httt33

Thơ chữ Hán (Bài 26 - Bài 35)

HÀ TRÌ THI TẬP

THƠ CHỮ HÁN

tiếp

回休留柬

光祿寺少卿林增森作

馳逐名場十幾年

家山回首夢重圓

催耕勸稼饒真趣

嘯月栖霞適性天

駕馬縱然懷棧裡

鳴鴻奈已托雲籩

親朋惜別無多話

珍重留題一短篇

Phiên âm:

Hồi hưu lưu giản

Quang lộc tự thiếu khanh Lâm Tăng Sum tác

Trì trục danh trường thập kỷ niên

Gia sơn hồi thủ mộng trùng viên

Thôi canh khuyến giá nhiêu chân thú

Khiếu nguyệt thê hà thích tánh thiên

Giá mã túng nhiên hoài sạn lý

Minh hồng nại dĩ thác vân biên

Thân bằng tích biệt vô đa thoại

Trân trọng lưu đề nhất đoản thiên

Dịch nghĩa:

Viết để lại cho bạn bè lúc về hưu

Lâm Tăng Sum, hàm Quang lộc tự thiếu khanh làm 1

Theo đuổi công danh ở hoạn trường đã mười mấy năm

Ngoảnh về quê cũ mà hình ảnh thường hiện đầy trong mộng

Đôn đốc cày bừa, khuyến khích gieo trồng mới thật là những việc làm mang lại nhiều hứng thú;

Gọi trăng lên, ngăn ráng lại để ngâm vịnh cho thoả cái sở thích được trời phú bẩm.

Ngựa đã đóng vào xe rồi chợt nhớ con đường lát gỗ qua núi 2 rất khó đi mà ngại sao?

Chim hồng cất tiếng kêu há nại bay tới bờ mây?

Tiếc vì phải xa cách bạn thân nhưng cũng không thể nhiều lời

Chỉ trân trọng viết để lại một bài thơ ngắn.

Chú thích: 1 . Lâm Tăng Sum người xã Minh Hương, nay thuộc xã Phước Hoà, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Sinh năm 1869. Chân Tú tài đỗ Cử nhân khoa Quí Mão (1903). Quan chức đến Hồng Lô tự Thiếu khanh, phẩm tòng tứ (4 – 2) thì về hưu.

2. Sạn lý: Bên trong sạn đạo. Đất Thục xung quanh núi non, đường đi hiểm trở xưa người ta phải bắc cầu qua núi gọi là sạn đạo. Đây trỏ con đường qua đèo Hải Vân phía Nam kinh đô Huế, để về Bình Định.

Dịch thơ:

Về hưu, viết để lại cho bạn bè

Mười mấy năm trời vướng lợi danh

Quê xưa ngoảnh lại mộng nay thành

Ráng dồn nguyệt gọi, vui trời phú

Cày nhắc gieo khuyên, thú đất dành

Ngựa đóng chi nài đường gỗ hiểm

Hồng kêu há ngại khoảng mây xanh

Bạn bè từ biệt lời không lắm

Thơ ngắn lưu liên tỏ tấc thành.

奉和

薊北荊南近廿年

功名一路夢纔圓

宦程靜帖波濤海

卿署稠霑雨露天

秋想蓴纑歸恰好

閑來風月興無籩

州情宦旅雙難遣

貂續驪歌重一篇

Phiên âm :

Phụng hoa

Kế Bắc Kinh Nam cận trấp niên

Công danh nhất lộ mộng tài viên

Hoạn trình tĩnh thiếp ba đào hải

Khanh thự trù triêm vũ lộ thiên

Thu tưởng thuần lô qui kháp hảo

Nhàn lai phong nguyệt hứng vô biên

Châu tình hoạn lữ song nan khiển

Điêu tục ly ca trọng nhất thiên

Dịch nghĩa :

Kính hoạ

Làm quan trải Kế châu ở phía Bắc, Kinh châu ở phía Nam đã gần hai mươi năm 1

Một đường công danh vừa trọn vẹn như ao ước

Trên đường làm quan đã đi qua đều yên ổn như biển lặng sóng

Tại dinh quan khanh, mưa móc từ trời rơi xuống đầm đìa2

Khéo sao được về hưu vừa gặp tiết thu sang khiến nhớ canh rau thuần và gỏi cá vược3

Lúc rảnh rỗi, trăng và gió gợi hứng khôn cùng

(Tôi với ông có) tình người cùng tỉnh và cùng làm quan nơi đất khách; cả hai cái tình đó (khiến giờ chia tay) khó nguôi buồn

Trịnh trọng có một bài vụng về nối khúc ly ca4.

Chú thích: 1. Kế Châu ở phía Bắc Biện Kinh (nơi nhà Tống đóng đô), Kinh Châu ở phía Nam Biện Kinh, dùng ví với hai huyện ở phía bắc và nam kinh đô Huế nơi mà ông Lâm Tăng Sum từng làm tri huyện trước khi về Kinh làm Tự quan.

2. Ý nói từng chịu nhiều ân sủng của hoàng gia

3. Theo Tấn thư, đời Tấn có Trương Hàn ở Ngô quận làm quan tại Lạc Dương. Nhân một hôm gió thu bắt đầu thổi, Hàn nhớ canh rau rút và gỏi cá vược (Thuần canh lô khoái) ở quê nhà mà bỏ quan về.

4. Theo Thông chí, về đời Tấn có Triệu Vương Luân làm phản, chiếm được ngôi rồi thì phong cho bè đảng nhiều kẻ làm khanh làm tướng. Khi triều hội, bọn chúng đội mũ có gắn đuôi con điêu ngồi đầy triều. Thời nhân cho rằng bọn chúng tài bất xứng chức nên chế giễu rằng: “Điêu bất túc, cẩu vĩ tục = Đuôi điêu chẳng đủ thì lấy đuôi chó thế vào”, sau thành thành ngữ “Tục điêu” dùng với ý khiêm tốn rằng mình không xứng đáng tiếp nối việc làm của người trước. Truyện Kiều có câu: “Hư hèn lẽ cũng nối điêu” và ở đây “Điêu tục ly ca” đều dùng theo ý ấy.

Điêu: loài chuột to như con rái cá, đuôi to lông rậm dài hơn một tấc, sắc vàng và đen, sinh ở xứ rét, da nó làm áo mặc rất ấm nên rất quí báu (Thiều Chửu, Hán Việt Tự điển, Đuốc Tuệ xb, Hà Nội – 1942, tr. 642)

Ly ca: Tên khúc hát xưa dùng hát khi chia tay. Đây dùng ví với bài xướng của ông Sum.

Dịch thơ :

Bài hoạ

Hai chục năm hàm tới Thiếu khanh

Ước mơ vừa trọn nẻo công danh

Hoạn đồ yên ổn, ba đào lặng

Quan thự đầm đìa vũ lộ dành

Thu nhớ thuần lô hưu khéo kịp

Nhàn trông phong nguyệt hứng thêm sanh

Đồng hương đồng hoạn nguôi ngoai khó

Ca nối xin dâng vận tiễn hành.

春夜夢與斿

欄楯寒侵玉漏沉

思君無那夢中尋

琴敲月下撚新曲

酒對花前醒舊吟

屏嶺幾天春樹翠

捍江何處暮雲深

文曹剩喜於文地

及早歸鞍更盍簪

少芝胡得合

Phiên âm:

Xuân dạ mộng dữ du

Lan thuẫn hàn xâm ngọc lậu trầm

Tư quân vô ná mộng trung tầm

Cầm xao nguyệt hạ niên tân khúc

Tửu đối hoa tiền tỉnh cựu ngâm

Bình lãnh kỷ thiên xuân thọ thúy

Hãn giang hà xứ mộ vân thâm

Văn tào thặng hỷ ư văn địa

Cập tảo qui an cánh hạp trâm.

Thiếu chi Hồ Đắc Hiệp

Dịch nghĩa:

Đêm xuân mơ cùng đi chơi

Khí lạnh xâm nhập tràn qua lan can, qua then cửa (tiếng đồng hồ treo kêu tích tắc như tiếng) đồng hồ nước nhỏ giọt âm trầm.

Nhớ anh, tìm gặp trong giấc mơ ngắn ngủi.

Dưới trăng gảy khúc đàn mới.

Trước hoa cùng uống, ngâm bài cũ mà cả hai đều nhớ.

Cây xanh trên núi Ngự Bình đã trải mấy mùa xuân?

Tôi từ sông Thạch Hãn trông vào Nam chẳng biết anh ở nơi nào dưới đám mây dày đặc của buổi chiều*?

Bạn làng văn có thừa nỗi vui mừng vì có chỗ dùng văn

Tôi mong mình sớm quay ngựa về cho kịp nhóm họp.

Chú: Hồ Đắc Hiệp hiệu Thiếu Chi, bạn thân của ông Hà Trì. Chưa rõ tiểu sử. Theo nguyên chú thì ông Hiệp nằm mơ thấy mình đi chơi với bạn là Hà Trì, tỉnh dậy làm bài thơ này gửi đến Hà Trì.

* Núi Ngự Bình ở Huế, nơi ông Hà Trì đang ở. Thạch Hãn là sông lớn ở Quảng Trị, nơi ông Thiếu Chi đang ở.

Hai câu 5, 6 tác giả mượn ý thơ Đỗ Phủ đời Đường. Trong bài Xuân nhật hoài Lý Bạch, Đỗ có hai câu:

Vị bắc xuân thiên thọ

Giang đông nhật mộ vân

渭北春天樹

江東日暮雲

Cây xuân ngày Vị bắc

Mây chiều tối Giang đông

Sau thành điển “Xuân thọ mộ vân” để nói sự nhớ bạn.

Dịch thơ:

Đêm xuân mơ cùng đi chơi

Giọt rồng đều đặn, lạnh len song

Nhớ bạn tìm nhau một giấc nồng

Dưới nguyệt đàn ca tân chế tác

Trước hoa thơ rượu cựu tương thông

Non Bình cây thắm xuân bao trải

Sông Hãn mấy mờ xứ khó trông

Mừng lắm làng văn nay đắc dụng

Sớm về hội họp kịp như mong.

步韻和之

偶接佳音日未沉

知君千里夢相尋

詩傳芳稿宜新筆

句會梅花合浪吟

痲郡蹉跎緣事冗

皇州消息重情深

歸來正喜春猶早

紅粉香迎沛滿簪

Phiên âm:

Bộ vận hoạ chi

Ngẫu tiếp giai âm nhật vị trầm

Tri quân thiên lý mộng tương tầm

Thi truyền phương cảo nghi tân bút

Cú hội mai hoa hợp lãng ngâm

Ma quận tha đà duyên sự nhũng

Hoàng châu tiêu tức trọng tình thâm

Qui lai chánh hỉ xuân do tảo

Hồng phấn hương nghinh bái mãn trâm.

Dịch nghĩa :

Theo vần hoạ lại

Chợt tiếp được bài thơ có âm vận đẹp vào lúc ngày chưa tàn

Mới biết anh ở ngoài ngàn dặm đã tìm gặp tôi trong mơ

Hương thơ truyền qua bản thảo thơm phức, ngờ là thơ mới làm

Câu thơ nhắc tới bài thơ cũ vịnh mai mà tôi và anh đều nhớ, thích hợp cho ta ngâm tràn

Anh ở huyện Ma Linh1 bận vì công việc nhiều nên cái hẹn vào thăm tôi cứ lần lữa mãi.

Tôi ở châu Hoàng2 nhận được tin thì biết anh coi trọng tình bạn

Hy vọng anh trở về đúng vào dịp vui đầu xuân

Đón tiếp anh có khách hồng phấn hương đượm đầy trâm.

Chú thích: 1. Tên quận Chàm xưa, nay là tỉnh Quảng Trị

2. Châu Vua, nơi vua đóng đô, đây trỏ Huế.

Dịch thơ:

Bài hoạ theo vần

Tiếp được giai âm ngày chửa tắt

Biết anh ngàn dặm mộng tìm nhau

Thơ truyền phương cảo ngờ vừa viết

Ngâm nhắc mai hoa đã thuộc làu

Việc lắm, sa đà quên cựu ước

Tình thâm tin tức gửi Hoàng châu

Hãy về đúng dịp vui xuân mới

Người đón hương thơm đẫm mái đầu.

新月戲作寄女醫

嫦娥仙藥最靈奇

占得長生不老姿

可惜一輪天月上

每逢缺處未全醫

少芝胡得合

Phiên âm :

Tân nguyệt hý tác ký nữ y

Thường Nga tiên dược tối linh kỳ

Chiếm đắc trường sinh bất lão ti (tư)

Khả tích nhất luân thiên nguyệt thượng

Mỗi phùng khuyết xứ vị toàn y

Thiếu chi Hồ Đắc Hiệp

Dịch nghĩa:

Đầu tháng có trăng non, viết đùa gửi nữ y

Thuốc tiên của Thường Nga rất hay rất lạ

Giữ được dáng dấp trẻ mãi không già

Khá tiếc cho một vành trăng ở trên trời

Chỉ có khuyết mà chưa có phương thuốc chữa cho đầy đặn được.

Nguyên chú: Bà thầy thuốc tên Quít, bị bệnh đậu mùa nên rỗ mặt từ nhỏ.

Bổ chú: Thường Nga còn gọi là Hằng Nga. Theo Hoài Nam tử, Hậu Nghệ xin được thuốc của bà Tây Vương Mẫu, bị vợ là Hằng Nga lấy trộm rồi trốn lên cung trăng.

Dịch thơ :

Giễu nữ y

Hằng Nga chị có thuốc tiên hay

Bất lão trường sinh giữ khéo thay

Khá tiếc trăng kia còn chỗ khuyết

Thuốc đâu không chữa để trăng đầy?

答和

望穿缺處世間奇

堪羨騷翁大眼姿

二七鍊成丹桂後

十全大補月中醫

Phiên âm:

Đáp hoạ

Vọng xuyên khuyết xứ thế gian kỳ

Kham tiện tao ông đại nhãn ti (tư)

Nhị thất luyện thành đơn quế hậu

Thập toàn đại bổ nguyệt trung y.

Nữ y

Dịch nghĩa:

Bà thầy theo vần hoạ đáp lại

Thông thấu chỗ khuyết, đáng gọi là người kỳ lạ trên thế gian

Chỉ có ông là người tao nhã, có tầm nhìn rộng, mới làm được việc đó.

Sau ngày mồng bảy tháng bảy, quế đỏ luyện thành

Thì có đủ thuốc mà bổ thang Thập toàn đại bổ cho trăng thì đến giữa tháng trăng tròn đầy không còn chỗ khuyết nữa.

Dịch thơ :

Đáp hoạ

Chỉ có tao ông đại nhãn quan

Nhìn xuyên chỗ khuyết hơn thế gian

Chờ xong quế đỏ sau song thất

Giữa tháng cho trăng uống thập toàn

步韻和之

竊藥飛昇事正奇

廣寒歲月艷芳姿

虧盈自是長生術

不識神仙漫說醫

荷池

Phiên âm:

Bộ vận hoạ chi

Thiết dược phi thăng sự chánh kỳ

Quảng Hàn tuế nguyệt diễm phương ti (tư)

Khuy doanh tự thị trường sinh thuật

Bất thức thần tiên mạn thuyết y.

Hà Trì

Dịch nghĩa :

Theo vần hoạ lại

Trộm thuốc bay lên, việc thật lạ

Năm tháng ở trong cung lãnh lẽo mà giữ được dáng dấp đẹp đẽ thơm tho

Khuyết bổ cho đầy, tự cho là biết thuật sống lâu

Chẳng biết thần tiên không phí lời nói về phép làm thuốc.

Dịch thơ :

Bài hoạ theo vần

Trộm thuốc lên trăng, việc rất kỳ

Quảng Hàn năm tháng vẫn phương phi

Đầy vơi tự bảo trường sanh thuật

Chẳng biết thần tiên chán nói y !

示表弟

塊儡年來半已平

兩間位置一梅兄

別家煙爨稱僧宦

空紙鶯花訝再生

似與情痴香一辮

每隨意到筆雙莖

蹉跎莫厭名山寂

幾劫桑滄也鍊成

白梅潘玉環

Phiên âm:

Thị biểu đệ

Khối lỗi niên lai bán dĩ bình

Lưỡng gian vị trí nhất mai huynh

Biệt gia yên thoán xưng tăng hoạn

Không chỉ oanh hoa nhạ tái sinh

Tự dữ tình si hương nhất biện

Mỗi tùy ý đáo bút song hành

Ta đà mạc yếm danh sơn tịch

Kỷ kiếp tang thương dã luyện thành

Bạch Mai Phan Ngọc Hoàn

Dịch nghĩa:

Bảo em1

Thân bù nhìn đã yên ổn trải nửa đường đời

Anh Mai (của em cũng có được) một chỗ đứng giữa đất với trời

Về hội hoạ thì biệt riêng một phái xưng là Tăng hoạn2

(Vẫy bút trên) giấy còn bỏ trống thì chim oanh và hoa (hiện ra linh động ngỡ như) sống lại.

Ta mê vẽ như say mùi thơm của cả một bó hương

Mỗi khi cao hứng thì bút theo ý đón mà cất lên nhanh nhảu như sức của hai cây bút cùng vẽ một lúc.

Lần lữa tháng năm la cà nơi danh sơn vắng vẻ mà không chán

Trải bao kiếp tang thương biến đổi mới rèn luyện được nhân sinh quan như thế.

Chú thích :Phan Ngọc Hoàn người thôn Thượng Yên, huyện Phú Vang ,tỉnh Thừa Thiên. Sinh năm 1893. Đỗ Cử nhân cùng khoa với ông Hà Trì , Ất Mão (1915) đời Duy Tân. Cùng xuất sĩ một lần với ông Hà Trì, cả hai người vừa là bạn đỗ cùng khoa, bạn cùng làm quan và bạn thơ rượu.

Theo nguyên chú thì Bạch Mai Phan Ngọc Hoàn chẳng những thơ hay mà vẽ cũng đẹp.

1. Biểu đệ : Em con cô, con cậu, con dì

2. Tăng hoạn : chưa rõ.

Dịch thơ :

Bảo em

Trơ trơ tượng gỗ nửa đời người

Một chỗ anh Mai giữa đất trời

Tăng hoạn riêng nhà đường lối khác

Oanh hoa trên giấy ảnh hình tươi

Với tranh mê mẩn mùi hương bó

Gặp hứng vẽ vời sức bút đôi

Năm tháng la cà non chẳng chán

Biển dâu bao kiếp đúc nên rồi

步韻和之

自喜靈襟囿太平

晨昏家樂有賢兄

怡情山水琴中趣

得意雲煙筆下生

累報佳音魚遞札

多承厚澤露霑莖

此身自有天陶鑄

宦況風流福履成

Phiên âm :

Bộ vận hoạ chi

Tự hỷ linh khâm hựu thái bình

Thần hôn gia lạc hữu hiền huynh

Di tình sơn thủy cầm trung thú

Đắc ý vân yên bút hạ sinh

Luy báo giai âm ngư đệ trát

Đa thừa hậu trạch lộ triêm hành

Thử thân tự hữu thiên đào chú

Hoạn huống phong lưu phúc lý thành.

Dịch nghĩa:

Hoạ theo vần

Tự mừng tâm hồn mình được nhiều yên ổn lâu dài

Trong nhà suốt ngày được vui vẻ vì nhờ có anh hiền

Lòng thấy vui, trong cái thú gảy đàn đã gởi chí ở non cao, gởi tình theo dòng nước chảy;

Khi đắc ý, vẩy bút lên thì dưới bút hiện hình mây khói

Cá mangthư liên tiếp đến báo tin tốt *

Thừa hưởng phúc trạch dồi dào như cây ướt dầm sương móc

Thân này tự được trời nặn đúc

Phương chi làm quan thì được nhiều phong lưu và được nhiều phúc lộc.

Chú thích : * Ngư thư : 1. Xưa bì thư được xếp hình con cá. 2. Cá mang thư: Cổ thi: “Khách tòng viễn phương lai, di ngã song lý ngư, Hô đồng phanh lý ngư, Trung tàng xích tố thư = Khách từ phương xa đến, Tặng ta đôi lý ngư, Gặp trẻ mổ bụng cá, Trong có một tờ thư”

Dịch thơ:

Bài hoạ theo vần

Tâm hồn yên ổn đáng mừng thay

Vui vẻ nhờ anh được suốt ngày

Đàn địch tình hoà non với nước

Vẽ vời ý thích bút sanh mây

Giai âm tới tấp thư trong cá

Phúc trạch đầm đìa móc đẫm cây

Vốn được thân này trời nặn đúc

Quan thì nhàn nhã, lộc thì đầy.

遊夜偶興

春宵偶興漫尋春

乘興相將訪故人

詩搨風流談夜月

歸來清趣夢中頻

Phiên âm :

Du dạ ngẫu hứng

Xuân tiêu ngẫu hứng mạn tầm xuân

Thừa hứng tương tương phỏng cố nhân

Thi tháp phong lưu đàm dạ nguyệt

Qui lai thanh thú mộng trung tần

Dịch nghĩa:

Đêm đi chơi, chợt hứng thành thơ

Đêm xuân chợt hứng tìm xuân cho thoả thích

Nhân dịp đi chơi này, cùng bạn đến thăm cố nhân

Thong thả ngồi trên chiếc chõng của nhà thơ mà bàn luận dưới trăng

Được về hưu hưởng thú thanh nhàn là điều ta hằng mơ ước.

Nguyên chú: Đêm xuân cùng Thiếu Chi nhân hứng đến thăm Bạch Mai, chợt làm thành bài này.

Dịch thơ :

Đêm đi chơi chợt hứng thành thơ

Đêm xuân chợt hứng dạo tìm xuân

Cùng bạn hứng tìm thăm cố nhân

Trên chõng dưới trăng bàn bạc thú

Về hưu hưởng lạc ước bao lần.

Page updated

Google Sites

Report abuse