Nang gan: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Bệnh nang gan là một tổn thương ở gan, ít có triệu chứng hoặc triệu chứng mơ hồ và thông thường chỉ vô tình phát hiện qua các xét nghiệm hình ảnh học. Để biết được liệu bệnh nang gan có nguy hiểm không, và các điều trị nang gan như thế nào, mời bạn cùng Docosan tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Nang gan là gì?

Thuật ngữ bệnh nang gan thường dùng để chỉ các nang đơn độc (không do ký sinh trùng) ở gan, còn được gọi là nang gan đơn độc. Tuy nhiên, một số tổn thương dạng nang khác phải được phân biệt với các nang đơn độc, ví dụ như

• Nang gan đơn độc

• Bệnh gan đa nang (PCLD)

• Nang ký sinh trùng, hay còn gọi là nang sán.

• Khối u nang

• Áp xe

Tỷ lệ và tỷ lệ chính xác của nang gan không được biết, bởi vì hầu hết không gây ra triệu chứng; tuy nhiên, u nang gan đã được ước tính xảy ra ở 5% dân số. Không quá 10-15% trong số những bệnh nhân này có các triệu chứng khiến u nang được chú ý khi khám lâm sàng. Nang gan thường được tìm thấy như một phát hiện tình cờ trên hình ảnh hoặc tại thời điểm phẫu thuật mở bụng. Hầu hết các loạt bài trong tài liệu tương đối nhỏ, báo cáo ít hơn 50 bệnh nhân mỗi loạt.

Nguyên nhân nang gan

Nang gan đơn độc

Nguyên nhân của nang gan đơn độc vẫn chưa được biết, nhưng chúng được cho là có nguồn gốc bẩm sinh. Các u nang được lót bởi biểu mô loại đường mật, và có lẽ là kết quả của sự giãn nở tiến triển của các microhamartomas đường mật – một tổn thương tạo thành do sự khiếm khuyết trong quá trình hình thành của biểu mô ống mật trong thời kỳ phôi thai.

Dịch trong nang được tiết ra liên tục bởi lớp biểu mô của nang. Vì lý do này, không thể chữa khỏi chỉ bằng việc chọc hút nang bằng kim, việc tái phát là rất phổ biến.

Bệnh gan đa nang (PCLD)

PCLD người lớn (Adult-PCLD) là do bẩm sinh và thường liên quan đến bệnh thận đa nang chiếm ưu thế trên nhiễm sắc thể thường (AD-PKD). Các đột biến ở những bệnh nhân này đã được xác định trong gen PKD1 và PKD2. Đôi khi, PCLD đã được báo cáo trong trường hợp không có bệnh thận đa nang (PKD).

Ở bệnh nhân PKD, nang thận thường có trước nang gan. PKD thường dẫn đến suy thận, trong khi nang gan hiếm khi liên quan đến xơ gan và suy gan.

U nang tân sinh

Các khối u gan bị hoại tử trung tâm nhìn thấy trên xét nghiệm hình ảnh học thường bị chẩn đoán nhầm là u nang gan. Ung thư gan do u nang thực sự rất hiếm. Nguyên nhân của u nang dạng tuyến và u nang dạng biểu mô chưa được biết rõ, nhưng chúng có thể đại diện cho sự tăng sinh bất thường của túi mật hoặc biểu mô đường mật.

U nang tuyến là một tổn thương tiền ác tính với sự biến đổi tân sinh thành ung thư biểu mô tế bào tuyến được xác nhận bởi cấu trúc ống mao dẫn và sự xâm lấn của màng đáy.

Nang sán (ký sinh trùng)

Nang sán là do nhiễm ký sinh trùng Echinococcus granulosus. Loại ký sinh trùng này được tìm thấy trên toàn thế giới, nhưng nó đặc biệt phổ biến ở các khu vực chăn nuôi cừu và gia súc.

Khi con người ăn gan của vật chủ trung gian (loài vật vô tình nuốt phải trứng/ nang sán), các đầu sán của nang con được giải phóng trong ruột non và phát triển thành sán trưởng thành, do đó hoàn thành vòng đời của sán.

Áp xe gan

Áp-xe gan có thể có nguồn gốc do vi khuẩn hoặc amip. Entamoeba histolytica là tác nhân gây bệnh trong áp xe gan do amip. Nó được ký sinh khi ăn phải thức ăn hoặc nước bị ô nhiễm bởi giai đoạn u nang của ký sinh trùng. Bệnh lỵ amip liên quan đến ruột nhưng cũng có thể xâm lấn các tiểu tĩnh mạch mạc treo ruột dẫn đến áp xe gan. Vật chủ duy nhất của nó là con người.

Áp-xe sinh mủ có thể là kết quả của thiết bị đo nhưng thường là do viêm đường mật tăng dần trong bối cảnh tắc mật. Các vi sinh vật được phân lập thường là hệ thực vật ruột. Các con đường ô nhiễm khác bao gồm tĩnh mạch cửa và động mạch gan.

Triệu chứng nang gan

Nang gan đơn độc

Các nang gan đơn độc thường không gây ra triệu chứng nhưng có thể gây đau âm ỉ vùng hạ sườn phải nếu có kích thước lớn. Bệnh nhân có triệu chứng nang gan đơn độc cũng có thể báo cáo đầy bụng và cảm giác no sớm. Đôi khi, một khối u nang đủ lớn để tạo ra một khối ở bụng có thể sờ thấy được.

Vàng da do tắc nghẽn ống mật rất hiếm, cũng như vỡ u nang và xoắn cấp tính của u nang di động. Bệnh nhân bị xoắn nang có thể có biểu hiện bụng cấp tính. Khi các nang đơn giản bị vỡ, bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng thứ phát, dẫn đến biểu hiện tương tự như áp xe gan với đau bụng, sốt và tăng bạch cầu.

Bệnh gan đa nang

Bệnh gan đa nang (PCLD) được quan sát thấy ở tuổi dậy thì và tăng lên khi trưởng thành. Phụ nữ thường bị ảnh hưởng nhiều hơn, và sự gia tăng kích thước và số lượng u nang có tương quan với mức độ estrogen. Trong PCLD, gan to có thể nổi rõ và bệnh nhân đôi khi tiến triển thành xơ gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa và suy gan. Bệnh nhân có biểu hiện đau bụng do các khối u to lên.

U nang tân sinh

U nang tuyến thường xảy ra ở phụ nữ trung niên. Tuy nhiên, ung thư biểu mô tuyến nang ảnh hưởng đến cả nam và nữ như nhau. Hầu hết bệnh nhân không có triệu chứng hoặc có những phàn nàn mơ hồ về bụng như đầy hơi, buồn nôn và no. Những bệnh nhân này, giống như tất cả những người bị u nang gan, cuối cùng có biểu hiện đau bụng. Vàng da là rất hiếm.

Nang sán

Bệnh nhân bị u nang sán, giống như những người có nang gan đơn độc, thường không có triệu chứng, nhưng cơn đau có thể phát triển khi u nang lớn lên. Các tổn thương lớn hơn thường gây đau và có nhiều khả năng phát triển các biến chứng hơn các nang gan đơn độc. Khi khám, bác sĩ thường có thể sờ thấy một khối ở góc phần tư phía trên bên phải bụng bệnh nhân

Vỡ u nang là biến chứng nghiêm trọng nhất của u nang sán. Nang có thể vỡ vào đường mật, qua cơ hoành vào lồng ngực, hoặc tự do vào ổ phúc mạc. Vỡ vào đường mật có thể bị vàng da hoặc viêm đường mật. Vỡ tự do vào khoang phúc mạc có thể gây sốc phản vệ. Cũng như các nang gan đơn độc, bệnh nhân bị u nang sán có thể bị nhiễm trùng thứ phát và áp xe gan sau đó.

Áp xe gan

Bệnh nhân bị áp xe gan có biểu hiện đau bụng, sốt và tăng bạch cầu. Những bệnh nhân mắc áp xe do amip có thể có tiền sử tiêu chảy và sụt cân, mặc dù một số có thể không có triệu chứng. Áp-xe sinh mủ thường có biểu hiện vàng da, sốt, đau bụng.

Chẩn đoán bệnh nang gan

Việc đánh giá một bệnh nhân có u nang gan đơn giản bao gồm việc ghi chép cẩn thận tiền sử bệnh nhân và thực hiện khám sức khỏe cộng với nghiên cứu hình ảnh (ví dụ: chụp cắt lớp vi tính ổ bụng CT scan để xác định hình dạng, vị trí, kích thước của u nang. Bác sĩ lâm sàng có thể giảm thiểu chi phí xét nghiệm bằng cách chỉ thu thập các nghiên cứu chính có thể làm thay đổi kế hoạch điều trị.

Trước khi có sự phổ biến rộng rãi của các kỹ thuật hình ảnh bụng, bao gồm siêu âm và chụp CT, nang gan chỉ được chẩn đoán khi chúng phát triển đến kích thước khổng lồ và trở nên rõ ràng như một khối ở bụng hoặc là một phát hiện tình cờ trong quá trình phẫu thuật mở bụng. Ngày nay, các nghiên cứu hình ảnh thường tình cờ phát hiện ra các tổn thương không triệu chứng.

Xét nghiệm huyết học

Kết quả xét nghiệm men gan, chẳng hạn AST/ ALT, có thể bất thường nhẹ, nhưng bilirubin, thời gian prothrombin (PT) và thời gian thromboplastin một phần được kích hoạt (aPTT) thường nằm giới hạn bình thường.

Trong bối cảnh của bệnh gan đa nang (PCLD), các bất thường lớn hơn trong kết quả men gan được tìm thấy, nhưng suy gan là không phổ biến. Kết quả xét nghiệm chức năng thận, bao gồm nitơ urê máu (BUN) và nồng độ creatinin, thường bất thường và cần được thực hiện trong tiếp cận ban đầu.

Khi có nang sán, tăng bạch cầu ái toan được ghi nhận ở khoảng 40% bệnh nhân và hiệu giá kháng thể echinococcal dương tính ở gần 80% bệnh nhân.

Mức độ kháng nguyên carbohydrate (CA) 19-9 tăng cao ở một số bệnh nhân. Dịch nang có thể được gửi để xét nghiệm CA 19-9 tại thời điểm phẫu thuật như một chất chỉ điểm cho u nang và ung thư biểu mô tế bào.

Chẩn đoán hình ảnh

Bác sĩ lâm sàng có một số lựa chọn để chẩn đoán hình ảnh gan ở những bệnh nhân có nang gan:

• Siêu âm có sẵn, không xâm lấn và có độ nhạy cao.

• CT cũng có độ nhạy cao và dễ dàng hơn cho hầu hết các bác sĩ lâm sàng để giải thích, đặc biệt là để lập kế hoạch điều trị.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI), quét thuốc hạt nhân và chụp mạch gan có một vai trò hạn chế trong việc đánh giá u nang gan.

• Ở những bệnh nhân vàng da do bệnh nang sán, nên thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) để xác định xem nang đã vỡ vào ống mật hay chưa.

Một vấn đề thực tế trong việc đánh giá một bệnh nhân bị tổn thương nang gan là phân biệt u nang với các nang gan đơn độc. Việc đó có vai trò quan trọng để định hướng điều trị cũng như tiên lượng các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.

Các xét nghiệm khác

Các xét nghiệm khác thường không cần thiết để đánh giá u nang gan. Bác sĩ ít khi lựa chọn chọc hút qua da vì đánh giá tế bào học và kết quả xét nghiệm của dịch nang đơn độc là không thể chẩn đoán được và có một nguy cơ nhỏ gây ra sốc phản vệ do rò rỉ từ nang sán hoặc gây ra hình thành áp xe trong một nang đã được vô trùng trước đó.

Xét nghiệm mô học nhằm đánh giá xem nang gan có phải là ung thư hay có khả năng diễn tiến đến ung thư hay không.

Điều trị bệnh nang gan ở đâu?

• Phòng khám Vigor health – Q.3

• Phòng khám Đa khoa Nhân Hậu – Q.10

• Bệnh viện Quốc tế City – Q. Bình Tân

Những phương pháp điều trị bệnh nang gan

Điều trị bệnh gan đa nang (PCLD) hoặc nang gan đơn độc không do ký sinh trùng chỉ được chỉ định ở những bệnh nhân có triệu chứng. Những bệnh nhân không có triệu chứng không cần điều trị, vì nguy cơ phát triển các biến chứng liên quan đến tổn thương thấp hơn nguy cơ liên quan đến điều trị.

Điều trị không phẫu thuật

Nang gan đơn độc

Không có liệu pháp y tế nào chứng minh hiệu quả trong việc giảm kích thước của các nang gan đơn giản. Chọc hút qua da có hướng dẫn bằng siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) đã bị loại bỏ vì tỷ lệ tái phát gần như 100%.

Chọc hút kết hợp chích xơ cứng bằng cồn hoặc các tác nhân khác đã thành công ở một số bệnh nhân nhưng tỷ lệ thất bại và tái phát cao. Chích xơ thành công phụ thuộc vào sự giải nén hoàn toàn của u nang và sự sắp xếp của các thành u nang. Điều này không thể thực hiện được nếu thành u nang dày lên hoặc nếu u nang lớn.

Bệnh gan đa nang / u nang ung thư

Không có lựa chọn nào để điều trị nội khoa với bệnh gan đa nang hoặc ung thư biểu mô tế bào. Do khả năng ác tính của u nang tuyến, phẫu thuật được xem như giải pháp duy nhất, kèm theo là hóa trị, xạ trị nếu ung thư di căn.

Nang sán

Điều trị nội khoa với các thuốc ký sinh trùng (albendazole và mebendazole) tương đối kém hiệu quả. Những loại thuốc này được sử dụng như một điều trị bổ trợ, nhưng chúng không thay thế được liệu pháp phẫu thuật hoặc điều trị qua da.

Điều trị nên được bắt đầu 4 ngày trước khi thực hiện can thiệp qua da và tiếp tục trong 1 tháng (albendazole) hoặc trong 3 tháng (mebendazole), theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

PAIR (chọc, chọc hút, tiêm, nối lại) là một kỹ thuật điều trị qua da cho bệnh sán. Trong phương pháp xâm lấn tối thiểu này, một cây kim được đưa vào u nang dưới hướng dẫn của siêu âm. Dịch nang được hút ra, sau đó nước muối ưu trương hoặc etanol được tiêm vào lại. Thủ thuật này thường được sử dụng nhất cho các u nang lớn.

Áp xe gan

Bệnh nhân bị áp-xe gan ngay lập tức được bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng sinh / thuốc kháng amip. Nếu áp xe nhỏ, bệnh nhân có thể đáp ứng với thuốc đơn thuần. Nếu to, bác sĩ sẽ yêu cầu bổ sung dẫn lưu qua da để loại trừ.

Liệu pháp phẫu thuật

Bác sĩ sẽ cân nhắc trì hoãn điều trị nội khoa nếu có triệu chứng chủ yếu liên quan đến các bệnh kèm theo làm tăng nguy cơ phải phẫu thuật. Đặc biệt, suy tim sung huyết và suy gan với tăng áp lực tĩnh mạch cửa và cổ chướng làm tăng nguy cơ phẫu thuật. Các triệu chứng gợi ý cơn đau thắt ngực hoặc cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua nên dẫn đến các nghiên cứu chẩn đoán trước phẫu thuật để xác định tình trạng tắc nghẽn mạch vành hoặc động mạch cảnh quan trọng.

Phẫu thuật cũng được chỉ định khi kích thước nang quá lớn, hoặc các triệu chứng nó gây ra ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe bệnh nhân. Bác sĩ sẽ cân nhắc loại bỏ hoàn toàn nang gan (nếu được).

Giám sát dài hạn

Sau khi mổ nội soi thành công , bệnh nhân sẽ được tái khám trong vòng 2 tuần và 6 tuần sau phẫu thuật để đánh giá mức độ thuyên giảm triệu chứng và đánh giá các biến chứng có thể xảy ra.

Các biến chứng bệnh nang gan

Các biến chứng của việc bóc tách nang gan đơn giản bằng nội soi là không phổ biến:

• Nhiễm trùng vết mổ rất hiếm gặp.

• Sự rò rỉ mật bất ngờ từ các mép cắt của u nang có thể dẫn đến tình trạng tụ dịch dưới gan hoặc dưới thận hoặc hiếm khi là cổ trướng mật.

• Tổn thương các cấu trúc đường mật hoặc mạch máu trong nhu mô gan bị nén giữa các nang.

• Tràn dịch nang sán vào khoang phúc mạc, có thể gây sốc phản vệ.

Kết luận

Tóm lại bệnh nang gan rất khó phát hiện tại nhà trừ khi bệnh phát triển đến 1 giai đoạn nhất định. Do đó, luôn ưu tiên khám sức khỏe định kì và tầm soát các bệnh lý về gan mật. Lưu ý các triệu chứng để có thể liên hệ ngay với bác sĩ. Điều trị kịp thời, thích hợp sẽ đem lại tiên lượng khả quan cũng như hồi phục sức khỏe cho bạn.