การตั้งคำถามแบบโสเครติส
(Socratic Questioning)

‘การสนทนา (แบบโสเครติส) คือเครื่องมือที่เปี่ยมพลังที่จะลดปีศาจ (ของความไม่รู้)’

- Sira Abenoza

Socratic Questioning คืออะไร

  • โสเครตีสนักปรัชญาคนสำคัญแห่งยุคกรีกโบราณได้วางรากฐานของการแสวงหาความจริงด้วย การตั้งคำถามแบบโสเครตีส (Socratic Questioning) เป็นเครื่องมือ หลักการพื้นฐานคือ “ตั้งคำถามให้ลึก” เพื่อแสวงหาข้อเท็จจริงก่อนจะเชื่อข้อมูลเหล่านั้น กระบวนการนี้เป็นวิธีการที่ทำให้ได้ข้อเท็จจริงที่น่าเชื่อถือ กระบวนการคิดและการตั้งคำถามดังกล่าวจึงถูกถ่ายทอด และได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่องโดยนักคิดและนักวิชาการแขนงต่าง ๆ จนถึงปัจจุบัน

  • การเข้าไปสนทนากับผู้คนผ่านคำถามของโสเครติสนั้นจึงไม่ใช่การไปถกเถียงเพื่อเป็นผู้ชนะหรือหาผู้แพ้ แต่เป้าหมายคือการพาผู้สนทนาคิดหาคำตอบหรือสืบหาความเป็นจริง

  • ดังนั้นการตั้งคำถามแบบโสเครตีส ช่วยกระตุ้นให้เกิดทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ เพราะเป็นการเปิดให้ผู้สนทนาคิดเกี่ยวกับมโนทัศน์สำคัญที่ปรากฏอยู่ในชีวิตประจำวันด้วยในมุมมองที่หลากหลาย เพื่อให้เกิดเป็นความเข้าใจใหม่ขึ้นมา

7 วิธีตั้งคำถามแบบโสเครตีส

คำถามที่เน้นให้เกิดความกระจ่าง
(Clarification questions)

ใช้ตรวจสอบความคิดหลังจากให้คำตอบไปแล้ว หรือหลังการอภิปรายเสร็จสิ้น

ตัวอย่าง

  • ทำไมถึงตอบเช่นนั้น?

  • ความหมายที่ถูกต้องจริงๆ คืออะไร?

  • ยกตัวอย่างในสิ่งที่กำลังอธิบายได้ไหม?

คำถามที่เน้นให้ตั้งคำถามกับคำถามหรือประเด็นเริ่มแรก
(Questions about an initial question or issue)

ใช้คิดทบทวนเกี่ยวกับคำถามหรือประเด็นที่นำเสนอไป

ตัวอย่าง

  • ทำไมคำถามนี้จึงสำคัญ?

  • ประเด็นการตั้งคำถามข้อนี้คืออะไร?

  • คำถามนี้หมายความว่าอย่างไร

คำถามที่เน้นตั้งข้อสมมติฐาน
(Assumption questions)

ใช้ก่อนเริ่มอภิปรายร่วมกันเพื่อกระตุ้นการคิด

ตัวอย่าง

  • อะไรคือสมมติฐาน?

  • ทำไมใครบางคนถึงตั้งสมมติฐานเช่นนี้?

  • ดูเหมือนจะมีการสมมติฐานว่า…ใช่ไหม?

  • จะมีวิธีการพิสูจน์สมมติฐานนี้อย่างไร?จะเกิดอะไรขึ้น ถ้า..?

คำถามที่เน้นให้นำเสนอเหตุผลและหลักฐาน
(Reason and evidence questions)

ใช้ระหว่างการอภิปรายแลกเปลี่ยน ที่ต้องมีการหาเหตุผลหรือหลักฐานเพื่อสนับสนุนคำตอบ

ตัวอย่าง

  • ทำไมจึงคิดว่าสิ่งนี้ถูกต้อง?

  • ช่วยอธิบายเหตุผลให้ฟังได้ไหม?

  • ด้วยเหตุผลเช่นนี้นำมาสู่ข้อสรุปว่าอย่างไร?

  • เหตุผลที่ยกมา คิดว่าเพียงพอแล้วหรือยัง

  • เรื่องนี้มีข้อหักล้างได้ไหม

  • นั่นคือเหตุผลที่สงสัยเกี่ยวกับหลักฐานดังกล่าวใช่ไหม?

คำถามที่เน้นตรวจสอบแหล่งอ้างอิงหรือแหล่งที่มา
(Origin or source questions)

ใช้ระหว่างอภิปราย เพื่อตรวจสอบแหล่งที่มาและเหตุผลในการเลือกใช้ข้อมูล

ตัวอย่าง

  • ได้รับความคิดมาจากที่ใด?

  • นี่เป็นความคิดของเธอ หรือเธอได้ยินมันมาจากที่อื่น?

  • อะไรเป็นสาเหตุที่เลือกใช้ข้อมูลนี้

คำถามที่เน้นมุมมอง
(Viewpoint questions)

ใช้ระหว่างการอภิปรายแลกเปลี่ยน ที่ต้องมีการให้คิดในแง่มุมอื่น

ตัวอย่าง

  • ข้อแตกต่างระหว่าง…กับ… คืออะไร?

  • มีแง่มุมอื่นในการพิจารณาสิ่งนี้อีกไหม?

  • สามารถมองเรื่องนี้ในแง่มุมอื่นได้หรือไม่?

คำถามที่เน้นความเกี่ยวข้องและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นตามมา
(Implication and consequence questions)

ใช้หลังสรุปการอภิปราย เพื่อต่อยอดการนำไปใช้หรือประเมินสิ่งที่อาจจะเกิดขึ้น

ตัวอย่าง

  • สิ่งนั้นสามารถเกิดขึ้นจริงๆ หรือมันแค่อาจจะเกิดขึ้น?

  • ถ้าสิ่งนั้นเกิดขึ้นแล้ว อะไรบ้างอาจจะเกิดขึ้นตามมา ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น?

ตัวอย่างการตั้งคำถามอื่น ๆ

คำถาม 3 ระดับ.pdf

ขอขอบคุณข้อมูลจาก https://thepotential.org/knowledge/socratic-questioning/

เรียบเรียงโดย มูลนิธิ ทีช ฟอร์ ไทยแลนด์