avxilivm grammaticvm
TERTIA LĒCTIŌ. IV Dēclīnātiō.
Iter Hannibalis.
Gāius Cornēlius Scīpiō duōbus cum fīliīs auscultantibus sub porticū umbrōsā sedebat. Mārcus eī dixit: 'Nārrā nōbīs, pater, fābulam dē Hannibale illō, quem avus noster vīcit.' 'Sānē! nōn tamen dē victōriā Scīpiōnis, sed dē māgnō itinere quod Hannibal trāns Alpēs fēcit, hodiē vōbīs nārrābō.
'Poenī māgnam et pulchram urbem in Āfricā incolēbant, quae Carthāgō vocābātur. Dux Poenōrum, Hannibal, vir fortis et prūdēns, Rōmam enim capere volēns, ingentī cum exercitū in Ītaliam invādere cōnstituit. In hōc exercitū erant peditēs et equitēs et iaculātōrēs et elephantī. Mentē, mei filii, vestrā fingere potestis ex portū Carthāginis ad Ītaliam tantum exercitum paucis navibus ab Hannibale vehi nōn posse!
Quia parvae enim tum erant naves. Hannibal igitur exercitum per Hispāniam et Galliam dūcere cōnstituit. Nunquam anteā tantus exercitus tam longum iter fēcit! Hibērum flūmen montēsque Pȳrēnaeōs trānsiit. Per Galliam longum iter fēcit. Difficile erat Rhodanum trānsīre, quia gentēs Gallōrum īnfestae et inimicae erant.'
Sagvntvm obsessvm et captvm
Generē passivō
Gāius Cornēlius Scīpiō duōbus cum fīliīs auscultantibus sub porticū umbrōsā sedebat. Mārcus eī dixit: 'Nārrā nōbīs, pater, fābulam dē Hannibale illō, quem avus noster vīcit.' 'Sānē! nōn tamen victōria Scīpiōnis, sed māgnum iter ab Hannibale trāns Alpēs factum hodiē vobis a me nārrabitur!
'A Poenīs māgna et pulchra urbs in Āfricā incolēbātur, quae Carthāgō vocābātur. Ab Hannibale, ducē Poenōrum, virō forti et prūdēntē, Rōmam enim capi volēntē, ingentī cum exercitū in Ītaliam invāsio cōnstituta est (decreta est).
PRAETERITVM PERFECTVM INDICATIVI PASSIVVM
PĒNSUM. A. Dēclīnā: porticus umbrōsa, exercitus māgnus, iter longum, vir fortis et prūdēns. B. Explicā per clausulam relātīvam: porticus, portus, porta, pedes, eques, iaculātor, hostīlis, fortis. C. Respondē: (i) Ubi Poenī habitābant? (ii) Quālis urbs erat Carthāgō? (iii) Quālī in urbe habitās? (iv) Quā in parte urbis nāvēs manent? (v) Unde nāvēs in mare exeunt? (vi) Cūr Hannibal mare trānsīre cōnstituit? (vii) Quid Hannibal facere cōnstituit? (viii) Ubi Cornēlius hanc fābulam nārrābat? (ix) Cūr ibi sedēbat? (x) Quōmodo vocātur pater patris? (xi) Quōmodo vocātur is quī iacula cōnicit? (xii) Quōmodo vocantur eī quī pedibus eunt? (xiii) Quōmodo vocātur mīles quem equus vehit? (xiv) Quāle animal est elephās? equus? asinus? D. Dēscrībe (i) exercitum Hannibalis; (ii) iter Hannibalis; (iii) Hannibalem.
VOCABVLA
iter : itineris, n. : camino
Hannibal : alis, m. : Haníbal
Gaius : i, m. : Gaius, Caius
Cornelius : i, m. : Cornelio
Scipio : onis, m. : Escipión
scipio : onis, m. : baston de marfil; Scipio : Escipión
duo : ae, o : dos
cum : inv. :1. Preposición + abl. = con 2. conjunción + ind. = cuando, como, mientras 3. conjunción + subj. : al tiempo que, mientras
filia : ae, f. : hija
filius : ii, m. : hijo
sub : prép. : + Abl. : debajo de
porticus : us, f. : le portique
umbrosus : a, um : sombrío
ausculto : as, are : escuchar
sedeo : es, ere, sedi, sessum : 1. estar sentado 2. asediar 3. aplazar, demorar
Marcus : i, m. : Marco
ei : interj. : interjección que se emplea para expresar miedo, temor ¡ay!
is : ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello (pr. anafórico)
dico : is, ere, dixi, dictum : 1 - decir, afirmar, pronunciar, expresar; recitar. - 2 - decir un nombre, nombrar, llamar. - 3 - arengar, pleitear, defender. - 4 - celebrar, cantar, narrar, describir, componer, predicar. - 5 - fijar, asignar, establecer, regular. - 6 - advertir, hacer saber, notificar. - 7 - significar, querer decir. - 8 - proclamar, elevar al rango de.
narro : as, are : narrar, contar
nos : nostrum : nosotros
pater : tris, m. : padre, patricio, magistrado ; Patres [conscripti] : los senadores
fabula : ae, f. : rumor; leyenda, mito; fábula
de : prep. + abl. : de, desde lo alto de,
ille : illa, illud : aquel, aquella, aquello
illus : illa, illud (arcaico de ille)
qui : quae, quod : que ; interr. ¿quién? ¿cuál?
auus : i, m. : antepasado, abuelo
noster : tra, trum : adj. nuestro, -a pronom : el nuestro
uinco : is, ere, uici, uictum : vencer
sane : adv. : razonablemente, cuerdamente, verdaderamente, realmente
sanus : a, um : sano, bien de saludd; razonable; puro, correcto
non : neg. : no
tamen : adv. : sin embargo
uictoria : ae, f. : victoria
sed : conj. : pero, sino
magnus : a, um : grande
quod : 1. pron. relativo nom. o ac. neutro sing.: que 2. falso relativo = et id 3. conj. : puesto que 4. despué de si, nisi, ne, num = aliquod = cualquier cosa 5. adjectivo interrogativo nom. o ac. neutro sing. = ¿cuál?
trans : prép. : + Acc. : del otro lado de
Alpes : ium, f. : los Alpes
facio : is, ere, feci, factum : hacer
hodie : adv. : hoy
uos : uestrum : vosotros
Poenus : i, m. : cartaginés
poenio : is, ire i(u)i, itum : castigar, vengar
et : conj. : y. adv. también
pulcher : chra, chrum : bello, hermoso
urbs : urbis, f. : ciudad
in : prep. : (ac.) a, hacia, para, contra; (abl.) en
Africa : ae, f. : África
africum : i, n. : viento de África, ábrego
africus : a, um : africano ; nombre neutro: vidanto de África
incolo : is, ere, ui, cultum : habitar
Carthago : inis, f. : Cartago
uoco : as, are : llamar
dux : ducis, m. : jefe, guía
uir : uiri, m. : hombre ( por op. a mulier mujer ), marido.
fortis : e : fuerte, vigoroso, robusto; valiente, animoso
prudens : entis : que prevé; competente, prudente; sagaz
Roma : ae, f. : Roma
enim : conj. : en efecto, pues
capio : is, ere, cepi, captum : coger, tomar, capturar, elegir
uolo : uis, uelle : querer
ingens : entis : inmenso, enorme, ingente
exercitus : us, m. : ejército
Italia : ae, f. : Italia
inuado : is, ere, uasi, uasum : 1. invadir, lanzarse contra 2. invadir, atacar, acometer 3. apoderarse
constituo : is, ere, tui, tutum : 1 - colocar. - 2 - poner, establecer, levantar, formar (las tropas, una flote...). - 3 - construir, elevar, hacer, fundar, instituir, instalar, establecer, asegurar. - 4 - disponer, regular, oganizar, poner en orden. - 5 - fijar, asignar, atribuir, definir, determinar, demostrar. - 6 - intr. - participar, convenir; hacer un nombramiento. - 7 - decidir.
hic : haec, hoc : este, esta, esto
sum : es, esse, fui : ser; al inicio de frase: hay
pedes : itis, m. : peatón, soldado de infantería; plebayo
eques : itis, m. : caballero, jinete
equito : as, are : cabalgar, hacer carreras a caballo
iaculator : oris, m. : tirador, soldado portador de jabalina
elephans : antis, m. (g. pl -ium ou um) : elefante
elephantus : i, m. : elefante
mens : entis, f. : espíritu, mente, alma; razón, inteligencia
ego : mei : yo
meus : mea, meum : mi, mío
uester : tra, trum : vuestro
fingo : is, ere, finxi, fictum : formar, modelar; transformar; fingir, inventar
ex : prép. : + Abl. : de, desde, a partir de
portus : us, m. : puerto
ad : prep. + ac. : hacia, a, cerca de
tantum : adv. : tanto, de tal modo ; solamente
tantus : a, um : tan grande ; -... ut : tan grande... que
exerceo : es, ere, cui, citum : 1. no dejar en reposo, trabajar con ahínco 2. ejercitar, adiestrar, ejercer, practicar
paucus : ae, a : pl. poco, escaso, corto
nauis : is, f. : nave
ab : prép. : + Abl. : a partir de, con un verbo pasivo = por
ueho : is, ere, uexi, uectum : transportar
possum : potes, posse, potui : poder, ser capaz de
quia : conj. : porque, puesto que
paruus : a, um : pequeño, corto, poco, escaso, humilde, de corta edad
tum : adv. : entonces
nauo : as, are : hacer servir con cuidado, con celo
igitur : conj. : así pues, por consiguiente
per : prep. : + Ac. : a través de, por, durante
Hispania : ae, f. : Hispania, España
Gallia : ae, f. : la Galia
duco : is, ere, duxi, ductum : I. llevar 1. llevar fuera de 2. atraer 3. hacer entrar 4. contar, estimar II. conducir
nunquam : adv. : nunca
antea : adv. : antes, delante
tam : adv. : tan, tanto
longus : a, um : largo
¶ iter facere : faire route, voyager
Hiberus : a, um : de Iberia
flumen : inis, n. : corriente, río, torrente
mons : montis, m. : monte, montaña
Pyrenaeus : i, m. : Pirineos (frecuentemente en plural)
transeo : is, ire, ii, itum : pasar,atravesar
difficilis : e : difícil
Rhodanus : i, m. : Ródano
gens : gentis, f. : tribu, familia, linaje
Gallus : i, m. : galo
gallus : i, m. : gallo; Gallus, i : galo
infestus : a, um : enemigo, hostil; amenazado
inimicus : a, um : enemigo
genus : eris, n. : linaje, estirpe, raza, origen; género
factum : i, n. : hecho, acción, empresa, obra
fio : is, fieri, factus sum : [pasiva del verbo facio] ser hecho; suceder
a : prep. : + Abl. : de, desde, a partir de,(con un verbo pasivo = por)
constitutum : i, n. : regla, convencioó, nombramiento
decerno : is, ere, creui, cretum : decretar, decidir
decretum : i, n. : decisión, decreto
¶ decernere acie (proelio,armis,exercitu) : livrer bataille