Εγκέφαλος-Εισαγωγή
Στις ειδικές αισθήσεις συγκαταλέγονται η όραση, η ακοή, η όσφρηση, η γεύση και η ισορροπία, ενώ στις σωματικές αισθήσεις περιλαμβάνονται η αφή, η πίεση, η δόνηση, η αίσθηση θέσης, θερμότητας και πόνου. Στις ειδικές αισθήσεις συγκαταλέγονται η όραση, η ακοή, η όσφρηση, η γεύση και η ισορροπία, ενώ στις σωματικές αισθήσεις περιλαμβάνονται η αφή, η πίεση, η δόνηση, η αίσθηση θέσης, θερμότητας και πόνου. Το ΚΝΣ στον άνθρωπο αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Ο εγκέφαλος αποτελείται από δύο ημισφαίρια τα οποία δεν έχουν συμμετρική λειτουργία. Καθημερινή εμπειρία της έλλειψης συμμετρίας αποτελεί το γεγονός ότι τα περισσότερα άτομα χρησιμοποιούν κατά προτίμηση το δεξί τους χέρι, που ελέγχεται από το αριστερό ημισφαίριο. Ο νωτιαίος μυελός ελέγχει τις κινήσεις των άκρων και του κορμού. Τα νωτιαία νεύρα άγουν προς και από τον νωτιαίο μυελό πληροφορίες εισόδου και εξόδου. Εισερχόμενες πληροφορίες άγονται από τις προσαγωγές αισθητικές ίνες στο οπίσθιο κέρας του νωτιαίου μυελού, ενώ εξερχόμενες πληροφορίες άγονται από τις απαγωγές ίνες των κινητικών νευρώνων που τα κυτταρικά τους σώματα βρίσκονται στα πρόσθια κέρατα του νωτιαίου μυελού. Ο εγκέφαλος αποτελείται από κάτω (νωτιαίος μυελός) προς τα πάνω (φλοιός) από: (1) τον μυελεγκέφαλο (δηλαδή τον προμήκη μυελό), (2) τον μετεγκέφαλο, δηλαδή τη γέφυρα και την παρεγκεφαλίδα, (3) τον μεσεγκέφαλο (με τα εγκεφαλικά σκέλη, και τα άνω και κάτω διδύμια, πυρήνες-σταθμούς του οπτικού και ακουστικού συστήματος), (4) τον διεγκέφαλο, δηλαδή θάλαμο και υποθάλαμο, και (5) τον τελεγκέφαλο (με τα εγκεφαλικά ημισφαίρια). Τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια συνδέονται μεταξύ τους κυρίως δια μέσου του μεσολοβίου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι υπάρχει αυστηρή εξειδίκευση λειτουργιών στα δύο ημισφαίρια, ότι το αριστερό ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για την ομιλία, ενώ το δεξί ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για την αντίληψη σχέσεων στο χώρο και πιθανόν για τις δημιουργικές και καλλιτεχνικές ικανότητες του ατόμου. Αυτό που δεν είναι γνωστό ακόμα, είναι ο αναλυτικός μηχανισμός με τον οποίον η αίσθηση στο περιφερικό νευρικό σύστημα γίνεται αντίληψη στον εγκέφαλο, ή συνείδηση στον νου. Ο βαθμός αντιπροσώπευσης της περιφέρειας στο σωματαισθητικό φλοιό δεν είναι ανάλογος με την επιφάνεια, αλλά με τον αριθμό αισθητικών υποδοχέων σε κάθε μέρος του σώματος. Στον κύριο σωματαισθητικό φλοιό, τη μεγαλύτερη αντιπροσώπευση έχουν τα χείλη, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα χείλη είναι το πλουσιότερο σε αισθητικούς υποδοχείς μέρος του σώματός μας. Οι περισσότερες εγκεφαλικές διεργασίες (πρόσληψη, επεξεργασία και οι κλήρωση πληροφορίας) καταλήγουν σε δραστηριοποίηση του απαγωγού (φυγόκεντρου) κινητικού συστήματος, με σκοπό την εκούσια κίνηση ή/και τον έλεγχο της ισορροπίας του σώματος. Το κινητικό σύστημα αποκρίνεται σε αισθητικές πληροφορίες που υποδέχεται. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αισθητικο-κινητική μετατροπή. Εάν αυτή η μετατροπή ολοκληρωθεί στο ιεραχικά κατώτερο επίπεδο του νωτιαίου μυελού, το αποτέλεσμα είναι η αντανακλαστική κίνηση. Εάν η αισθητικο-κινητική μετατροπή ολοκληρωθεί σε ανώτερα εγκεφαλικά επίπεδα (όπως είναι η παρεγκεφαλίδα και ο κύριος κινητικός φλοιός), τότε το αποτέλεσμα είναι η εκούσια κίνηση προς έναν στόχο, με συνεχείς διορθώσεις κατά την προσέγγισή του. Οι μελέτες των Sperry, Bogen και Gazzaniga σε αρρώστους που είχαν υποστεί χειρουργικό διαχωρισμό των δύο ημισφαιρίων, έδειξαν ότι το αριστερό ημισφαίριο υπερέχει σε λεκτικές ασκήσεις ενώ το δεξί ημισφαίριο υπερέχει σε ασκήσεις που απαιτούν εξωλεκτικές ικανότητες. Εάν η λέξη που ακούσθηκε και έγινε αντιληπτή πρόκειται να αρθρωθεί, τότε η πληροφορία ακολουθεί την απαγωγό νευρική οδό που περιγράφεται στη συνέχεια. Η πληροφορία από την περιοχή του Wernicke μεταβιβάζεται στην περιοχή του Broca. Σε αυτό το στάδιο, εμπλέκεται διεγερτικά και το «σύστημα κινήτρου». Οι εγκεφαλικές δομές της κατανόησης και της εκφοράς του λόγου περιλαμβάνουν μωσαϊκό περιοχών του επικρατούντος φλοιού, μωσαϊκό το οποίο υπερβαίνει τα όρια των περιοχών του Broca και του Wernicke, και το οποίο διαφέρει από άτομο σε άτομο ως προς τον ακριβή του εντοπισμό. Ο εντοπισμός και η οργάνωση αυτού του μωσαϊκού εξαρτάται και από το πόσο αναπτυγμένη είναι η λεκτική ικανότητα του ατόμου. Στο παραδοσιακό μοντέλο επίσης θεωρείται ότι η οπίσθια περιοχή λόγου αποκωδικοποιεί την πληροφορία και την μεταβιβάζει στην πρόσθια περιοχή για την κινητική έκφραση. Η διέλευση των αισθητικών πληροφοριών από το μεταιχμιακό σύστημα και η περαιτέρω διοχέτευσή τους στον προμετωπιαίο φλοιό, αποτελεί ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό τους. Συνέπεια αυτής της προβολής είναι η συναισθητική φόρτιση των διανοητικών εμπειριών, στο βαθμό που το μεταιχμιακό σύστημα χρωματίζει με συναίσθημα την «συνειδητή αντίληψη» της αισθητικής προσαγωγής πληροφορίας, παρέχοντας κίνητρα. Ο υποθάλαμος ρυθμίζει τις συμπεριφορές που εξασφαλίζουν την ομοιόσταση του οργανισμού (π.χ. πρόσληψη τροφής και υγρών) και την σεξουαλική συμπεριφορά. Οι σχέσεις του υποθαλάμου με το αυτόνομο, με το ενδοκρινικό και κυρίως με το μεταιχμιακό σύστημα, υποστηρίζουν τον κεντρικό του ρόλο σε συναισθηματικές εμπειρίες όπως είναι ο φόβος, η οργή, η ικανοποίηση και η απόλαυση. Πριν από τρεις περίπου δεκαετίες περιγράφηκε ότι ο εγκέφαλος διαθέτει «κέντρα ευχαρίστησης» τα οποία σήμερα εντάσσονται σε ένα νευρικό κύκλωμα που λέγεται «σύστημα ανταμοιβής» και που φαίνεται ότι παίζει ρόλο στη μάθηση και στη μνήμη.