée de Gand 1029-1031

• 1927  « le Villa des Hêtres » : rue Kasterlinder 69

• rue Kasterlinden 51, 53, 55, 59 et 61

Certaines de ses réalisations sont répertoriées dans l'inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles. 

Huizen gebouwd in 1922 door Émile de Doelpaepe, in oranje bakstenen van verschillende tinten en met vrij brede lateien in witte natuursteen.

Dit zijn vermoedelijk de eerste werken van de architect. Bij het linkerraam draagt de opvallende sluitsteen van de boog een balkon dat duidelijk wordt benadrukt door dikke witte natuurstenen steunen. Het balkon wordt afgesloten door een decoratief smeedijzeren hek met spiraalvormige motieven, kenmerkend voor de Art Deco.

Émile De Boelpaepe (1896-1950) - Een woordje over de architect

Émile De Boelpaepe was een architect uit de eerste helft van de 20e eeuw, met een creatieve periode tussen de twee wereldoorlogen.

In juli 1914 voltooide Émile zijn opleiding aan de Sint-Lucas Architectuurschool in Brussel (Kolomstraat 54, Molenbeek). Tijdens de Eerste Wereldoorlog week hij uit naar Engeland, waar hij ongetwijfeld beïnvloed werd door een zekere "Engelse geest": praktisch, comfortabel en elegant. Hij werd niet opgeroepen voor het leger omdat hij ernstig astmatisch was.

Bij zijn terugkeer naar het vasteland liep de periode van de Art Nouveau ten einde. Émile De Boelpaepe werd aanvankelijk beïnvloed door de Art Deco en later door de eerste ontwikkelingen van het Modernisme. Hij was vrij visionair in zijn ideeën over stedelijk wonen. 

Émile toonde grote interesse in nieuwe technieken en betrok zich actief bij de opkomende domeinen binnen zijn vakgebied.

Hij heeft verschillende realisaties op zijn naam staan in Brussel en Berchem (Kasterlindenstraat en Comhairelaan). Émile De Boelpaepe overleed, uitgeput door ziekte, op 10 oktober 1950.

Émile De Boelpaepe: buur van het Gisseleire-Versé Buurt

Na zijn huwelijk in 1924 woonde Émile De Boelpaepe op de begane grond en de eerste verdieping van nummer 1029-1031 van de Gentsesteenweg (dicht bij apotheek Van Backlé, nummer 1035).

Meer informatie over de architect: Émile de Boelpaepe website.

Andere realisaties in de buurt van ons Îlot:

1925: Gentsesteenweg 1029-1031

1927: "Villa des Hêtres", Kasterlindenstraat 69

Kasterlindenstraat 51, 53, 55, 59 en 61

Sommige van zijn werken zijn opgenomen in de Inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel.

Cette maison a été construite en 1922, comme l’indiquent les plans d’origine. Située au numéro 22 de l’avenue Gisseleire-Versé, elle présentait à l’origine une façade en briques, qui a été isolée en 2013. La signature figurant sur les plans est malheureusement difficile à déchiffrer, ce qui ne nous permet pas, à ce jour, d’identifier l’architecte. Si vous reconnaissez cette signature ou avez des informations à ce sujet, n’hésitez pas à nous contacter !

Dit huis werd gebouwd in 1922, zoals vermeld op de originele bouwplannen. Het bevindt zich op nummer 22 van de Gisseleire-Versélaan en had oorspronkelijk een gevel in baksteen, die in 2013 werd geïsoleerd. De handtekening op de plannen is moeilijk te ontcijferen, waardoor we de architect voorlopig niet kunnen identificeren. Herkent u de handtekening of hebt u hierover meer informatie? Laat het ons gerust weten!

Ancienne résidence "Le Saule"

Un projet de rénovation est en cours. 

Le projet vise à conserver autant que possible le bâtiment existant dont, entre autres, les façades à isoler en partie de l’intérieur. L’ensemble des techniques sont remplacées et les espaces du rez-de-chaussée sont totalement modifiés pour améliorer l’accès et créer des pièces multifonctionnelles et flexibles.

Plus d'informations:

renolution.brussels/sites/default/files/media-documents/RenolabB_Affiches_Le%20Saule-040.pdf 

Voormalige residentie "Le Saule"

Er loopt een renovatieproject. 

Het project wil zoveel mogelijk van het bestaande gebouw behouden, onder andere de gevels die gedeeltelijk aan de binnenzijde geïsoleerd worden. Het geheel van technieken wordt vervangen en de ruimten op de gelijkvloers worden volledig aangepast om de toegang te verbeteren en multifunctionele en flexibele ruimten te creëren.

Meer informatie:

renolution.brussels/sites/default/files/media-documents/RenolabB_Affiches_Le%20Saule-040.pdf 

Construite en 1914 par l'architecte Couronné Clarot, cette maison se distingue par son ancienneté et son style architectural. Son architecte a signé plusieurs réalisations, dont certaines sont répertoriées dans l'inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles..

Datant d'avant la Première Guerre mondiale, cette maison arbore une allure bien différente de la plupart des habitations de notre îlot, plus tardives. Elle illustre parfaitement le style éclectique à façade polychrome, en vogue entre 1890 et le début du XXe siècle. On y retrouve un superbe jeu de couleurs dans les arcs en briques alternées, rehaussés par des éléments en pierre : sommiers et clef en pointe de diamant, soulignant l’attention portée aux détails décoratifs.

Gebouwd in 1914 door architect Couronné Clarot, onderscheidt dit huis zich door zijn ouderdom en architecturale stijl. De architect realiseerde meerdere gebouwen, waarvan sommige zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel.

Dit huis dateert van vóór de Eerste Wereldoorlog en heeft een heel andere uitstraling dan de meeste woningen in onze buurt, die later werden gebouwd. Het is een prachtig voorbeeld van de eclectische stijl met een polychrome gevel, populair tussen 1890 en het begin van de 20e eeuw. De afwisseling van gekleurde bakstenen in de bogen wordt versterkt door stenen elementen, zoals de sluitstenen en de diamantpuntvormige sleutel, wat de aandacht voor decoratieve details benadrukt.

Cette maison caractéristique de l’Art déco, ornée de vitraux aux motifs d’oiseaux, a été construite par l’architecte Roger VANDER MEUTER (signature visible sur le muret en bordure de rue) pour Monsieur Vandenplas en 1942. 

Elle fait partie de la riche production de cet architecte, qui a réalisé de nombreuses maisons à Berchem-Sainte-Agathe, en particulier dans les nouveaux quartiers issus du Plan Gisseleire-Versé et ses environs, notamment : 

• Avenue Laure, 3

• Avenue de la Basilique 35 et 56-58,

• Rue Docteur Charles Leemans 25,

• Rue Prosper Préser 64,

• Avenue du Roi Albert 127 et 174-176-178.

Certaines de ses réalisations sont répertoriées dans l’Inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles, témoignant de leur valeur patrimoniale.

Dit karakteristieke Art Deco-huis, versierd met glas-in-loodramen met vogelmotieven, werd gebouwd door architect Roger VANDER MEUTER (handtekening zichtbaar op de muur aan de straatkant) voor meneer Vandenplas in 1942. Ze maakt deel uit van het rijke oeuvre van deze architect, die tal van woningen in Sint-Agatha-Berchem ontwierp, vooral in de nieuwe wijken die ontstonden uit het Plan Gisseleire-Versé en de omliggende gebieden, waaronder :

• Lauralaan 3,

• Basilieklaan 35 en 56-58,

• Dokter Charles Leemansstraat 25,

• Prosper Préserstraat 64,

• Koning Albertlaan 127 en 174-176-178.

Sommige van zijn werken zijn opgenomen in de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed van Brussel, wat getuigt van hun erfgoedwaarde.

Een harmonieus geheel van drie witte huizen trekt de aandacht op de Gisseleire-Versélaan 39-43. Gebouwd in 1954, vormen ze een elegant ensemble dat eerder doet denken aan een groot Landhuis dan aan drie aaneengeschakelde woningen. Hun cottage-stijl en verfijnde architectuur getuigen van het vakmanschap van architect Emmanuel Delvaux, wiens plannen, gedateerd op 4 maart 1953, zijn adres vermelden op de Robert Scottlaan 32 in Ukkel.

Oorspronkelijk behoorden de gronden toe aan Charles De Kempeneer, die het project bij de gemeente indiende. Uiteindelijk werden de percelen in juli 1953 verworven door Maurice Courbain en zijn echtgenote Régina Kaliski, die de huizen het jaar daarop lieten bouwen.

Hoewel dit ensemble later werd gebouwd dan de meeste woningen in de Gisseleire-Versélaan, die grotendeels van vóór de Tweede Wereldoorlog dateren, sluit de stijl perfect aan bij de architectonische eenheid van de wijk.

Construite en 1921 suivant un style "Cottage anglais" par le bureaude l'architecte  Verbrugge. Probablement de Pierre Verbruggen, très actif à avant la Guerre de 14 et à l'entre-deux guerres, à Foret et à Saint-Gilles, Laeken, Etterbeek. 

Gebouwd in 1921 in een "Engels Cottage"-stijl door het architectenbureau Verbrugge. Waarschijnlijk van Pierre Verbruggen, die zeer actief was vóór de Eerste Wereldoorlog en in het interbellum, in Vorst, Sint-Gillis, Laken en Etterbeek. 

Maison construite en 1923 pour un banquier, M. Schotz. 

Rénovation du balcon: autrefois en mauvais état, les propriétaires ont pris la décision de la restaurer, lui redonnant son éclat d’origine plutôt que de la remplacer par une grille moderne. Un geste respectueux de l’histoire, qui non seulement embellit notre quartier, mais inspire aussi la reconnaissance. Bravo et merci à eux pour cette belle initiative ! 

Appel à collaboration : voici la signature des plans de la maison, qui semble correspondre à l’architecte Lefever, connu pour ses réalisations dans les nouveaux quartiers autour de la Basilique de Koekelberg. Si quelqu’un(e) habite une maison de cet architecte et peut confirmer que la signature correspond bien à Lefever, ou nous aider à mieux déchiffrer ce nom, ce serait une contribution précieuse pour compléter nos recherches ! 

Huis gebouwd in 1923 voor een bankier, de heer Schotz.

Restauratie van het balkon: hoewel het in vrij slechte staat verkeerde, hebben de eigenaars ervoor gekozen om het te restaureren en het zijn oorspronkelijke charme terug te geven, in plaats van een modern hek te plaatsen. Een respectvol gebaar voor de geschiedenis dat onze buurt verfraait en waarvan we allemaal kunnen genieten! Een grote dank aan hen voor dit initiatief! 

Oproep tot samenwerking: hier is de handtekening van de plannen van het huis, die lijkt overeen te komen met de architect Lefevre, die zeer actief was in de nieuwe wijken van Koekelberg rond de Basiliek. Als een lezer toevallig in een huis van deze architect woont en kan bevestigen dat het inderdaad hem is... of een ander... zou dat zeer gewaardeerd worden om ons onderzoek te completeren.

Cette maison fut conçue par Victor Bourgeois en 1927 pour monsieur Montalt, alors violoncelliste à la Monnaie.  

L’architecte entra en conflit avec l’administration communale sous prétexte que l’immeuble dépareillait le style de l’avenue. Le toit plat et les nombreuses références au style industriel constituaient une expérience architecturale.  Un bloc de beton minimal, compact et isolé, dont l'entrée est déportée sur le côté droit, ce qui donne le volume une impression très fermée sur la rue. 

Quelques années plus tard, on construisit des maisons semblables sur le Weinhof à Stuttgart. Lorsqu’en 1987, le propriétaire fit la demande pour y ajouter un toit incliné, l’administration communale estima que cette adjonction devait respecter le style de Bourgeois. Elle devait rester aussi discrète que possible et ne pas modifier le bord horizontal du haut de la façade. (Voir «Contrastes berchemois» promenade sud d’E. Adriaens). 

Detail particulier : la façade avant semble nous observer avec ses fenêtres symétriques et anthropomorphes, même si l'architecte ne l'avait pas thématisé volontairement. Cette vision a été mitigé lors de la rénovation de 2022.

Victor Bougeois (1897-1962) - un mot sur l'architecte

Tête de file du courant moderniste, et auteur d'une réflexion sur l’architecture et l’urbanisme, il obtient le grand prix des arts décoratifs de Paris en 1925. Il a réalisé plusieurs pavillons pour l'Exposition internationale de Bruxelles en 1935 (Restaurant Léopold II, Gare Modèle, Pavillon du Ruwenzori), ainsi que celui de la Belgique pour l'Exposition universelle de New York de 1939. 

Il compte avec plusieurs réalisations, dont plusieurs d'entre elles répertoriées dans l'inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles. 

Deze woning werd in 1927 ontworpen door Victor Bourgeois voor de heer Montalt, destijds cellist bij de Munt.

De architect kwam in conflict met het gemeentebestuur omdat het gebouw zogezegd niet bij de stijl van de laan paste. Het platte dak en de vele verwijzingen naar de industriële stijl maakten deel uit van een architecturaal experiment. Het is een minimalistisch en compact betonnen blok, geïsoleerd van de omgeving, met een ingang die zich aan de rechterkant bevindt, wat het volume een zeer gesloten indruk geeft ten opzichte van de straat.

Enkele jaren later werden gelijkaardige huizen gebouwd op de Weissenhofsiedlung in Stuttgart. Toen de eigenaar in 1987 een aanvraag indiende om een schuin dak toe te voegen, eiste het gemeentebestuur dat deze toevoeging het oorspronkelijke ontwerp van Bourgeois respecteerde. Het moest zo discreet mogelijk blijven en mocht de horizontale lijn van de bovenkant van de gevel niet veranderen. (Zie «Contrastes berchemois», zuidelijke wandeling van E. Adriaens).

Bijzonder detail: de voorgevel lijkt ons te observeren met zijn symmetrische en antropomorfe ramen, hoewel de architect dit niet opzettelijk thematiseerde. Dit effect werd afgezwakt tijdens de renovatie in 2022.

Victor Bourgeois (1897-1962) - een woordje over de architect

Als kopstuk van de modernistische beweging en denker over architectuur en stedenbouw, ontving hij de Grand Prix des Arts Décoratifs in Parijs in 1925. Hij ontwierp verschillende paviljoenen voor de Internationale Tentoonstelling van Brussel in 1935 (Restaurant Leopold II, Modelstation, Ruwenzori-paviljoen) en voor de Wereldtentoonstelling van New York in 1939 (Belgisch paviljoen).

Bourgeois heeft talrijke werken op zijn naam staan, waarvan verschillende zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel.

Maison construite en 1925

M. David Ryckaert était un architecte, géomètre et expert berchemois — et habitant de notre îlot.

Il faisait partie du Comité des architectes et géomètres à l’origine des plans des nouveaux quartiers de Berchem, selon le Plan d’urbanisation de 1911, dit Plan Gisseleire-Versé.

En 1918, il fut aussi chargé d’un projet de modification visant à créer un parc public autour du château Gisseleire, sur les terrains actuellement occupés par BSports (entre les avenues Laure -Gisseleire-, Hélène -Gisseleire- et de la Basilique). Ce projet ne fut finalement pas retenu.

Ryckaert a été l’auteur du projet des travaux de voirie (construction d’égouts, bordures de trottoirs et terrassements) des nouvelles avenues des "quartiers Gisseleire" : avenues du Roi Albert, Josse Goffin, Laure -Gisseleire- et de la Basilique (source : La Belgique, 15/07/1917).

Mais il ne s’est pas contenté d’y travailler : il a aussi choisi d’y habiter !

• En 1923, il vivait chaussée de Gand 23.

• Puis, entre 1924 et 1925, il déménage à l’avenue Gisseleire-Versé 12, dans le quartier qu’il avait contribué à imaginer

Notons qu’il fut aussi le géomètre de nombreuses parcelles de l’avenue, dont celle du n°76 de l’avenue Gisseleire-Versé, maison réalisée par l’architecte berchemois Hyppolite Mertens (1929).

Ce qui rend la maison du n°50 de l’avenue Gisseleire-Versé si particulière, c’est qu’elle est le premier exemple qui nous est parvenu d’une réalisation de Ryckaert en tant qu’architecte — et non plus seulement comme géomètre ou urbaniste.

À quelques pas de là, en 1923, un autre jeune architecte, Émile De Boelpaepe, faisait construire sa propre maison familiale au n°25 de la chaussée de Gand (qui deviendra plus tard le 29, puis 1029-1031), après avoir déjà bâti deux maisons avenue Gisseleire-Versé (n°19 et 21). Cela montre à quel point le quartier "Gisseleire" attirait les jeunes architectes, qui n’hésitaient pas à venir y vivre eux-mêmes.

Huis gebouwd in 1925

De heer David Ryckaert was een architect, landmeter en expert uit Berchem — en buur van onze wijk.

Hij maakte deel uit van het Comité van architecten en landmeters dat betrokken was bij het opstellen van de plannen voor de nieuwe wijken van Berchem, volgens het stedenbouwkundig plan van 1911, het zogenaamde Gisseleire-Versé-plan.

In 1918 kreeg hij ook de opdracht een wijzigingsvoorstel te bestuderen dat voorzag in de aanleg van een openbaar park rond het kasteel Gisseleire, op de gronden die vandaag ingenomen zijn door BSports (tussen de Laura -Gisseleire-laan, Helena-Gisseleire-laan en Basilieklaan). Dit voorstel werd uiteindelijk verworpen.

Ryckaert was verantwoordelijk voor het ontwerp van de wegenwerken (riolering, aanleg van boordstenen en nivellering) in de nieuwe lanen van de "wijk Gisseleire": de Koning Albertlaan, Josse Goffinlaan, Laura -Gisseleire-laan en Basilieklaan (bron: La Belgique, 15/07/1917).

Maar hij bleef niet alleen als professional actief in de wijk: hij koos er ook voor om er zelf te wonen!

• In 1923 woonde hij op de Gentsesteenweg 23.

• Tussen 1924 en 1925 verhuisde hij naar de Gisseleire-Versélaan 12, in de wijk die hij zelf had helpen vormgeven.

Opvallend is dat hij ook de landmeter was van verschillende percelen in de wijk, waaronder dat van nummer 76 van de Gisseleire-Versélaan, een woning die in 1929 werd gebouwd door architect Hyppolite Mertens.

Wat het huis op nummer 50 van de Gisseleire-Versélaan zo bijzonder maakt, is dat het het eerste bekende voorbeeld is van een ontwerp van Ryckaert als architect — en dus niet alleen als landmeter of stedenbouwkundige.

Niet ver daarvandaan bouwde een andere jonge architect, Émile De Boelpaepe, in 1923 zijn eigen gezinswoning op de Gentsesteenweg 25 (later omgenummerd tot 29, vervolgens 1029-1031), nadat hij eerder al twee huizen in de Gisseleire-Versélaan had ontworpen (nrs. 19 en 21). Dit toont hoe de wijk "Gisseleire" een aantrekkingspool was voor jonge architecten, die er ook echt voor kozen om zich er te vestigen.

De style english cottage, la maison du n°68 a été dessinée en 1921 par l'architecte Arthur Foidart, pour monsieur E. Reseau. La maison est jumelle de celle du n°70 (même architecte, datée de 1922). 

Architecte avec plusieurs réalisations, dont quelques unes répertoriées dans l'inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles. 

Chronologie de la maison du n° 68

En 1910, les Messieurs Gisseleire et Versé acquièrent les terrains où se trouve aujourd’hui l’avenue Gisseleire-Versé. Ils procèdent rapidement au lotissement et à la vente des parcelles pour développer de nouveaux quartiers résidentiels à Berchem.

En 1912, monsieur E. Reseau achète le terrain correspondant à l’actuel numéro 68 de l’avenue Gisseleire-Versé. L’acte d’achat contient des clauses intéressantes, notamment l’obligation pour les nouveaux propriétaires de construire à leurs frais un trottoir, conformément aux prescriptions des autorités ou des vendeurs. Toutefois, en 1915, la commune de Berchem-Sainte-Agathe finance et adjudique les travaux de bordures de trottoirs pour l’avenue Gisseleire-Versé et l’avenue de la Basilique prolongée, pour un montant total de 6 894,04 francs.

La maison du n° 68 est finalement construite en 1921, suivie de celle du n° 70 en 1922.

In Engelse cottage-stijl werd de woning op nummer 68 in 1921 ontworpen door architect Arthur Foidart voor de heer E. Reseau. De woning is een tweelinghuis met die op nummer 70 (zelfde architect, gedateerd 1922).

Arthur Foidart is een architect met meerdere realisaties, waarvan enkele zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel.

Chronologie van het huis op nr. 68

In 1910 kochten de heren Gisseleire en Versé de gronden waarop zich tegenwoordig de Gisseleire-Versélaan bevindt. Ze gingen snel over tot het verkavelen en verkopen van de percelen om nieuwe residentiële wijken in Berchem te ontwikkelen.

In 1912 kocht de heer E. Reseau het perceel van het huidige nummer 68 van de Gisseleire-Versélaan. De aankoopakte bevat interessante bepalingen: de nieuwe eigenaars waren verplicht op eigen kosten een trottoir aan te leggen volgens de voorschriften van de autoriteiten of de verkopers. Toch gaf de gemeente Sint-Agatha-Berchem in 1915 opdracht voor het plaatsen van trottoirboorden in de Gisseleire-Versélaan en de verlengde Basilieklaan, voor een bedrag van 6.894,04 frank.

In 1921 werd het huis op nr. 68 uiteindelijk gebouwd, gevolgd door dat op nr. 70 in 1922.

Construite en 1929 par l'architecte berchemois Hyppolite Mertens, cette maison est un exemple de l'architecture résidentielle belge des années 1920. Elle allie des éléments traditionnels et des influences Art Déco, typiques de l’époque.

La façade en brique rouge, agrémentée d'éléments en pierre bleue belge peinte en blanc, est typique des maisons bourgeoises belges de cette époque. Les ornements au-dessus des fenêtres et autour de la porte principale témoignent d'un souci du détail caractéristique de cette période.

La maison dispose de grandes fenêtres avec un bow-window central, une baie vitrée courbée. Le pignon en façade, orné de détails décoratifs et de la date "1929", accentue la verticalité et donne du caractère à la maison.

Le garage : un élément innovant et signe de modernité

La présence d'un garage est notable. En 1929, les garages étaient rares car peu de ménages possédaient une voiture. Cela indique que cette maison, ainsi que le quartier, était destinée à des ménages aisés qui s'installaient dans les nouveaux quartiers projetés par les familles Gisseleire et Versé dans Berchem, depuis l'approbation du plan Gisseleire-Versé par la commune en 1911.  L'intégration d'un garage montre l’adaptation de l'architecture résidentielle à l'essor de l'automobile.

Chauffage du garage

Les voitures de cette période, bien que robustes, n'étaient pas conçues pour démarrer facilement par temps froid. L'architecte a donc prévu un radiateur pour chauffer le moteur de la voiture dans le garage, facilitant ainsi son démarrage en hiver. Ce détail suggère une modernité certaine et une réponse aux besoins croissants de la mobilité automobile.

Hyppolite Mertens - un mot sur l'architecte

Hyppolite Mertens est un architecte berchemois qui habitait au numéro 24 de l'avenue Selliers de Moranville de Berchem-Sainte-Agathe. 

Mertens est également un architecte répertorié dans l’Inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles pour l’immeuble de rapport de 1933 situé rue des Palais Outre‑Ponts n° 446 à Laeken.

Un appel à la collaboration ! 

Possédez-vous des informations, des photographies, des plans ou des récits sur Hyppolite Mertens ou ses diverses réalisations ? Nous vous invitons chaleureusement à nous les faire parvenir afin d'enrichir notre section dédiée à cet architecte berchemois Votre contribution serait précieuse pour éclairer notre compréhension de son héritage architectural.

Gebouwd in 1929 door de Berchemse architect Hyppolite Mertens, is deze woning een voorbeeld van de Belgische residentiële architectuur uit de jaren 1920. Ze combineert traditionele elementen met Art Deco-invloeden, kenmerkend voor die tijd.

De gevel in rode baksteen, verrijkt met elementen in witgeschilderde Belgische blauwe steen, is typisch voor Belgische burgerwoningen uit deze periode. De ornamenten boven de ramen en rond de voordeur getuigen van een oog voor detail dat karakteristiek is voor deze architectuur.

De woning beschikt over grote ramen met een centrale bow-window, een gebogen erker. De geveltop, versierd met decoratieve details en de datum "1929", benadrukt de verticaliteit en geeft de woning een unieke uitstraling.

De garage: een innovatief en modern element

De aanwezigheid van een garage is opvallend. In 1929 waren garages zeldzaam omdat weinig gezinnen een auto bezaten. Dit wijst erop dat deze woning, evenals de buurt, bedoeld was voor welgestelde gezinnen die zich vestigden in de nieuwe wijken, ontwikkeld door de families Gisseleire en Versé in Berchem, na de goedkeuring van het Gisseleire-Versé-plan door de gemeente in 1911. De integratie van een garage toont aan hoe de residentiële architectuur zich aanpaste aan de opkomst van de auto.

Verwarming in de garage

De auto's uit die periode, hoewel robuust, waren niet ontworpen om gemakkelijk te starten bij koud weer. De architect voorzag daarom een radiator om de motor van de auto in de garage te verwarmen, waardoor starten in de winter werd vergemakkelijkt. Dit detail getuigt van een zekere moderniteit en een antwoord op de toenemende mobiliteitsbehoeften.

Hyppolite Mertens - een woord over de architect

Hyppolite Mertens was een Berchemse architect die woonde op nummer 24 van de Selliers de Moranvillelaan in Berchem-Sainte-Agathe.

Mertens is eveneens een architect die voorkomt in de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed van Brussel, voor het opbrengstgebouw uit 1933 in de Paleizenstraat Over de Brug nr. 446 in Laken.

Een oproep tot samenwerking!

Beschikt u over informatie, foto’s, plannen of verhalen over Hyppolite Mertens of zijn verschillende realisaties? We nodigen u van harte uit om deze met ons te delen om onze sectie gewijd aan deze Berchemse architect te verrijken. Uw bijdrage zou waardevol zijn om meer inzicht te krijgen in zijn architecturale nalatenschap.

Maison de l'architecte Bondhale, année 1925. 

Un clin d’œil spécial aux sculptures magnifiques, délicatement nichées près des fenêtres, une œuvre de son propriétaire sculpteur, qui transforment cette maison en une véritable ode à l’art et à la beauté. 

Huis van architect Bondhale, jaar 1925.

Een speciale vermelding voor de prachtige sculpturen, subtiel geplaatst bij de ramen. Deze kunstwerken, gecreëerd door de eigenaar die beeldhouwer is, maken van dit huis een echte ode aan kunst en schoonheid. 

Maison conçue entre 1930 et 1935 par l’architecte Jean-Baptiste Dewin, créateur d’édifices importants, comme la maison communale de Forêt, les habitations sociales dans la rue Ter Plast à Laeken et l’hôpital Saint-Pierre à Bruxelles. 

Jean-Baptiste Dewin (1873-1948) - Un mot sur l'architecte

Il s'est fait une spécialité de la construction d'édifices à vocation médicale, même si on lui doit également quelques immeubles d'habitation à Bruxelles.

Dewin compte parmi les plus célèbres architecte de cette époque dans notre pays. La revue: «L’architecture art déco à Bruxelles 1920-1930 des archives de l’architecture moderne» lui consacre un chapitre entier.

Membre du Jury pour le bâtiment de l'Institut National de Radiodiffusion (INR) à Flagey, il a réalisé les habitations sociales Rue Ter Plast à Laeken, l'hôpital Saint-Pierre de Bruxelles, la maternité d'Ixelles, Maison communale de Forêt… 

Un grand nombre de ses réalisations sont répertoriées dans l'inventaire du patrimoine architectural de Bruxelles

Huis ontworpen tussen 1930 en 1935 door architect Jean-Baptiste Dewin, de maker van belangrijke gebouwen zoals het gemeentehuis van Vorst, de sociale woningen in de Ter Plaststraat in Laken en het Sint-Pietersziekenhuis in Brussel.

Jean-Baptiste Dewin (1873-1948) - Een woordje over de architect

Dewin specialiseerde zich in het ontwerpen van gebouwen met een medische functie, hoewel hij ook enkele woongebouwen in Brussel heeft gerealiseerd.

Hij behoort tot de bekendste architecten van zijn tijd in ons land. Het tijdschrift “L’architecture art déco à Bruxelles 1920-1930” van de Archieven van de Moderne Architectuur wijdt een volledig hoofdstuk aan zijn werk.

Als jurylid voor het gebouw van het Nationaal Instituut voor Radio-omroep (NIR) op Flagey, realiseerde hij sociale woningen in de Ter Plaststraat in Laken, het Sint-Pietersziekenhuis in Brussel, de kraamkliniek van Elsene, het gemeentehuis van Vorst en meer.

Veel van zijn werken zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed van Brussel.

Maison construite en 1948 (avec le garage ajouté un peu plus tard, en 1950).

Au bas de la façade, à gauche, une inscription est visible : "GENETRA" (Général de Travaux, l'entrepreneur), ainsi que le nom de l'architecte : "Arch. Leclercq".

Cette maison est représentative du style moderniste d'après-guerre, caractéristique des années 1940-1950. Plusieurs éléments typiques de cette période se remarquent :

• Façade épurée : des lignes simples et géométriques, avec peu ou pas d'ornements.

• Fenêtres horizontales : de grandes ouvertures accentuant la lumière naturelle et l'idée d'ouverture.

• Matériaux : la brique apparente, typique de l'époque, combinée à des cadres de fenêtres en métal ou en bois.

• Escalier et balustrade : un design sobre et fonctionnel, sans détails superflus, mettant en avant la praticité.

Woning gebouwd in 1948 (met de garage iets later toegevoegd, in 1950).

Onderaan de gevel, aan de linkerkant, is een inscriptie zichtbaar: "GENETRA" (Général de Travaux, de aannemer) en de naam van de architect: "Arch. Leclercq".

Deze woning is representatief voor de modernistische naoorlogse stijl, kenmerkend voor de jaren 1940-1950. Meerdere typische elementen uit deze periode vallen op:

• Strakke gevel: eenvoudige, geometrische lijnen met weinig of geen versieringen.

• Horizontale ramen: grote openingen die natuurlijk licht binnenlaten en een gevoel van openheid benadrukken.

• Materialen: zichtbare baksteen, typerend voor die tijd, gecombineerd met raamkozijnen van metaal of hout.

• Trap en balustrade: een sober en functioneel ontwerp, zonder overbodige details, met de nadruk op praktisch gebruik.

Maison conçue par l’architecte bruxellois Luc Danseray en 1953, à la demande de Monsieur et Madame Servais, alors domiciliés avenue Sermon à Jette. 

La maison est un bel exemple du style résidentiel des années 1950, souvent qualifié de modernisme tempéré ou style 1950. Ce courant, propre à la période de reconstruction d’après-guerre, privilégie la simplicité des formes, la symétrie et l’efficacité fonctionnelle, sans renoncer à une certaine élégance.

La façade en briques jaune clair, sobrement rythmée par des fenêtres verticales à encadrement sombre, dégage une impression d’ordre et d’équilibre. Le soubassement en pierre naturelle, la porte d’entrée géométrique protégée par un petit auvent, ainsi que la large baie vitrée légèrement avancée au rez-de-chaussée, témoignent d’un souci du détail tout en restant discrets. 

Cette maison, représentative de l’esthétique fonctionnelle et modeste de l’époque, incarne la transition entre les grands idéaux modernistes et les besoins concrets du quotidien.

L’architecte, référencé à plusieurs reprises dans l’Inventaire du patrimoine architectural de la Région de Bruxelles-Capitale, est actif dans plusieurs quartiers bruxellois. Il se distingue par une architecture sobre, fonctionnelle et bien intégrée dans son environnement.

Huis ontworpen door de Brusselse architect Luc Danseray in 1953 op vraag van meneer en mevrouw Servais, toen woonachtig aan de Avenue Sermon in Jette.

Het huis is een mooi voorbeeld van de residentiële stijl uit de jaren 1950, vaak aangeduid als gematigd modernisme of stijl 1950. Deze stroming, eigen aan de naoorlogse wederopbouwperiode, geeft de voorkeur aan eenvoud van vormen, symmetrie en functionele efficiëntie, zonder afstand te doen van een zekere elegantie.

De gevel in lichtgele baksteen, sober geritmeerd door verticale ramen met donkere omlijsting, wekt een indruk van orde en evenwicht. De plint in natuursteen, de geometrische voordeur beschermd door een kleine luifel, evenals de brede glaspartij licht uitkragend op het gelijkvloers, getuigen van oog voor detail, terwijl ze discreet blijven.

Dit huis, representatief voor de functionele en bescheiden esthetiek van de periode, belichaamt de overgang tussen de grootschalige modernistische idealen en de concrete dagelijkse behoeften.

De architect, meermalen opgenomen in de Inventaris van het Onroerend Erfgoed van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is actief in verschillende Brusselse wijken. Hij onderscheidt zich door een sobere, functionele architectuur die goed geïntegreerd is in zijn omgeving.

Maison construite en 1938 par l'architecte Mr L. Van Hoof. 

En 1938, M. Alex de Valériola (*), habitant rue de Grand-Bigard 10 à Berchem-Ste-Agathe, introduit via son architecte Mr L. Van Hoof, une demande de permis de bâtir une maison. Une dérogation est également demandée dans la suite de ce dossier pour porter de 0,60 m à 0,80 m la profondeur de la loggia prévue au rez-de-chaussée.

En 1954, le propriétaire de l’époque, Mr Pollaert, peintre en bâtiment, dépose une demande de permis pour la construction d’un garage en front de rue. Ces travaux seront entamés et réalisés en 1955. La taxe de bâtisse de ces transformations s’élevait à 482 francs belges. 

En 1966, le propriétaire dépose une autre demande de permis visant à construite une chambre en arrière de bâtiment à l’étage..

(*) Il nous est revenu que M. de Valériola aurait été président de la Croix-Rouge à cette époque mais on n'a pas pu vérifier ces informations. À confirmer. 

Huis gebouwd in 1938 door architect de heer L. Van Hoof.

In 1938 diende de heer Alex de Valériola (*), inwoner van de Groot-Bijgaardstraat 10 in Sint-Agatha-Berchem, via zijn architect de heer L. Van Hoof, een bouwaanvraag in voor de bouw van een woning. Er werd ook een uitzondering gevraagd in dit dossier om de diepte van de loggia op de begane grond van 0,60 m naar 0,80 m te verhogen.

In 1954 diende de eigenaar van die tijd, de heer Pollaert, schilder, een bouwaanvraag in voor de bouw van een garage aan de straatkant. Deze werken werden gestart en uitgevoerd in 1955. De bouwbelasting voor deze aanpassingen bedroeg 482 Belgische franken.

In 1966 diende de eigenaar een nieuwe bouwaanvraag in voor de bouw van een kamer aan de achterzijde van het gebouw op de bovenverdieping.

(*) Het is ons verteld dat de heer de Valériola destijds voorzitter van het Rode Kruis zou zijn geweest, maar deze informatie kon niet worden bevestigd. Te verifiëren.

Textes rédigés par Jaume TARDY MARTORELL
 

Nos remerciements s’adressent aux habitants ayant bien voulu partager leurs précieuses archives.

Teksten opgesteld door Jaume TARDY MARTORELL

Onze dank gaat uit naar de bewoners die hun waardevolle archieven welwillend hebben gedeeld.