httt34

Thơ chữ Hán (Bài 36 - Bài 43)

HÀ TRÌ THI TẬP

THƠ CHỮ HÁN

Tiếp

題松鹿山水雙盆

其一

孔門歲往寒知橾

大舜山深日與遊

山水有情來貢狀

高清遺像永千秋

Phiên âm:

Đề tùng lộc sơn thuỷ song bồn

Kỳ nhất

Khổng môn tuế vãng hàn tri tháo

Đại Thuấn sơn thâm nhật dữ du

Sơn thủy hữu tình lai cống trạng

Cao thanh di tượng vĩnh thiên thu.

Dịch nghĩa :

Thơ đề hai chậu vẽ cảnh núi sông thông nai

Bài một

Đứng trước cửa Khổng tử đến cuối năm mới biết sức chịu rét giỏi1,

Trong núi sâu, cùng vua Thuấn chơi suốt ngày2

Non nước có tình với người nên đã đến đây hiến hình dáng cho người xem

Hình tượng cao thanh lưu lại mãi ngàn năm sau.

Chú thích : 1. Luận ngữ: Tử viết: “Tuế hàn, nhiên hậu tri tùng bách chi bất điêu dã” = Đức Khổng tử nói: “Tới mùa đông lạnh lẽo, mới biết loài tùng bách chẳng điêu tàn”

2. Theo Nhị thập tứ hiếu, Thuấn bị cha ghét, sai vào núi sâu cày ruộng để cho thú dữ hại, nhưng lòng hiếu thảo của Thuấn đã cảm hoá được loài vật nên chẳng những không bị hại mà còn được hươu nai tới kéo cày, chim chóc xuống nhặt cỏ giúp Thuấn.

Dịch thơ:

Đề chậu vẽ cảnh núi sông thông nai

Cửa Khổng tỏ tài cây chịu rét

Dạo non ngày ấy Thuấn cùng nai

Hữu tình sông núi phô hình sắc

Tùng lộc cao thanh với tháng ngày.

其二

傲雪凌霜不老年

亭亭勁節翠參天

樹邊獸立知非馬

妄指何人學倒顛

Phiên âm:

Kỳ nhị

Ngạo tuyết lăng sương bất lão niên

Đình đình kính tiết thuý tham thiên

Thụ biên thú lập tri phi mã

Vọng chỉ hà nhân học đảo điên?

Dịch nghĩa:

Bài hai

Khinh thường sương tuyết, chẳng biết già

Đứng sừng sững, phô khí tiết cứng cỏi, màu lá xanh lẫn với màu da trời.

Con thú đứng bên cây, biết rằng nó chẳng phải ngựa

Sao người học thói đảo điên, chỉ nai bảo xằng là ngựa?*

Chú thích: Theo Sử ký, Tần Thỉ Hoàng đế chết, con là Hồ Hợi lên ngôi xưng Tần Nhị Thế, dùng Triệu Cao làm Tể tướng. Cao muốn thử xem triều thần ai theo mình, ai chống mình. Một hôm y dắt vào triều một con hươu, nói với Nhị Thế : “Thần có con ngựa tốt, xin hiến nhà vua”. Nhị thế ngạc nhiên nói: “Đây là hươu, sao bảo là ngựa?”. Cao hỏi triều thần, lắm kẻ xu nịnh theo Cao thì nói là ngựa, số ít người trung chính không nói theo Cao mà bảo là hươu. Cao ghi tên những người nói trái lời y để sau đó có dịp thì hãm hại dần.

Dịch thơ:

Bài hai

Ngạo tuyết khinh sương chẳng biết già

Tán hoà trời thẳm , dáng nguy nga

Bên cây thú ấy không là ngựa

Điên đảo thay miệng lưỡi kẻ tà !

題梅鳥山水

太公垂釣雙盆

其一

渭水絲竿娛歲月

磻溪芳餌釣公侯

飛熊入夢逢周聖

莫向斜陽嘆白頭

Phiên âm:

Đề mai điểu sơn thủy

Thái Công thùy điếu song bồn

Kỳ nhất

Vị thủy ti can ngu tuế nguyệt

Bàn khê phương nhĩ điếu công hầu

Phi hùng nhập mộng phùng Châu thánh

Mạc hướng tà dương thán bạch đầu.

Dịch nghĩa:

Đề hai chậu cảnh vẽ cảnh núi sông chim mai, có Lã Vọng buông câu

Bài một

(Lấy trúc làm) cần (lấy tơ làm) nhợ (ngồi bên bờ) sông Vị mà vui với năm tháng.

Nơi khe Bàn, dùng mồi thơm mà câu lấy tước công tước hầu.

Nhờ giấc mơ thấy gấu bay gặp vị vua thánh nhà Châu

Chẳng còn hướng về ánh mặt trời sắp lặn mà than đầu mình đã bạc*

Chú thích: * Trong Điển cố tầm nguyên trích yếu, soạn giả Trần Đình Tân đã viết, tôi dịch như sau: Phi hùng nhập mộng: Gấu bay vào mộng. Thơ Hồ Tăng: Ngạn thảo thanh thanh Vị thuỷ lưu, Tử Nha tằng thử độc thuỳ câu, Đương thời vị nhập phi hùng mộng, Kỷ hướng tà dương thán bạch đầu = Bờ cỏ xanh xanh dòng Vị Thuỷ, Tử Nha từng tới đó buông câu, Đương thời gấu chửa bay vào mộng, Mải ngắm tà dương than bạc đầu!

(Nguồn gốc điển tích: sách Lục thao, Văn thao, Văn sư ghi: “Chu Văn Vương sắp đi săn, sư ghi bói rằng : “Săn ở bờ Bắc sông Vị, sẽ được lớn. Chẳng phải rồng, chẳng phải li (theo truyền thuyết, li là loài giống rồng), chẳng phải hổ, chẳng phải bi (bi: một loại gấu), điềm báo được công hầu, trời cho bậc thầy để giúp sự hưng thịnh. Văn vương bèn ăn chay ba ngày, lên xe săn, khớp ngựa săn, săn ở bờ bắc sông Vị thuỷ, rốt cuộc gặp Thái Công (tức Lã Vọng) ngồi trên cỏ tranh câu cá”. Cùng nói chuyện rất vui, bèn đem ông cùng về lập làm thầy. Người đời sau có kẻ hiểu nhầm phi (chẳng phải) thành phi (bay), bói săn thành đoán mộng.

Sau bèn dùng “phi hùng nhập mộng” (gấu bay vào mộng), điềm gửi gấu bi, chẳng phải điềm gấu, điềm gấu bi, chẳng phải vận gấu, mộng chẳng phải bi, mộng gấu bay... là để chỉ những nhân vật ra sức giúp vào việc cai trị của một đất nước.

Từ điển Từ Hải cũng ghi : “Phi hùng nhập mộng (Gấu bay vào mộng): Sử ký, Tề Thái công thế gia: Tây Bá (Chu Văn Vương) tương xuất lạp, bốc chi viết “Sở hoạch phi long, phi li, phi hổ, phi bi, sở hoạch Bá vương chi phụ. Vu thị, Chu Tây bá lạp, quả ngộ Thái công vu Vị chi dương”. Tiếp “phi hổ”, Tống thư, Phù đoan chí tác phi hùng. Hậu do phi hùng ngoa vi phi hùng, nhân hữu Chu Văn Vương mộng phi hùng nhi ngộ Thái công Vọng đích truyền thuyết. Vũ vương phạt Trụ bình thoại, Phong thần diễn nghĩa đẳng thư đô chuyên chương diễn thuật giá nhất truyền thuyết. Cựu thời nhân dụng “phi hùng nhập mộng” vị đế vương đắc hiền thần đích trưng hiệu” (Từ Hải, Thượng Hải từ thư xuất bản xã, 1989, tr.290, tập Thượng) = Sách Sử ký, phần Tề Thái công thế gia, Chu Văn Vương sắp đi săn, bói rằng: “Bắt được không phải rồng, không phải li, không phải hổ, không phải bi, được là kẻ giúp Bá Vương. Sau đó, Chu Tây bá đi săn quả nhiên gặp Thái công (tức Lã Vọng) ở bờ Bắc sông Vị. Sau “phi hổ” (chẳng phải hổ), sách Tống thư, Phù đoan chí viết phi hùng (chẳng phải gấu). Về sau do nhầm chẳng phải gấu thành gấu bay, nhân có truyền thuyết Chu Văn Vương mộng thấy gấu bay mà gặp Thái công Vọng. Sách Vũ Vương phạt trụ bình thoại và Phong thần diễn nghĩa đều có chương nói về truyền thuyết đó. Người xưa dùng điển “gấu bay vào mộng” để nói về điềm đế vương tìm được hiền thần.) – Nguyễn Mạnh Suý hiệu đính.

Dịch thơ :

Đề chậu vẽ cảnh Lã Vọng câu cá

Năm tháng buông cần Vị thuỷ sâu

Mồi thơm câu lấy tước công hầu

Gấu bay vào mộng, xe Châu gặp

Thôi ngắm tà dương thán bạc đầu!

其二

梅占先春呈骨格

鳥迎和氣真詩歌

水山草樹多奇勝

爭似天然一樣羅

Phiên âm:

Kỳ nhị

Mai chiếm tiên xuân trình cốt cách

Điểu nghinh hoà khí chân thi ca

Thuỷ sơn thảo thụ đa kỳ thắng

Tranh tự thiên nhiên nhất dạng la

Dịch nghĩa:

Bài hai

Mùa xuân đến, hoa mai nở trước các loài hoa khoe cốt cách

Chim đón khí hoà hoãn, khí ấy như bản chất của thi ca

Sông núi cỏ cây thật lạ lùng !

(Tượng Lã Vọng như) tranh với thiên nhiên mà phô bày một dạng khác.

Dịch thơ :

Bài hai

Mai sớm trình xuân trước bách hoa

Chim nghinh hoà khí, chất thơ ca

Núi sông cây cỏ phô kỳ thắng

Tranh với thiên nhiên: tượng Lã già!

歲旦寄探家母並兄弟

春來雨露慶滂沱

春到門闌藹瑞多

萱樹春深堂蔭茂

春回百福又星羅

Phiên âm:

Tuế đán ký thám gia mẫu tịnh huynh đê

Xuân lai vũ lộ khánh bàng đà

Xuân đáo môn lan ái thuỵ đa

Huyên thụ xuân thâm đường ấm mậu

Xuân hồi bách phúc hựu tinh la

Dịch nghĩa:

Sáng mùng một đầu năm,

gởi thăm mẹ cùng anh em

Xuân trở lại, mừng cho mưa móc ràng rụa

Xuân đến cửa, nhiều điềm lành hiện ra

Cây cỏ huyên vẻ xuân già dặn1, cây đường đệ cành lá tốt tươi bóng râm toả rộng 2

Mùa xuân đem về nhiều phúc lộc như sao giăng trên trời.

Chú thích: 1. Kinh Thi: An đắc huyên thảo ngôn thụ chi bối = Làm sao có được cây cỏ huyên, nói rằng để trồng chái bắc nhà ăn cỏ huyên khỏi buồn phiền. Chái bắc nhà là nơi mẹ ở. Do đó có từ huyên đường (nhà huyên) trỏ mẹ.

2. Kinh Thi: Đường đệ chi hoa, mạc bất vỹ vỹ. Phàm kim chi nhân, mạc như huynh đệ = Đường đệ nở hoa, đài thơm rậm rạp. Phàm người đời nay, chẳng bằng anh em. Cho nên đường đệ (cũng gọi thường đệ) dùng trỏ anh em.

Dịch thơ:

Đầu năm thăm mẹ cùng anh em

Xuân tới mừng mưa móc xiết bao

Xuân bày điều tốt giữa nhà cao

Cây huyên chẳm hẳm, cây đường rậm

Phúc lộc theo xuân đến tợ sao.

又寄探族屬

梅魁嶺上報先春

泰爾天君一筆新

遙禱族中皆萃祉

桃芳醉月緒天倫

Phiên âm:

Hựu ký thám tộc thuộc

Mai khôi lãnh thượng báo tiên xuân

Thái nhĩ thiên quân nhất bút tân

Dao đảo tộc trung giai tuỵ chỉ

Đào phương tuý nguyệt tự thiên luân.

Dịch nghĩa:

Lại gửi thăm bà con trong họ

Trên đỉnh núi, mai đứng đầu các loài hoa báo tin xuân sớm nhất

Trong tâm hồn yên vui như thế nên có bài thơ mới này

Từ phương xa, cầu nguyện cho mọi người trong họ đều được lắm phước

Sống theo luân thường đạo lý, kể cả khi thưởng hoa ngắm trăng uống rượu.

Dịch thơ:

Thăm bà con trong họ

Đầu non mai nở báo tin xuân

Bút mới, lòng vui, mực thắm dần

Xa ước họ ta nhiều phúc lộc

Trăng say đào thích nhớ thiên luân.

雲南寺落成

雲南山寺景天成

隱隱龜形地上生

梵宇幾經風動蕩

蓮臺高掛月圓明

素娥厚意碑留績

明遠前功石勒名

佛境喜今重起色

千秋長響法鐘聲

香樵

Phiên âm:

Vân Nam tự lạc thành

Vân Nam sơn tự cảnh thiên thành

Ẩn ẩn qui hình địa thượng sanh

Phạm vũ kỷ kinh phong động đãng

Liên đài cao quải nguyệt viên minh

Tố Nga hậu ý bi lưu tích

Minh Viễn tiền công thạch lặc danh

Phật cảnh hỷ kim trùng khởi sắc

Thiên thu trường hưởng pháp chung thanh.

Hương Tiều

Dịch nghĩa:

Chùa Vân Nam trùng tu lạc thành

Cảnh chùa Vân Nam ở trong núi là cảnh do trời sanh,

Mặt đất nổi hình con rùa chỗ ẩn chỗ hiện

Chùa từng trải qua bao phen gió giật

Còn đài sen cao vút treo vầng trăng tròn đầy sáng láng

Bà Tố Nga1 có lòng đôn hậu còn để dấu trên bia

Sư Minh Viễn2 trước kia có công nên tên được ghi trên đá

Nay mừng cảnh Phật khởi sắc như thuở xưa

Từng tiếng chuông huyền diệu vang vọng đến ngàn thu.

Nguyên chú: 1. Tố Nga là tên pháp của bà ngoại ở thôn Ngọc Thạnh (Bà tên Trần Thị Hạnh, tục gọi bà Bá Liên, hỉ cúng tài vật lập nên Vân Nam tự)

2. Minh Viễn là tên pháp ông thầy Bảy.

Dịch thơ : Hương Tiều là biệt hiệu của ông Tú Trần Trọng Giải, anh ruột ông Hà Trì, ông Tú tự dịch ra thơ Nôm, tôi phiên âm như sau:

Mừng chùa Vân Nam trùng tu xong

Thợ trời khéo đúc cảnh chùa non

Đặt để hình qui dấu hãy còn

Cửa Phạm xưa lồng cơn gió kép

Đài sen nay giọi bóng trăng tròn

Tố Nga lòng thiện bia nên tạc

Minh Viễn công cao đá chẳng mòn

Cõi Phật rày mừng hương khói đượm

Tiếng chuông ngàn thuở gióng bon bon.

Hương Tiều

步韻和之

寺掛山阿故址成

塗丹彩耀五雲生

煙封禪院經蕪沒

燈伴沙門復燦明

慈德無量詩有榜

佛碑不老字留名

雲南古剎千秋在

鐘鐸元音呷偈聲

Phiên âm:

Bộ vận hoạ chi

Tự quải sơn a cố chỉ thành

Đồ đơn thể diệu ngũ vân sanh

Yên phong Thiền viện kinh vu một

Đăng bạn Sa môn phục xán minh

Từ đức vô lường thi hữu bảng

Phật bi bất lão tự lưu danh

Vân Nam cổ sát thiên thu tại

Chung đạc nguyên âm hiệp kệ thanh.

Dịch nghĩa:

Theo vần hoạ lại

Chùa đứng trên sườn núi, nhân nền cũ mà dựng thành

Mây năm màu như son đỏ, như ánh sáng rực rỡ

Khói vây quanh Thiền viện, nơi vừa trải hoang tàn

Ngọn đèn làm bạn với nhà sư, ánh sáng tỏ rõ như lúc trước

Công đức của bà không thể lường, đã có thơ khắc lên bảng gỗ

Bia Phật chẳng mòn, tiếng tăm lưu mãi nơi hàng chữ

Chùa cổ Vân Nam ngàn thu còn mãi

Với chính tiếng chuông mõ hoà cùng tiếng tụng kinh đọc kệ.

Dịch thơ: Tác giả tự dịch thành thơ Nôm, hoạ lại theo vần bài thơ dịch Nôm của ông Hương Tiều, tôi phiên âm như sau:

Bài hoạ

Chùa cũ sùng tu ở cạnh non

Mây năm thức vẽ dấu xưa còn

Cõi Thiền khói toả trông đà mãn

Cửa Bụt đèn lu bóng lại tròn

Trân trọng công bà thơ đáp để

Lâu dài bia Phật chữ không mòn

Cảnh chùa Eo Mén ngàn năm vững

Chuông mõ công phu gióng cốc bon.

Page updated

Google Sites

Report abuse