ZHR w Bydgoszczy

Wspominając rok 89 w harcerstwie trzeba sobie uświadomić sytuację, która istniała już wcześniej w latach 80-tych. Jak wiemy w latach 1980-81 na bazie zrywu solidarnościowego powstały Kręgi Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM). Taki krąg powstał również w Bydgoszczy z inicjatywy głównie instruktorów skupionych wokół 19 Pomorskiej Drużyny Harcerzy Lotniczej im. Żwirki i Wigury - szczepu prowadzonego przez hm Mariusza Dopierałę. Drużyna ta współpracowała z "19" krakowskimi i nadawała wówczas w Bydgoszczy ton tradycyjnemu harcerstwu. Wokół wspomnianego kręgu zgromadzili się instruktorzy również z innych środowisk. Podjęli oni próbę uzdrowienia sytuacji w harcerstwie, w tym zwłaszcza poprawienia poziomu pracy drużyn. Wprowadzony stan wojenny stłumił wszelkie niezależne inicjatywy: w 1982 roku nastąpiło samorozwiązanie większości KIHAM-ów, a wraz z nimi kręgu bydgoskiego. Istnienie tradycyjnego harcerstwa w Bydgoszczy nie zakończyło się jednak w roku 1982. Te środowiska, które w kręgu Małkowskiego funkcjonowały podjęły próbę doprowadzenia do tego, aby bydgoskim hufcem ZHP kierowały osoby, które są instruktorami harcerskimi, rozumieją harcerstwo, traktują je jako styl życia, a nie rodzaj pracy zarobkowej. Osoby te podchodziły poważnie do prawa harcerskiego czego symbolem była słynna 10 wyszyta na lilijkach instruktorskich mówiąca o tym, że wszystkie dziesięć, w tym również dziesiąty punkt prawa jest istotny. Próby te zakończyły się krótkotrwałym sukcesem. Została "przejęta" rada hufca, która wybrała nową komendę hufca składającą się właśnie z tych instruktorów rozumiejących harcerstwo. Niestety ówczesne władze partyjne zareagowały błyskawicznie. Skończyło się to rozwiązaniem wybranych demokratycznie i powołanych organów i wprowadzeniem komisarycznego zarządu w hufcu. Wielu instruktorów spotkały represje. Przykład może stanowić wcielenie do wojska hm. Piotra Grądziela lub przymusowy wyjazd z Bydgoszczy hm. Janusza Pruskiego. Paradoksalnie ta porażka scementował środowiska skupione wokół idei tradycyjnego harcerstwa. Mowa tu o takich drużynach jak 9 BWDH-y i 9 BWDH-ek, 10 BDH-y i 10 BDH-ek, 34 BDH-y, 68 BDH-y, 95 BDH-y., Funkcjonowały one w ramach niezależnego, "postkihamowskiego" harcerstwa, które dzisiaj jest nazywane Ruchem Harcerskim czy Ruchem Harcerskim Rzeczypospolitej. W ramach Ruchu zdobywano wprowadzane w całej Polsce sprawności np. BS 83, zdobywana podczas drugiej pielgrzymki Ojca św, Jana Pawła II do ojczyzny, sprawność poświęconą Grzesiakowi "Czarnemu". Andrzejowi i Oldze Makowskim, diamentową sprawność związaną z jubileuszem harcerstwa, BS 87 i wreszcie w 88 sprawność poświęconą "Ponuremu"- jednemu z wybitnych dowódców AK. W tym klimacie istnienia w wewnątrz ZHP, ale w sposób autonomiczny doszliśmy do roku 89, do przełomu związanego z obradami okrągłego stołu, w których instruktorzy RHR-u uczestniczyli, gdzie dyskusja na temat harcerstwa była obecna. Dyskusja ta była efektem dylematów, które przeżywali instruktorzy prowadzący normalną wychowawczą działalność ZHP, który niszczył przedwojenne harcerskie ideały służby Bogu i Polsce. Jednym ze skutków tych obrad była niekorzystna decyzja, w której ZHP zachował monopol na pracę metodą harcerską. Przekreślało to szanse na zalegalizowanie nowej organizacji harcerskiej i tym samym unormowanie kwestii moralnych i wychowawczych.

W tej atmosferze 12 lutego 1989 roku w kościele na Chłodnej w Warszawie spotkali się przedstawiciele prawie wszystkich nurtów niezależnego harcerstwa. Jednomyślnie określili oni czym się różnią od istniejącego ZHP i zdecydowali o utworzeniu własnej organizacji o nazwie Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. Hufiec ZHR-u powstał w Bydgoszczy w listopadzie 1990 roku (początkowo jako jednostka koedukacyjna), a od marca 1991 roku funkcjonował Bydgoski Hufiec Harcerek i Bydgoski Hufiec Harcerzy im. Jana Wierzejewskiego.

hm. Michał Butkiewicz