httt32

Thơ chữ Hán - (Bài 1 - Bài 10)

HÀ TRÌ THI TẬP

THƠ CHỮ HÁN

Tiếp

在京辰餞同年友

裴行走之綏豐尹

幾番風月兩談心

友議年情轉更深

器我昔曾聯結綬

榮君今早試鳴琴

承宣日下當方面

勤慎長加迪寶箴

鄭重車前無別話

相期一路福星臨

Phiên âm:

Tại Kinh thời tiễn đồng niên hữu

Bùi Hành tẩu chi Tuy Phong doãn

Kỷ phiên phong nguyệt lưỡng đàm tâm

Hữu nghị niên tình chuyển cánh thâm

Khí ngã tích tằng liên kết thụ

Vinh quân kim tảo thí minh cầm

Thừa tuyên nhật hạ đương phương diện

Cần thận trường gia địch bảo châm

Trịnh trọng xa tiền vô biệt thoại

Tương kỳ nhất lộ phúc tinh lâm

Dịch nghĩa :

Thủa tại Kinh, tiễn bạn học đỗ cùng khoa1 họ Bùi, chức Hành tẩu, đi nhậm chức tri huyện huyện Tuy Phong2

Bao phen tôi và anh cùng hóng gió ngắm trăng, chẳng nói năng gì vì lòng đã thầm hiểu nhau.

Nghĩa bạn giao du và tình bạn đỗ cùng khoa dần dà chuyển đến mức sâu đậm.

Dùng ta làm khí cụ của nhà nước thì từ xưa đã từng có dây thao để buộc người với nhiệm vụ3.

Nay anh được vẻ vang nhờ nhà vua sớm cho anh thử trổi giọng đàn cầm4

Từ nay trở đi, vâng mệnh thay vua tuyên dương đức hoá một phương.

Thì ngày càng thêm siêng năng và cẩn thận trong việc nước như lời châm5 quý báu đã dạy.

Trước xe trịnh trọng tiễn anh mà không nói lời xa nhau

Đã đến lúc mời anh lên đường là́m một Phúc tinh6, mang lại hạnh phúc cho dân chúng nơi anh trị nhậm.

Chú thích:

1. Đồng niên hữu: Ấu học cố sự Quỳnh lâm, quyển 4, chương Khoa đệ: Đồng bảng chi nhân, giai thị đồng niên = Những người thi đỗ cùng khoa, có nêu tên cùng một bảng, đều gọi là Đồng niên. Người được tặng thơ là Bùi Cạnh, đỗ cùng khoa với tác giả.

2. Huyện Tuy Phong: Thuộc phủ Ninh Thuận, tỉnh Bình Thuận. Từ doãn nhằm trỏ trưởng quan đứng đầu một địa phương, thường chỉ chức Tri phủ như Phủ doãn, Tri huyện như Lệnh doãn. Chức Hành tẩu thường ở phẩm Chánh thất (7 – 1), làm việc tại Bộ một thời gian được thăng phẩm Tùng lục (6 – 2) thì cho lãnh chức Tri huyện, phẩm Chánh lục (6 – 1). Đừng theo mặt chữ Hành tẩu mà hiểu như có kẻ đã dịch bậy là “chân sai vặt”! Tri huyện họ Bùi là ông Bùi Cạnh, bạn của tác giả.

Phẩm trật chú như trên là theo quan chế ban hành đời Minh Mệnh mà cụ Trần Trọng Kim đã ghi lại trong sách Việt Nam sử lược. Trong thực tế theo anh Trần Đình Phan, con cụ Cử Tân nói thì bố anh từ Hành tẩu đi Hậu bổ Bình Thuận, thăng Kinh lịch rồi mới thăng Tri huyện Hoài Ân, phẩm Tùng ngũ (5 – 2) rồi lên Chánh ngũ (5 – 1)

3.Thao: là dây thao (lụa to sợi) dùng buộc ấn vào người. Ấn có ba loại: Ấn vàng thao đỏ, Ấn bạc thao xanh, Ấn quan Tri huyện bằng đồng dây thao đen.

4. Đời Chu có Mật Tử Tiện làm quan tể ấp Đơn Phủ, chỉ gảy đàn cầm mà Đơn Phủ được trị an.

5. Châm: Lời dạy đạo làm quan mà quan lại phải học thuộc lòng (Theo Văn Tâm điêu long của Lưu Hiệp (465 – 520) thời Lục triều)

6. Đời Tống có Tiên Vu Sằn làm chuyển vận sứ ở Triết Đông. Tư Mã Quang bảo người rằng: “Sằn là người giỏi mà để làm quan ở bên ngoài thì chẳng nên. Nhưng vùng Tề Lỗ điêu tàn quá lắm nên phải đưa Sằn tới cứu. Sằn đúng là Nhất lộ Phúc tinh (Sao Phước của một lộ) vậy.”

Dịch thơ:

Tiễn Bùi Hành Tẩu làm Tri huyện Tuy Phong

Bao phen trăng gió hiểu lòng nhau

Bè bạn dần dà nghĩa thấm sâu

Buộc ấn xưa từng dùng lụa mộc

Thử đàn giờ sớm chịu ơn sâu

Mệnh vua tuyên hoá đương thay mặt

Châm báu thận cần hãy nhớ câu

Trịnh trọng trước xe không nói biệt

Mà đưa sao Phúc tới Nam châu

病中作

屈指行庚三十年

端陽節後病初傳

六湯姜附投非法

一散參苓解得全

壽國活人權亦將

調元贊化力回天

此身剩有江山助

疾病期將數日痊

Phiên âm:

Bệnh trung tác

Khuất chỉ hành canh tam thập niên

Đoan dương tiết hậu bệnh sơ truyền

Lục thang khương phụ đầu phi pháp

Nhất tán sâm linh giải đắc tuyền

Thọ quốc hoạt nhân quyền diệc tướng

Điều nguyên tán hoá lực hồi thiên

Thử thân thặng hữu giang san trợ

Tật bệnh kỳ tương sổ nhật thuyên

Dịch nghĩa :

Đang bệnh làm thơ

Bấm đốt tay tính tuổi thì được ba mươi

Sau tiết đoan dương thì bệnh bắt đầu phát

Đầu sáu thang khương phụ lý âm chẳng trúng cách

Uống một tán sâm linh hoà giải mới được toàn mệnh *

Làm thầy thuốc cứu cho người sống cũng như làm tướng

Khiến nguyên khí điều hoà, khí huyết lưu chuyển thì có sức như xoay trời trở lại

Thân này có thừa sự giúp đỡ của sông núi

Thì đau ốm chừng vài bữa nữa sẽ khỏi hẳn.

Nguyên chú: Thầy thuốc họ Ngô đầu thang không trúng cách, nhờ quan nguyên Án sát Bình Thuận họ Nguyễn cho uống thang Hoà giải bệnh mới chịu lui.

Dịch thơ :

Đang bệnh làm thơ

Bấm đốt vừa ưa tam thập niên

Sau ngày đoan ngũ bệnh sơ truyền

Sáu thang khương phụ phương không trúng

Một tán sâm linh mạng mới tuyền

Trợ cứu nước dân quyền tợ tướng

Điều hoà khí huyết sức hồi thiên

Thân này được nước non phò hộ

Thì ắt vài hôm bệnh sẽ thuyên

中數詩

此身本是國家身

賦予原來不是貧

赫赫洋洋陰佑相

生生化化默通神

秋來仟眾求千數

臘到惟吾中萬銀

富貴風流將利用

江山眉目畫添春

Phiên âm:

Trúng số thi

Thử thân bản thị quốc gia thân

Phú dữ nguyên lai bất thị bần

Hách hách dương dương âm hựu tướng

Sanh sanh hoá hoá mặc thông thần

Thu lai thiên chúng cầu thiên số

Lạp đáo duy ngô trúng vạn ngân

Phú quý phong lưu tương lợi dụng

Giang sơn mi mục hoạ thiêm xuân

Dịch nghĩa :

Thơ trúng sô

Thân này chính thị thuộc về nhà nước,

Trời phú cho vốn chẳng nghèo.

Thần thánh hiển hách ngầm giúp đỡ,

Sanh sôi và chuyển hoá cứ lặng lẽ biến thông.

Sang thu, ngàn người mong trúng số ngàn đồng,

Tháng chạp tới, chỉ mình ta trúng tiền vạn.

Giàu sang và thong thả đều được cả hai,

Mở mày mở mắt với đời như mùa xuân tô điểm thêm bức tranh sông núi.

Dịch thơ:

Thơ trúng số

Thân này chính thị quốc gia thân,

Trời phú cho ta vốn chẳng bần.

Phò trợ âm thầm uy hiển hách

Hoá sanh lặng lẽ sức thông thần

Thu sang lắm kẻ mong thiên số.

Chạp đến riêng ta trúng vạn ngân.

Phú quý phong lưu đều được cả

Mặt mày rạng rỡ nước non xuân !

其二

自問身非獨有身

洪鈞賦予豈為貧

只緣少學無私貨

故此今需剩俸份

常把靈臺安處善

必然名祿大駢臻

辰來風送鴻毛順

富貴榮華一樣新

Phiên âm:

Kỳ nhị

Tự vấn thân phi độc hữu thân

Hồng quân phú dữ khởi phi bần

Chỉ duyên thiểu học vô tư hoá

Cố thử kim nhu thặng bổng phần

Thường bả linh đài an xử thiện

Tất nhiên danh lộc đại biền trăn.

Thời lai phong tống hồng mao thuận

Phú quý vinh hoa nhất dạng tân

Dịch nghĩa:

Bài hai

Tự hỏi chẳng phải riêng ta mới có thân thể,

Cái mà trời phú cho há lại là cái nghèo.

Chỉ ví học ít nên không có của riêng,

Nên nay cầu có thêm tiền ngoài lương bổng cố định

Thường giữ tâm hồn ở yên trong trạng thái thiện lương

Thì danh tiếng và lợi lộc ùn ùn kéo đến kịp lúc là lẽ tất nhiên

Thời đến, gió đưa chim hồng thuận cánh bay cao,

Thì giàu sang và vẻ vang, cung cách đều đổi mới.

Dịch thơ:

Bài hai

Tự hỏi riêng ta mới có thân,

Trời cho nhiều thứ, há cho bần.

Chỉ nhờ chút học không tư hoá

Nên phải cầu thêm ngoại bổng phần

Thường giữ tâm hồn an hảo mãi

Tất nhiên danh lợi tiến tăng dần

Thời lai gió đẩy chim bằng trổi

Vinh hiển giàu sang vẻ vẻ tân

題天姥寺

神京勝景一奇觀

曾此來遊著眼看

嶺覆慈雲常對拱

江凝法水曲迴寰

門前塔峙高千尺

梵裡鐘聲響兩間

植得幾花成正果

君候曾否問諸山

潘茂才

Phiên âm:

Đề Thiên Mụ tự

Thần kinh thắng cảnh nhất kỳ quan

Tằng thử lai du trước nhãn khan

Lĩnh phú từ vân thường đối củng

Giang ngưng pháp thuỷ khúc hồi hoàn

Môn tiền tháp trĩ cao thiên xích

Phạm lý chung thanh hưởng lưỡng gian

Thực đắc kỷ hoa thành chánh quả

Quân hầu tằng phủ vấn chư san

Phan Mậu Tài

Dịch nghĩa :

Đề chùa Thiên Mu

Đây cảnh lạ mắt đứng đầu những cảnh đẹp nổi tiếng ở Kinh đô Huế.

Từng đến đó chơi nên mắt đã xem tường tận

Núi chầu trước mặt, trên đỉnh có mây lành che

Sông ngưng nước pháp, uốn khúc vòng quanh

Trước ngõ, tháp cao ngàn thước đứng trơ trụi

Trong chùa, tiếng chuông cất lên vang vọng cả đất trời

Cây được bao hoa, nên được mấy quả chánh?

Quân hầu từng chẳng hỏi các sư đó sao?

Tú tài họ Phan

Chú thích:

* Quân hầu: từ gọi tên người được phong tước hầu. Cũng dùng gọi tên chức tri huyện. Một huyện ở Trung Quốc bằng thổ địa một nước chư hầu lớn thời Chiến quốc nên quan đứng đầu huyện được gọi tên như thế.

* Phan Mậu tài: tức ông Phan Quốc, đỗ Tú tài.

Dịch thơ:

Đề chùa Thiên Mụ

Đây nhất kỳ quan cảnh đế kinh

Chân từng chơi đó, mắt từng nhìn

Núi chầu trước mặt, mây che mát

Sông lặng bên chùa, khúc uốn xinh

Vòi vọi ngoài sân ngôi bảo tháp

Đỉnh đang khắp cõi tiếng kim thinh

Cây đơm bao đoá, nên bao trái?

Từng hỏi: bao người vượt tử sinh?

步韻和之

乘閒天姥寺遊觀

景色依依不厭看

寶塔巍峨沖斗漢

金鐘大小響塵寰

長松細草慈雲裏

翠竹黃花法兩間

神母假教靈顯在

拱扶萬古此江山

Phiên âm:

Bộ vận hoạ chi

Thừa nhàn Thiên Mụ tự du quan

Cảnh sắc y y bất yếm khan.

Bảo tháp nguy nga xung Đẩu Hán

Kim chung đại tiểu hưởng trần hoàn

Trường tùng tế thảo từ vân lý,

Thúy trúc hoàng hoa Pháp lưỡng gian.

Thần mẫu giả giao linh hiển tại

Củng phò vạn cổ thử giang san

Dịch nghĩa:

Theo vần hoạ lại

Nhân rảnh rỗi dạo xem cảnh chùa Thiên Mụ,

Cảnh sắc như cũ, xem không chán mắt.

Tháp báu cao vòi vọi như xổngthăng tới sao Bắc đẩu, tới dãy Ngân hà.

Chuông vàng lớn nhỏ gióng lên, âm thanh vang khắp cõi trần.

Thông cao cỏ bé được mây lành che phủ bên trên,

Trúc biến hoa vàng cũng là pháp thân đứng giữa trời đất.1

Ví chăng thần mẫu hiển linh, 2

Thì giúp cho sông núi này vững bền muôn thuở.

Chú thích : 1. Truyền đăng lục: Hoàng hoa thuý trúc tổng thị pháp thân = Hoa vàng trúc biếc đều là pháp thân.

2. Tương truyền chúa Tiên (仙主) Nguyễn Hoàng tìm đất đóng đô, đến nơi này được một bà lão chỉ đất, chúa định đô tại Thuận Hoá, lập chùa thờ bà, gọi bà là Thiên Mụ.

Dịch thơ :

Bài hoạ

Thiên Mụ xem chơi lúc rảnh rang

Ngắm hoài chẳng chán cảnh phong quang

Nguy nga tháp báu xông Vân Hán

Lớn nhỏ chuông vàng vọng thế gian

Mây phủ thông cao che cỏ thấp

Pháp nhuần trúc biếc đượm hoa vàng

Ví chăng thần mẫu như linh hiển

Thì giúp muôn thu nước vẻ vang.

贈天姥寺和尚

世事饒饒應不問

人情此此竟何煩

慈悲剩有家中佛

快活真為陸上仙

曾愧闍黎心混俗

漫將德水化隨緣

自修磨括行持劍

斷卻情魔孽鬼牽

潘茂才

Phiên âm :

Tặng Thiên Mụ tự hoà thượng

Thế sự nhiêu nhiêu ưng bất vấn

Nhân tình thử thử cánh hà phiền

Từ bi thặng hữu gia trung Phật

Khoái hoạt chân vi lục thượng tiên

Tằng quí đồ lê tâm hỗn tục

Mạn tương đức thủy hoá tùy duyên

Tự tu ma quát hành trì kiếm

Đoạn khước tình ma nghiệt quỉ khiên.

Phan Mậu tài

Dịch nghĩa:

Tặng hoà thượng chùa Thiên Mụ

Việc đời nhiều quá nên không muốn hỏi

Tình người như thế, như thế, xét cho cùng thì sao lại phiền?

Nếu tu Phật để được đức từ bi thì trong nhà có người dư đức từ bi, cầu chi Phật ở ngoài đường?

Nếu theo tiên để được vui vẻ thong dong thì trên đất liền có người thật sự được như thế thì cầu chi tiên ngoài biển?

Từng lấy làm thẹn cho ông sư chăn dắt học trò mà trong lòng ông ta ý đạo pha lẫn mùi đời,

Còn nói quàng rằng đem nước công đức tuỳ theo cơ duyên để hoá độ chúng sinh!

Tự ta nghiên cứu tìm tòi, làm và giữ đức hạnh sao cho được như thanh gươm.

Cắt đứt ma tình và quỉ nghiệt bám theo mình.

Dịch thơ :

Tặng hoà thượng chùa Thiên Mụ

Thế sự rối ren hà tất hỏi

Tình người như thế, cớ chi phiền?

Hiền từ lân mẫn, nhà còn Phật

Hoan lạc thung dung, đất có tiên

Từng thẹn sư mô tâm nhiễm tục

Còn khoe nước đức đạo tuỳ duyên!

Tự ta rèn trí như thanh kiếm

Nghiệt quỉ tình ma chặt đứt liền!

覆和

世事浮雲何足問

人情覆浪更增煩

何如齋戒皈依佛

除卻榮華即是仙

早覓慈航過苦岸

好將慧劍斷塵緣

羨君桂宇蓮穹上

笑我情天孽海牽

Phiên âm :

Phúc hoạ

Thế sự phù vân hà túc vấn?

Nhân tình phúc lãng cánh tăng phiền!

Hà như trai giới qui y Phật

Trừ khước vinh hoa tức thị Tiên

Tảo mích từ hàng qua khổ ngạn;

Hảo tương tuệ kiếm đoạn trần duyên

Tiện quân quế vũ liên khung thướng

Tiếu ngã tình thiên nghiệt hải khiên !

Dịch nghĩa :

Hoạ trái ý bài xướng

Sự đời như mây nổi, lúc hợp lúc tan hỏi sao cho đủ?

Tình người phản phúc như làn sóng phủ qua lật lại, lại thêm phiền

Sao bằng giữ thân sạch tâm định mà qui y Phật

Trừ bỏ được bả vinh hoa tức là Tiên

Sớm tìm được bè từ để vượt qua bể khổ mà tới bờ giác ngộ.

Lấy trí tuệ làm thanh gươm cắt đứt duyên trần một cách thành thạo.

Muốn được như anh đã lên cung quế vòm sen

Cười ta còn dính vào trời tình biển nghiệt.

Dịch thơ :

Hoạ ngược lại

Thế sự mây trôi, sao đủ hỏi?

Tình người phản phúc lại thêm phiền

Chi bằng trai giới qui y Phật

Ném quách vinh hoa tức thị Tiên

Sớm kiếm bè từ qua bể khổ

Khéo huơ gươm trí cắt trần duyên

Muốn như anh được lên cung quế

Cười tớ còn trong nghiệt hải khiên!

夏雨思鄉

磊落如何獨自桓

別籬莫怨暫他鄉

忘憂堂北餘萱草

遣悶江南剩柳行

對景吟詩饒樂趣

適情將酒卻心忙

荷花雨後紅堪賞

香送令人起臥床

潘茂才

Phiên âm :

Hạ vũ tư hương

Lỗi lạc như hà độc tự hoàn

Biệt ly mạc oán tạm tha hương

Vong ưu đường bắc dư huyên thảo

Khiển muộn giang nam thặng liễu hàng

Đối cảnh ngâm thi nhiêu lạc thú,

Thích tình tương tửu khước tâm mang

Hà hoa vũ hậu hồng kham thưởng

Hương tống linh nhân khởi ngoạ sàng.

Phan Mậu tài

Dịch nghĩa:

Mưa mùa hè, nhớ quê

Trỗi vượt như thế này, sao chỉ có một mình xông xáo?

Biệt ly chớ oán vì xa quê chỉ tạm thời

Để mẹ quên lo thì nơi chái bắc nhà có dư cỏ huyên *

Để ta giải buồn thì bờ sông phía Nam có thừa liễu thành hàng.

Đứng trước cảnh đẹp mà ngâm thơ thì nhiều vui thú

Tình thích mà bày rượu uống thì bao nỗi bận rộn trong lòng đều lui hết

Sau cơn mưa, muốn thưởng thức màu hồng của hoa sen

Mùi hương đưa đến khiến người đang nằm trên giừơng phải trỗi dậy.

Chú: * Đeo cỏ huyên vào người, cỏ làm người khuây khoả nỗi buồn lo. Kinh Thi: “An đắc huyên thảo, ngôn thụ chi bối = Làm sao có được cỏ huyên để trồng nơi chái bắc nhà” tức trồng chỗ bà mẹ ở, cho mẹ quên buồn. Do đây có từ huyên đường (nhà huyên), trỏ bà mẹ.

Dịch thơ :

Mưa hạ nhớ quê

Lỗi lạc thế này sao lẻ loi?

Biệt ly chớ oán, tạm chia phôi

Quên lo, chái bắc huyên dư dả

Giải muộn, bờ nam liễu sẵn rồi

Đối cảnh ngâm thơ cơn hứng tới

Thích tình nhắp rượu nỗi sầu vơi

Sau mưa muốn ngắm sen hồng nở

Hương đến bên giừơng, trỗi dậy thôi!

步韻和之

書齋無事獨盤桓

密雨催人思故鄉

嶺樹千重雲片片

家山萬里霧行行

天邊濕雁連聲叫

夜半寒蟬亂報忙

對景易撩人感景

客情愁獨臥沾床

Phiên âm :

Bộ vận hoạ chi

Thư trai vô sự độc bàn hoàn

Mật vũ thôi nhân tư cố hương

Lãnh thụ thiên trùng vân phiến phiến

Gia sơn vạn lý vụ hàng hàng

Thiên biên thấp nhạn liên thanh khiếu

Dạ bán hàn thiền loạn báo mang

Đối cảnh dị liêu nhân cảm cảnh

Khách tình sầu độc ngoạ triêm sàng

Dịch nghĩa :

Theo vần hoạ lại

Ở phòng học, không có việc gì làm mà mình không nỡ rời.

Mưa dày đặc như thúc giục người nhớ tới quê cũ

Cây trên đỉnh núi ngàn lớp trùng lặp, mây từng mảnh, từng mảnh chồng lên nhau.

Đường về quê cũ xa muôn dặm, sương móc giăng hàng hàng

Chim nhạn ướt át kêu liên hồi bên trời

Nửa đêm, con ve lạnh kêu rộn rã

Đứng trước cảnh, dễ khiến cho người làm quan xa nhà sinh cảm xúc.

Tình cảm khách cùng nỗi sầu riêng nhiều như nước mưa thấm ướt cả giừơng nằm.

Dịch thơ :

Hoạ theo vần

Vô sự, thư trai chẳng nỡ rời

Mưa xui nhung nhớ cố hương ơi!

Ngàn trùng cây núi mây đen chất,

Muôn dặm non quê móc trắng rơi

Đêm thẳm ve run kêu loạn lối

Trời xa nhạn ướt gọi liên hồi

Tha hương hoạn huống bao nhiêu cảm

Tầm tã giọt sầu nhớ chẳng vơi!

Page updated

Google Sites

Report abuse