httt322

Thơ chữ Hán - (Bài 11 - Bài 19)

HÀ TRÌ THI TẬP

THƠ CHỮ HÁN

Tiếp

長安感景

長安玩月綠楊堤

夜靜燈明御馬嘶

屏嶺高朝山起伏

香江清繞水東西

肇培王業人心仰

縹緲春都客眼迷

對景易令詩興動

遊人得意健吟題

潘茂才

Phiên âm :

Trường An cảm cảnh

Trường An ngoạn nguyệt lục dương đê

Dạ tĩnh đăng minh ngự mã tê

Bình lãnh cao triều sơn khởi phục

Hương giang thanh nhiễu thuỷ đông tê

Triệu bồi vương nghiệp nhân tâm ngưỡng

Phiếu diểu Xuân đô khách nhãn mê

Đối cảnh dị linh thi hứng động

Du nhân đắc ý kiện ngâm đề.

Phan Mậu tài

Dịch nghĩa:

Cảm cảnh Trường An

Đứng trên bờ đê có trồng liễu xanh ở Trường An mà ngắm trăng.

Đêm vắng lặng, đèn sáng, ngựa vua cất tiếng hí

Núi Ngự Bình từ trên cao chầu về nơi vua đóng đô, núi non nơi ấy hòn thì cất đầu lên, hòn thì nép mình xuống;

Nước sông Hương trong trẻo, dòng sông lượn về đông, uốn sang tây

Khai sáng rồi bồi bổ cho nghiệp vương khiến lòng người ngưỡng mộ mà theo về.

Kinh đô Phú Xuân phảng phất như cõi tiên khiến khách nhìn đến mê mẩn.

Cảnh trí dễ gợi hứng thơ,

Người du ngoạn đắc ý, mạnh dạn ngâm thơ đề vịnh.

Dịch thơ :

Cảm cảnh Trường An

Trường An đê liễu ngắm trăng trong

Đêm lặng đèn soi ngựa ngự lồng

Bình lãnh chầu vua, non phủ phục

Hương giang uốn khúc, nước tây đông

Triệu bồi nghiệp đế lòng dân thuận

Xán lạn đô Xuân mắt khách trông

Đối cảnh dễ sanh thơ hứng mới

Ngâm đề đắc ý có thi ông.

步韻和之

舟滿江心埔滿堤

電燈光炤火車嘶

山河奕葉前林邑

人物繁華近泰西

故里春深鶯語鬧

他鄉秋夢蝶魂迷

俏愁散步香橋外

嬴得桃花我品題

Phiên âm :

Bộ vận họa chi

Chu mãn giang tâm phố mãn đê

Điện đăng quang chiếu hoả xa tê

Sơn hà dịch diệp tiền Lâm Ấp

Nhân vật phồn hoa cận Thái Tê

Cố lý xuân thâm oanh ngữ náo

Tha hương thu mộng điệp hồn mê

Tiêu sầu tản bộ Hương kiều ngoại

Doanh đắc đào hoa ngã phẩm đề.

Dịch nghĩa :

Theo vần hoạ lại

Thuyền đầy lòng sông, phố đầy bờ đê

Ánh đèn điện chiếu sáng, tiếng còi xe lửa kêu vang

Dân tộc ta kế tiếp Lâm Ấp trước kia mà làm chủ núi sông này

Người và vật ở chỗ xinh đẹp và đông đúc này có phong thái gần gũi người và vật ở các nước Âu Mỹ.

Ở quê cũ, càng vào xuân thì chim oanh càng kêu vang lừng

Nơi xứ lạ, giấc mơ mùa thu khiến hồn bướm đê mê *

Để tiêu sầu bèn đi tản bộ ngoài cầu sông Hương

Thấy cây đào nở đầy hoa bèn đề thơ phẩm bình.

Chú thích: * Trang tử chiêm bao thấy mình hoá bướm. Tỉnh dậy tự hỏi mình là bướm hay bướm là mình?

Dịch thơ:

Hoạ theo vần

Thuyền đầy sông nước, phố đầy đê

Xe lửa còi vang, điện sáng loè

Thừa kế sơn hà Lâm Ấp trước

Ganh đua nhân vật Mỹ Âu kề

Làng xưa xuân đến oanh inh ỏi

Xứ lạ thu sang bướm mộng mê

Thả bộ ngoài cầu Hương giải muộn

Sum suê đào nở có thơ đề.

聞友登小科題寄

我在長安君故鄉

聞君人作嫁衣裳

家山雁奏雝鳴韻

客地詩裁好合章

敬仲已徵諧占鳳

相如寧復鼓求凰

桃花洞裏奇緣送

辰遇知君有所將

潘茂才

Phiên âm :

Văn hữu đăng tiểu khoa đề ký

Ngã tại Trường An , quân cố hương

Văn quân nhân tác giá y thường

Gia sơn nhạn tấu Ung minh vận

Khách địa thi tài Hảo hợp chương

Kính Trọng dĩ trưng hài chiếm phụng

Tương Như ninh phục cổ cầu hoàng

Đào hoa động lý kỳ duyên tống

Thời ngộ tri quân hữu sở tương.

Phan Mậu tài

Dịch nghĩa :

Nghe tin bạn cưới vợ, làm thơ gởi về

Tôi ở Trường An 1, anh ở quê cũ

Nghe anh được người gả con gái cho

Ở núi quê,đôi nhạn cùng hót có vần có điệu thật vui vẻ2

Nơi đất khách, tôi làm bài thơ chúc mừng sự kết hợp tốt đẹp 3

Kính Trọng đời Xuân Thu bói được quẻ Phụng Hoàng nên cưới được vợ hiền4

Tương Như5 đời Hán chỉ lặng lẽ đáp lại bằng cách tấu bản Cầu hoàng mà Trác Văn Quân chịu theo làm vợ.

Duyên nợ lạ lùng đã đưa người vào động Đào hoa6

Lúc này mới biết anh đã được như thế

Chú thích: 1. Trường An ở tỉnh Thiểm Tây, xưa nhà Hán đóng đô tại đây, sau Trường An thành từ chỉ nơi vua đóng đô, đây trỏ kinh đô Huế.

2. Kinh Thi, thơ Quốc phong, bài Bào hữu khổ diệp có đoạn “Ung ung minh nhạn, Húc nhật thuỷ đán. Sĩ như qui thê, Đãi băng vị phán” = Chim nhạn cất tiếng kêu hoà ái, vào lúc rạng đông. Nếu anh muốn rước vợ, nên lo kịp lúc băng chưa tan”. Cho nên 3 chữ ung minh vận ngoài nghĩa đã dịch còn có nghĩa “vần thơ Ung minh” này đây, nói về việc cưới vợ.

3. Kinh Thi, thơ Quốc phong, bài Quan Thư, bốn câu mở đầu “Quan quan thư cưu, tại hà chi châu, yểu điệu thục nữ, quân tử hảo cầu”= chim thư cưu kêu quan quan tại bãi giữa sông. Cô gái hiền dịu dàng thuỳ mị với chàng quân tử nên đôi lứa tốt”. Cho nên Hảo hợp chương ngoài nghĩa đã dịch, còn có nghĩa “Bài thơ hảo hợp” này đây, nói về việc cưới vợ.

4. Tả truyện: Trần Kính Trọng chạy sang Tề, quan đại phu nước Tề là Ý Thị muốn gả con cho Kính Trọng, bà vợ bói được quẻ tốt, lời lựu quẻ ấy có câu: “Phụng hoàng vu phi, Hoà minh tương tương = Chim phượng (trống) với chim hoàng (mái) cùng bay, cùng cất tiếng hoà vang”.

5. Sử ký: Tư Mã Tương Như dự tiệc nhà họ Trác, gảy khúc “Phượng cầu kỳ Hoàng” khiến cô gái goá nhà này là Trác Văn Quân cảm tiếng đàn mà bỏ nhà trốn theo Tương Như.

6. Đào hoa nguyên ký: Ở Vũ Lăng có người đánh cá, ngược dòng nước có hoa đào trôi mà vào động hoa Đào, gặp cư dân nói là tổ tiên họ tránh loạn đời Tần vào đây lập nghiệp. Sau người ấy về rồi có lần trở lại nơi này nhưng không tìm được lối vào, ai cũng cho người ấy trước lạc vào cõi tiên. Ngư phủ lạc Đào nguyên e không hợp. Ngờ rằng tác giả muốn nói tới: “Lưu Nguyễn nhập Thiên Thai”.

Dịch thơ :

Mừng bạn cưới vợ

Tôi ở Trường An, anh cố hương

Nghe anh khăn túi có người đương

Non quê nhạn hót Ung minh vận

Đất khách thơ mừng Hảo hợp chương

Kính Trọng gieo nên quẻ bói phượng

Tương Như lặng gảy khúc cầu hoàng

Duyên kỳ đưa tới Đào hoa động

Anh được như ri, nay mới tường.

步韻和之

笑我貪名別梓鄉

君今日舞衣裳笑

高山流水古今韻

弄笛吹簫前後章

月點花陰留睡鶴

晴輝梧樹待棲凰

新婚遠別兩相好

煩語家妻歸日將

Phiên âm :

Bộ vận hoạ chi

Tiếu ngã tham danh biệt tử hương

Tiếu quân kim nhật vũ y thường

Cao sơn lưu thủy cổ kim vận

Lộng địch xuy tiêu tiền hậu chương

Nguyệt điểm hoa âm lưu thụy hạc

Tình huy ngô thụ đãi thê hoàng

Tân hôn viễn biệt lưỡng tương hảo

Phiền ngữ gia thê qui nhật tương.

Dịch nghĩa:

Theo vần hoạ lại

Cười tôi tham danh mà xa quê hương

Cười anh ngày nay múa khúc Nghê thường vũ y 1

Non cao nước chảy là vần điệu xưa nay2

Thổi sáo thổi tiêu có bài trước bài sau

Trăng rọi xuống bóng hoa, nơi ấy có con hạc ngủ

Trời tạnh ráo và sáng sủa, cây ngô đồng đợi chim hoàng về đậu3

Anh vui duyên mới còn tôi xa cách quê nhà nhưng cả hai người đều tốt đẹp.

Phiền anh nói cùng vợ tôi rằng ngày tôi về cũng sắp tới

Chú thích: 1. Dị văn lục: Đêm trung thu, Đường Minh Hoàng được đạo sĩ La Công Viễn làm phép đưa lên chơi cung trăng. Tại đó, bầy tiên nga mặc áo lông hạc và xiêm màu cầu vồng đang múa cạnh cây quế theo điệu nhạc não nùng. Khi về cõi trần, nhà vua nhớ lại vũ khúc này mà chế tác thành điệu múa Nghê Thường vũ y (Xiêm màu cầu vồng ,áo lông chim)

2. Theo Liệt tử, Bá Nha gảy đàn nghĩ tới núi cao, Tử Ký nghe liền nói : “Nguy nguy hồ! Chí tại cao sơn = vòi vọi thay! Chí ở non cao!”. Bá Nha gảy đàn nghĩ tới sông rộng, Tử Kỳ nghe liền nói : “Hạo hạo hồ! Chí tại lưu thủy! = Mên mông thay! Chí tại nước chảy!”. Sau bốn từ cao sơn lưu thủy nhằm trỏ những bản đàn có âm điệu du dương. Ở nước ta, nhạc cổ có hai bản mang tên Hành vân và Lưu thủy, có làn điệu như mây bay nước chảy, ở đây tác giả có ý muốn nhắc tới hai bản đàn này.

3. Phượng hoàng là giống chim rất quí hiếm, con trống gọi là phượng, con mái gọi là hoàng. Người xưa cho rằng giống chim này trống mái đi từng cặp, chỉ ăn hạt bông tre, chỉ đậu trên cây ngô đồng (cây vông), chỉ xuất hiện khi nào thiên hạ thái bình! Văn học cổ dùng chúng ví với vợ chồng.

Dịch thơ :

Hoạ theo vần

Cười tớ tham danh biệt cố hương

Cười anh giờ lại múa nghê thường

Non cao nước chảy xưa nay điệu

Sáo thổi tiêu hoà sau trước chương

Hạc ngủ hoa râm vừng nguyệt rọi

Hoàng về trời mát nhánh ngô giương

Anh – Tôi vui vẻ. Phiền anh chút:

Cũng sắp về rồi – Nhắn vợ thương.

桂

天上仙娘好自栽

定知丹桂所由來

花濃玉殿朝霞印

根扥銀宮夜露培

影伴素娥迎曉日

香隨紅友入金盃

四辰不改繁花色

長向丹霄炤月開

潘茂才

Phiên âm :

Quế

Thiên thượng tiên nương hảo tự tài

Định tri đơn quế sở do lai

Hoa nùng ngọc điện triêu hà ấn

Căn thác ngân cung dạ lộ bồi

Ảnh bạn Tố nga nghênh hiểu nhật

Hương tùy Hồng hữu nhập kim bôi

Tứ thời bất cải phồn hoa sắc

Trường hướng đơn tiêu, chiếu nguyệt khai

Phan Mậu tài

Dịch nghĩa:

Quế *

Nàng tiên trên trời khéo tự trồng

Mới biết quế đỏ do đây mà có

Hoa thơm lừng điện ngọc, hình cây in trên ráng buổi sớm mai

Rễ bám nơi cung bạc, được sương đêm bồi dưỡng cho

Hình ảnh làm bạn với cô gái trắng trẻo (là mặt trăng) mà đón mặt trời buổi sáng

Mùi hương theo ông bạn Đỏ (là mặt trời) mà nhập vào chén vàng

Bốn mùa chẳng đổi cái sắc có nhiều vẻ đẹp

Khiến người thường hướng lên không, nhìn cây quế đỏ, khi có trăng sáng.

Chú thích: * Trong mặt trăng có vết đen giống hình cổ thụ. Văn học cổ bảo đó là cây quế. Bài này tác giả vịnh cây quế ấy. Tác giả tên Phan Quế nên mượn quế mà nói về mình.

Dịch thơ:

Quế

Nàng tiên thượng giới khéo trồng thay!

Quế đỏ nơi này, nay mới hay

Điện ngọc hoa nồng, hình hiện ráng

Cung ngân rễ bám, móc vun cây

Tố nga bạn với nghinh ngày rạng

Hồng hữu hương theo nhập chén cay

Ấy sắc phồn hoa năm chẳng đổi

Từng không luôn dõi nguyệt vơi đầy.

步韻和之

玉花仙萼謂誰栽

引得天香入面來

雲外飄飄紅子落

月中朗朗翠根培

靈波武帝迎香殿

甘露仙翁捧玉盃

願向煙霄承雨露

丹心一點為君開

Phiên âm:

Bộ vận hoạ chi

Ngọc hoa tiên ngạc vị thuỳ tài

Dẫn đắc thiên hương nhập diện lai

Vân ngoại phiêu phiêu hồng tử lạc

Nguyệt trung lãng lãng thuý căn bồi

Linh ba Vũ đế nghinh hương điện

Cam lộ Tiên ông phủng ngọc bôi

Nguyện hướng yên tiêu thừa vũ lộ

Đơn tâm nhất điểm vị quân khai.

Dịch nghĩa :

Theo vần hoạ lại

Cánh hoa trắng như ngọc, đài hoa đẹp như tiên, hỏi ai trồng?

Dẫn được hương trời vào trong mặt trăng

Bên ngoài đám mây bay, gió cuốn theo hạt hồng rụng,

Bên trong vừng trăng sáng, gốc xanh được bồi đắp

Vua Hán Vũ đế cho lập điện nghinh hương để đón Tiên Tây Vương mẫu vượt sóng linh từ biển Đông tới.

(Trước điện có tượng) Tiên ông bưng chén ngọc hứng móc ngọt từ trên trời rơi xuống (để vua uống với kim đơn cho sống lâu)

Nguyền hướng lên khoảng không có khó`i mây mà đón mưa móc

Lòng son một điểm, vì anh mà mở.

Dịch thơ:

Hoạ theo vần

Đài tiên cánh ngọc, hỏi ai trồng?

Dẫn được hương trời nhập nguyệt cung

Ngoài áng mây bay , hạt đỏ rụng

Trong vừng trăng sáng, gốc xanh vun

Ông tiên bưng chén chờ cam lộ

Vua Vũ tựa lầu ngóng thánh dung

Nguyền hướng trời cao cầu móc ngọt

Lòng son một điểm vị anh thông.

漫遊

清宵無事訂朋儔

穿屩相將汗漫遊

足櫪紅樓嬌態媚

手拋青果淡香浮

投桃自笑多情是

報李人能有意掊

曾記盈車交擲我

遺來一果重相酬

Phiên âm :

Mạn du

Thanh tiêu vô sự đính bằng trù

Xuyên cược tương tương hãn mạn du

Túc lịch hồng lâu kiều thái mị

Thủ phao thanh quả đạm hương phù

Đầu đào tự tiếu đa tình thị

Báo lý nhân năng hữu ý phầu?

Tằng ký doanh xa giao trịch ngã

Di lai nhất quả trọng tương thù.

Dịch nghĩa :

Dạo chơi đây đó

Đêm mát mẻ, rỗi việc, hẹn cùng bạn đồng trang lứa

Xỏ giày cùng nhau dạo chơi cho thoả, không gì ràng buộc

Chân dạo khắp lầu hồng, nơi có các cô gái dáng dấp xinh đẹp

Tay ném trái xanh có mùi thơm nhàn nhạt

Ném trái đào cho người, tự cười mình là kẻ nhiều tình cảm

Được người ném trả trái mận thì có ý gì chăng?1

Từng nhớ trái ném đầy xe ta2

Nhưng phải để lại một quả dành đáp người trọng thị mình.

Chú thích : 1. Thi Kinh: Đầu ngã dĩ đào, báo chi dĩ lý = Ném cho ta quả đào, ta biếu lại quả mận.

2. Đời Tấn có Phan Nhạc vừa đẹp trai vừa hay chữ. Mỗi lần Phan Nhạc ra đường thì đàn bà con gái vây quanh, lấy trái cây ném vào xe, chẳng mấy chốc mà xe đầy trái.

Dịch thơ :

Dạo chơi

Đêm thanh rỗi việc vui trang lứa

Xỏ dép kề vai dạo khắp đường

Chân trải hồng lâu cùng gái lịch

Tay tung thanh quả đượm hơi hương

Ném đào, cười tớ đa tình nhỉ

Trả mận, ngờ người hữu ý chăng?

Từng nhớ xe ta đầy trái ném

Nhưng dành một quả tặng người thương.

席中偶興

夜靜天光一望清

相將散步訪雲英

傾壺不少懷春意

對盞添多愛月情

勸有人供碩果勸

消愁與我吸長鯨

何當共淺瓊漿約

長醉香閨不願醒

少芝胡得合

Phiên âm :

Tịch trung ngẫu hứng

Dạ tĩnh thiên quang nhất vọng thanh

Tương tương tản bộ phỏng Vân Anh

Khuynh hồ bất thiểu hoài xuân ý

Đối trản thiêm đa ái nguyệt tình

Khuyến ẩm hữu nhân cung thạc quả

Tiêu sầu dữ ngã hấp trường kình

Hà đương cọng thiển Quỳnh tương ước

Trường tuý hương khuê bất nguyện tinh.

Thiếu chi Hồ Đắc Hiệp

Dịch nghĩa:

Trong tiệc chợt hứng

Đêm lặng trời trong, một mình hóng mát

Thong thả dạo tìm thăm nàng Vân Anh1

Uống đến nghiêng bầu mà rót thì rượu gợi chẳng ít ý nhớ tiếc tuổi xuân đã qua

Cùng người cụng ly thì tình cảm nghiêng nhiều về ý yêu thích vầng trăng.

Có người mang đến trái cây lớn2 làm thức nhắm mời ta uống thêm rượu

Để tiêu sầu, ta đã uống như cá voi lớn hút nước

Sao đương (uống nhiều) lại nhớ đến chút hẹn nhắp chén Quỳnh tương3?

Và muốn say mãi hương vị phòng khuê, chẳng muốn tỉnh.

Chú thích : 1. Vợ Bùi Hàng, sau thành tiên.

2. Theo nguyên chú là “Thanh trà quả”, ta gọi bưởi Thanh trà, đặc sản của xứ Huế.

3. Tên một thứ rượu tiên.

Dịch thơ :

Trong tiệc chợt hứng

Hóng mát mình ta, đêm lặng thanh

Thong dong tản bộ kiếm Vân Anh

Nghiêng bầu không ít hoài xuân ý

Cụng chén càng nhiều ái nguyệt tình

Khuyến tửu, người đem thêm thạc quả

Tiêu sầu, ta uống tợ trường kình

Sao đương bỗng nhớ Quỳnh tương hẹn

Say mãi hương khuê, tỉnh chẳng đành!

奉和

良宵恰值夏天清

攜手相將訪女英

風遞蘭香和麴味

月籠桃臉暢春情

豪吟對景思翻鶻

狂興令人欲誇鯨

迷景不應長使醉

勸君當作醉中醒

Phiên âm :

Phụng hoạ

Lương tiêu kháp trị hạ thiên thanh

Huề thủ tương tương phỏng Nữ Anh

Phong đệ lan hương hoà khúc vị

Nguyệt lung đào kiểm sướng xuân tình

Hào ngâm đối cảnh tư phiên cốt

Cuồng hứng linh nhân dục khoá kình

Mê cảnh bất ưng trường sử tuý

Khuyến quân đương tác tuý trung tinh.

Dịch nghĩa :

Kính hoạ

Đêm mát, lại đúng vào mùa hè trời trong vắt

Dắt tay nhau tìm thăm nàng Nữ Anh1

Gió mang tới mùi thơm hoa lan trộn lẫn mùi men rượu

Vầng trăng gồm cả hình dáng gò má mơn mởn của cô gái đẹp lẫn tình cảm tươi trẻ của tuổi xuân.

Đứng trước cảnh, hào hứng ngâm thơ lại nghĩ tới chim cưu lượn.2

Hứng như điên dại khiến người muốn cưỡi con cá kình3

Cảnh thì mê nhưng không muốn để mình say mãi

Mà muốn khuyên anh làm người tỉnh giữa những kẻ say.

Chú thích : 1. Vợ vua Thuấn, sau chết làm thần sông Tương.

2. Cốt cưu, còn gọi là ban cưu, thường bay lượn nhởn nhơ

3. Lý Bạch đời Đường tự xưng là “Hải thượng kỵ kình khách”. Thơ Lý Hiếu Quang: “Trích tiên bị tửu kỵ kình khứ = Trích tiên mang rượu cưỡi kình đi”.

Dịch thơ :

Bài hoạ

Đêm lành gặp tiết Hạ trời thanh

Tay dắt tay tìm thăm Nữ Anh

Gió thoảng lan hương hoà tửu vị

Trăng in đào kiểm lẫn xuân tình

Ngâm tràn xúc cảnh mơ vươn cánh

Hứng dại xui ai muốn cưỡi kình

Mê cảnh, chẳng ưng dài luý tuý

Người say, ta tỉnh – Dám khuyên anh.

Page updated

Google Sites

Report abuse