Liên cầu khuẩn nhóm A và những điều bạn nên biết

Liên cầu khuẩn nhóm A (Group A Streptococcus) có thể gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng khác nhau, tương đối nhẹ, như viêm họng do liên cầu khuẩn. Chúng ta có thể lây lan liên cầu khuẩn nhóm A sang cho người khác. Giữ gìn vệ sinh tốt, ví dụ như rửa tay thường xuyên, là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ nhiễm liên cầu nhóm A. Để hiểu rõ hơn về chủ đề này, mời bạn đọc tìm hiểu qua bài viết dưới đây cùng Docosan.

Liên cầu khuẩn nhóm A là gì?

Liên cầu khuẩn nhóm A (GAS, Group A Streptococcus) là vi khuẩn có dạng hình cầu, xếp thành chuỗi, cho vòng tiêu huyết β lớn khi thực hiện nuôi cấy trên môi trường thạch máu.

Vi khuẩn thường được tìm thấy ở hầu họng hay ở da. Phần lớn các trường hợp nhiễm trùng do GAS là tương đối nhẹ, chẳng hạn như viêm họng và chốc lở. Tuy nhiên, loại vi khuẩn này có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng hơn và thậm chí đe dọa tính mạng như nhiễm trùng huyết, hội chứng sốc nhiễm độc do liên cầu (STSS).

Liên cầu khuẩn nhóm A lây lan qua đường nào?

Những vi khuẩn này lây lan khi tiếp xúc trực tiếp với dịch mũi họng của người bệnh hoặc các tổn thương da nhiễm trùng. Nguy cơ lây lan cao nhất khi một cá nhân chẳng hạn như khi người ta bị viêm họng hoặc vết thương bị nhiễm trùng.

Những người mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng sẽ ít có khả năng lây lan hơn. Điều trị một người bị nhiễm bệnh bằng kháng sinh trong 24 giờ hoặc lâu hơn để loại bỏ khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, điều quan trọng là hoàn thành toàn bộ liệu trình kháng sinh theo quy định. Các vật dụng gia đình như đĩa, cốc và đồ chơi không đóng vai trò quan trọng trong việc lây truyền bệnh.

Khoảng 9.000-11.500 trường hợp mắc bệnh liên cầu khuẩn nhóm A xâm lấn xảy ra ở Hoa Kỳ mỗi năm dẫn đến 1.000-1.800 trường hợp tử vong. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) ước tính rằng ít hơn 10% trong số này là các trường hợp mắc hội chứng nhiễm độc nhiễm trùng STSS. Mỗi năm có vài triệu trường hợp bị viêm họng và chốc lở.

Khả năng sinh độc tố và gây bệnh của liên cầu khuẩn nhóm A?

Nhóm A – Streptococcus pyogenes: vi khuẩn có dạng hình cầu, xếp thành chuỗi, cho vòng tiêu huyết β lớn khi thực hiện nuôi cấy trên môi trường thạch máu.

Khả năng sinh độc tố: có khả năng tiết ra hơn 20 loại enzyme khác nhau và ngoại độc tố cũng có những cơ chế tác động đa dạng, có thể kể đến một số yếu tố quan trọng:

Hemolysin: phá hủy hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, đại thực bào, mang tính kháng nguyên mạnh, vào cơ thể người kích thích tạo kháng thể antistreptolysin O, định lượng kháng thể có giúp cho bệnh được chẩn đoán chính xác hơn.
Streptococcal pyrogenic exotoxin: siêu kháng nguyên gây phát ban của bệnh sốt tinh hồng nhiệt (sốt Scarlet) và góp phần tạo ra hội chứng sốc nhiễm trùng liên cầu.
Hyaluronidase: phá hủy acid hyaluronic (chất cấu tạo mô liên kết).
Streptokinase: hoạt hóa plasminogen thành plasmin, tiêu sợi fibrin và protein khác.
Ngoài ra liên cầu các ngoại động tố, nội độc tố khác hiện vẫn đang được nghiên cứu, thảo luận.

Nhiễm khuẩn sinh mủ: viêm amidan, chốc lở, viêm quầng, viêm tấy, viêm đường mật, viêm phúc mạc, viêm nội tâm mạc, viêm phế quản, viêm phổi, viêm phế quản, viêm đường tiết niệu, …

Nhiễm khuẩn không sinh mủ: bệnh tinh hồng nhiệt (Scarlet), viêm cầu thận, thấp khớp, thấp tim.

Viêm cầu thận cấp: Xảy ra thứ phát hậu nhiễm liên cầu khuẩn (viêm họng, viêm da… do S. pyogenes), xảy ra do phản ứng kháng nguyên kháng thể ở lớp màng đấy của cầu thận. Triệu chứng có thể gặp là hội chứng viêm thận (tiểu máu, huyết áp cao, suy thận), phù, tiểu đạm,… Đa số bệnh nhân sẽ hồi phục, số ít sẽ chuyển sang các biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong như phù phổi cấp, suy tim cấp, tổn thương thận cấp và bệnh não do tăng huyết áp.
Thấp khớp: Bệnh cảnh sốt thấp khớp S. pyogenes gây ra sau một nhiễm khuẩn vùng hầu họng, bệnh tiến triển khi cơ thể bắt đầu sản xuất kháng thể chống lại sự tấn công của vi khuẩn, tuy nhiên kháng thể sinh ra có phản ứng chéo với kháng nguyên của mô tim và khớp đưa đến bệnh cảnh viêm khớp dạng thấp hay viêm cơ tim, thấp tim.

Triệu chứng và dấu hiệu ban đầu của hội chứng shock nhiễm khuẩn do liên cầu (STSS): sốt, sưng, đau dữ dội và tấy đỏ tại vết thương. Các dấu hiệu và triệu chứng ban đầu của STSS có thể bao gồm sốt, chóng mặt, lú lẫn, huyết áp thấp, phát ban và đau bụng.

Bệnh do liên cầu nhóm A có điều trị được không?

Vi khuẩn liên cầu nhóm A có thể được điều trị bằng kháng sinh thông thường. Penicillin là thuốc được lựa chọn cho cả bệnh nhẹ và nặng. Đối với bệnh nhân dị ứng với penicilin, bệnh nhẹ có thể dùng erythromycin, mặc dù thỉnh thoảng vẫn ghi nhận tình trạng kháng thuốc. Clindamycin có thể được sử dụng để điều trị bệnh nhân dị ứng với penicillin mắc bệnh nặng hơn và có thể được thêm vào điều trị trong trường hợp STSS.

Ngoài thuốc kháng sinh, chăm sóc hỗ trợ trong phòng chăm sóc đặc biệt và phẫu thuật cũng cần thiết với những bệnh này. Điều trị sớm có thể làm giảm nguy cơ tử vong mặc dù, ngay cả liệu pháp thích hợp cũng không ngăn ngừa được tử vong trong mọi trường hợp.

Cần làm gì để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng liên cầu nhóm A?

Sự lây lan của nhiễm trùng liên cầu nhóm A có thể được giảm bớt khi rửa tay vệ sinh tốt, đặc biệt là sau khi ho và hắt hơi, trước và sau khi chế biến thức ăn và trước khi ăn. Người bị viêm họng nên đi khám để được bác sĩ tiến hành các xét nghiệm để biết có phải viêm họng hạt hay không; nếu vậy, một người nên ở nhà không làm việc, trường học hoặc nhà trẻ trong 24 giờ trở lên sau khi dùng thuốc kháng sinh.

Tất cả các vết thương cần được giữ sạch sẽ. Cần theo dõi vết thương để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng có thể bao gồm đỏ tăng dần, sưng và đau tại vết thương. Nếu những dấu hiệu này xuất hiện, đặc biệt là có kèm theo sốt, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức.

Như vậy, liên cầu khuẩn nhóm A là một vi trùng thường gặp. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời cũng như hạn chế lây lan mềm bệnh cho cộng đồng là một điều hết sức quan trọng.

Bài viết được tham khảo bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn tại Docosan để điều trị.

Tài liệu tham khảo

Bài giảng Vi sinh y học, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
Streptococcal Infections (invasive group A strep, GAS), Department of health.