สังคมศึกษา ป.6

 1  ศาสนสถานและการปฏิบัติตนเมื่ออยู่ในศาสนสถาน

       ศาสนสถาน  คือ  สถานที่สำคัญที่เกี่ยวข้องกับศาสนา เป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมสำคัญทางศาสนา ศาสนิกชนของแต่ละศาสนาให้ความเคารพในศาสนสถานนั้น ดังนั้น ทุกคนจึงควรปฏิบัติตนอย่างเหมาะสมเมื่ออยู่ในศาสนสถานไม่ว่าจะเป็นของศาสนาใดก็ตาม

1.  ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสถานที่ต่างๆ ภายในวัด  ภายในวัดจะแบ่งเป็น 2 เขต ดังนี้ 

·   เขตพุทธาวาส  เป็นที่ตั้งของโบสถ์  วิหาร  สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูป และใช้เป็นที่ประกอบพิธีกรรม เช่น การสวดพระปาฏิโมกข์ อุปสมบท

·   เขตสังฆาวาส  เป็นที่ตั้งของกุฏิ ศาลาการเปรียญ โรงเรียนพระปริยัติธรรม หอระฆัง ใช้เป็นที่พักและปฏิบัติภารกิจส่วนตัวของพระภิกษุ สามเณร  และใช้ประกอบพิธี เช่น ตักบาตร  ฟังธรรม  ปฏิบัติธรรม

2.  การปฏิบัติตนที่เหมาะสมภายในวัด 

1) การแต่งกาย  เมื่อไปวัดควรแต่งกายสุภาพ สวมเสื้อผ้าหลวมๆ เพื่อสะดวกในการกราบไหว้  สตรีไม่ควรนุ่งกระโปรงสั้น หรือประดับตกแต่งมากเกินไป

2) การสำรวใจ  ขณะพระกำลังแสดงธรรมควรอยู่ในความสงบตั้งใจไม่คิดฟุ้งซ่าน

3) การสำรวมกายและวาจา  ไม่กระทำการที่เป็นการรบกวนการประกอบพิธีกรรมและรบกวนผู้อื่น เช่น พูดคุยเสียงดัง  ดื่มสุรา สูบบุหรี่

2  มารยาทของศาสนิกชน

1.  การถวายของแก่พระภิกษุ  เรียกว่าการประเคน โดยสิ่งของที่จะประเคนต้องไม่หนักเกินไป  นังห่างประมาณ 1 ศอก ผู้ชายประเคนได้เลย ผู้หญิงให้วางของบนผ้ารอง

2.  การปฏิบัติตนในขณะฟังธรรม  ต้องตั้งใจฟัง  อยู่ในความสงบ จิตมีสมาธิจดจ่ออยู่กับเรื่องที่พระแสดงธรรม ไม่ทำพฤติกรรมที่จะเป็นการรบกวนการแสดงธรรมและรบกวนผู้อื่น

3.  การปฏิบัติตนตามแนวทางของพุทธศาสนิกชนเพื่อประโยชน์ต่อศาสนา

1) การศึกษาหาความรู้  ทั้งทางโลกและทางธรรมเพื่อนำไปใช้ในการดำเนินชีวิต

2) การปฏิบัติตามหลักธรรม เช่น การปฏิบัติตามศีล 5 หรือหลักธรรมข้ออื่นๆที่เหมาะสม

3) การเผยแผ่ศาสนา  นำธรรมมะไปปฏิบัติเป็นตัวอย่างแก่คนอื่น อธิบายธรรมะให้ผู้อื่นเข้าใจยิ่งขึ้น และบริจาคทรัพย์ตามกำลังเพื่อบำรุงพระศาสนา

4) การปกป้องศาสนา  แจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องหากพบเห็นว่ามีการกระทำที่ทำให้พระศาสนาเกิดความเสียหาย  ให้ข่าวสารความเข้าใจที่ถูกต้องแก่ผู้ที่ยังมีความเข้าใจพระพุทธศาสนาไม่ถูกต้อง

3  พิธีกรรมสำคัญของพระพุทธศาสนา

1.  การอาราธนาศีล

การอารธนา คือ การกล่าวเชื้อเชิยให้พระสงฆ์ในพิธี ให้ศีล สวดพระปริตร หรือแสดงธรรม ซึ่งการกล่าวอาราธนา มี 3 กรณี ได้แก่  การอารธนาศีล 

การอาราธนาธรรม  การอาราธนาพระปริตร

·   คำกล่าวอาราธนาศีล

มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะสะหะ ปัญจะ สีลานิยาจามะ

ทุติยัมปิ มะยังภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะสะหะ ปัญจะ สีลานิยาจามะ

ตะติยัมปิ มะยังภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะสะหะ ปัญจะ สีลานิยาจามะ

·   คำกล่าวอาราธนาธรรม

พรหมมา  จะ โลกาธิปะตี  สะหัมปะตี 

กัตอัญชะลี  อันธิวรัง  อะยาจะถะ

สันตีธะ สัตตาป  ปะระชักขะ ชาติกา 

เทเสตุ  ธัมมัง  อุนะกัมปิมัง  ปะชัง ฯ ”

คำอาราธนาพระปริตร

วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา สัพพะทุกขะวินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา สัพพะภะยะวินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา สัพพะโรคะวินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง

2.  การบวช  เป็นศาสนพิธีที่เป็นพุทธบัญญัติ คือ พระพุทธเจ้าทรงวางกฎไว้ แบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ 

• การบรรพชา   หมายถึง การบวชเป็นสามเณร  ผู้บวชต้องมีอายุ 7 ปีขึ้นไป บวชแล้วต้องรักษาศีล 10 ข้อ

• การอุปสมบท  หมายถึง การบวชเป็นพระภิกษุ ผู้บวชต้องมีอายุ 20 ปี ขึ้นไป เมื่อบวชแล้วต้องรักษาศีล 227 ข้อ

3.  พิธีทอดผ้าป่า  เป็นการทอดผ้าบังสุกุลจีวรให้แก่พระภิกษุ  แต่เดิมผ้าบังสุกุลจีวร คือผ้าเปื้อนฝุ่นไม่มีเจ้าของ เป็นผ้าอยู่ตาม ป่าดง ป่าช้า พระสงฆ์จะนำมาเย็บต่อกัน แล้วย้อมน้ำฝาด ทำเป็นเครื่องนุ่งห่ม  การทอดกฐินสามารถทำได้ตลอดปี

4.  พิธีทอดกฐิน

5.  การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ  เป็นพิธี ประกาศตนว่าเป็นผู้ยอมรับนับถือพระพุทธศาสนา เป็นที่พึง ที่ยึดเหนี่ยวทางใจ

6.  ระเบียบพิธีในการทำบุญงานอวมงคล

7.  วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา

·   วันมาฆบูชา  เป็นวันที่ พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์

·   วันวิสาขบูชา  เป็นวันที่ ตรงกับวันประสูติ  ตรัสรู้ และปรินิพพาน

·   วันอัฐมีบูชา  เป็นวันถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ

·   วันอาสาฬหบูชา  เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา

·   วันธรรมสวนะ เป็นวันประชุมฟังธรรมประจำเดือน(วันพระ)

·   วันเข้าพรรษา เป็นวันที่พระสงฆ์เริ่มจำพรรษาอยู่ที่วัด

·   วันออกพรรษา เป็นวันสิ้นสุดการจำพรรษา

การปฏิบัติตนในวันสำคัญทางศาสนา

ในวันสำคัญทั่วไป ปฏิบัติตังนี้

1.  ทำบุญตักบาตร

2.  รักษาศีล

3.  นังสมาธิ

4.  สวดมนต์ระลึกถึงพระรัตนตรัย

5.  ฟังธรรมและสนทนาธรรม

6.  บำเพ็ญประโยชน์

ในวันสำคัญพิเศษ

เวียนเทียน  เฉพาะ วันมาฆบูชา  วิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา

วันเข้าพรรษา  หล่อเทียน และถวายผ้าอาบน้ำฝน

วันออกพรรษา  ตักบาตรเทโวโรหณะ

8.  ประโยชน์ของการเข้าร่วมพิธีในศาสนพิธี พิธีกรรม และวันสำคัญทางศาสนา

1.  ช่วยขัดเกลากิเลสในจิตใจให้เบาบางลง

2.  เกิดความสมัครสมานสามัคคี

3.  เป็นแบบอย่างที่ดีของพุทธศาสนิกชน

4.  เป็นการช่วยบำรุงศาสนาให้มั่นคง

5.  เกิดความสงบสุขในการดำเนินชีวิต