สังคมศึกษา ป.6

บทที่ 1

พระพุทธศาสนา

1.      ความสำคัญของพระพุทธศาสนา

พระพุทธศาสนาอยู่คู่สังคมไทยมายาวนาน คำสอนในพุทธศาสนาจึงมีอิทธิพลต่อการดำเนินชีวิตของคนไทยในหลายเรื่อง  พระพุทธศาสนาจึงมีความสำคัญต่อประเทศไทย ดังนี้

1)     พระพุทธศาสนาเป็นเอกลักษณ์ของชาติ  จากที่คนไทยนับถือพระพุทธศาสนามานานจึงได้มีการผสมผสานเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับพระพุทธศาสนา ไม่ว่าจะเป็น พิธีกรรมต่างๆ  กิจกรรททางสังคม  จะมีหลักทางพระพุทธศาสนาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย รวมถึงลักษณะนิสัยของคนไทย เช่น การมีความเมตตากรุณา เสียสละ ยิ้มง่าย การทักทายด้วยการไหว้ ฯลฯ ล้วนเป็นเอกลักษณ์ที่ต่างชาติรู้จัก

2)     พระพุทธศาสนาเป็นรากฐานและมรดกทางวัฒนธรรมไทย  วัฒนธรรมไทยล้วนได้รับอิทธิพลจากความเชื่อทางพุทธศาสนาและส่งผลถึงการแสดงออกด้านวัฒนธรรมต่างๆ  เช่น

2.1) สถาปัตยกรรม  ปติมากรรม  จิตรกรรม

·   สถาปัตยกรรม / การก่อสร้าง วัด โบสถ์ วิหาร

·   ปติมากรรม / ศิลปะการปั้นรูป แกะสลัก เช่น รอยพระพุทธบาท พระพุทธรูป

·   จิตรกรรม / ศิลปะการวาดเขียนภาพ

2.2) ประเพณี เช่น สงกรานต์ เข้าพรรษา ตักบาตร งานบุญต่างๆ

2.3) ภาษาและวรรณคดี วรรณคดีบางเรื่องมีเนื้อหาเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา เช่น มหาเวสสันดรชาดก ไตรภูมิพระร่วง วรรณคดีเหล่านี้เป็นหนังสือสอนศีลธรรม บาปบุญคุณโทษที่ได้รับความเชื่อมาจากพระพุทธศาสนา ที่สอนเรื่องบาปบุญคุณโทษซึ่งมีอิทธิพลต่อความเชื่อในสังคมไทย

3)     พระพุทธศาสนาเป็นศูนย์รวมจิตใจ  พระพุทธศาสนาเป็นศูนย์กลางในการอบรมสั่งสอนจริยธรรมในสังคมไทย มีวัดเป็นสถานที่ในการประกอบกิจกรรม พิธีกรรมทางศาสนาและความเชื่อ

4)     พระพุทธศาสนาเป็นหลักในการพัฒนาชาติไทย การพัฒนาชาติ ต้องอาศัยการพัฒนาด้านจิตใจควบคู่กับการพัฒนาด้านวัตถุ ซึ่งหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาช่วยให้การพัฒนาชาติไทยเป็นไปในทางที่ถูกต้อง เหมาะสม เช่น โอวาท 3  ที่สอนให้ ละเว้นความชั่ว ทำความดี  และทำใจให้บริสุทธิ์  เมื่อคนไทยปฏิบัติตาม ก็จะส่งผลให้เป็นคนดี มีศีลธรรม ก็จะทำให้การอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข ปฏิบัติตนไปในทางที่ดี เพื่อพัฒนาสังคมและประเทศชาติอย่างยั่งยืนต่อไป

2.      ประวัติพระพุทธศาสนา

ประวัติพระพุทธเจ้า แบ่งเป็น 3 ช่วงสำคัญ เพื่อให้เข้าใจง่าย ดังนี้

ประวัติพระพุทธเจ้า ประสูติ

พระพุทธเจ้ามีพระนามเดิมว่า “สิทธัตถะ” เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุทโธทนะและพระนางสิริมหามายา ประสูติในตระกูลกษัตริย์ ในวันศุกร์ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีจอ ก่อนพุทธศักราช 80 ปี ณ สวนลุมพินีวัน เมื่อประสูติแล้วทรงพระดำเนินได้ 7 ก้าว โดยมีดอกบัวรองรับ จากนั้นยกพระหัตถ์ขวา และกล่าววาจาขึ้นได้ทันที

หลังจากที่ประสูติได้เพียง 7 วัน พระราชมารดาก็เสด็จสวรรคต เมื่ออายุเพียง 8 พรรษาก็สามารถศึกษาศิลปวิทยาได้อย่างรวดเร็วและครบถ้วน

เมื่อพระชนมายุ 16 พรรษา พระองค์ได้อภิเษกสมรสกับพระนางพิมพา หรือพระนางพิมพายโสธารา จนเมื่อพระชนมายุ 29 พรรษา พระนางพิมพาได้ประสูติพระโอรส มีพระนามว่า “ราหุล”

ประวัติพระพุทธเจ้า ตรัสรู้

หลังจากที่พระองค์ได้ทรงเห็นคนเกิด แก่ เจ็บ ตาย และเกิดความเบื่อหน่ายจำเจกับในปราสาท ในกลางดึกคืนหนึ่งพระองค์ได้ตัดสินใจออกบวช โดยมีนายฉันนะและม้ากัณฑกะเดินทางร่วมกันไปยังแม่น้ำอโนมานที พระองค์นั่งบนพื้น ตัดผมด้วยพระขรรค์ และเปลี่ยนชุด ก่อนจะเดินทางไปยังแคว้นมคธ เพื่อแสวงหาหนทางพ้นทุกข์

ในช่วงแรกพระองค์ได้ศึกษาธรรมหลายรูปแบบ และบำเพ็ญทุกรกริยา ก่อนจะพบกับทางสายกลาง เรียกว่า “มัชฌิมาปฏิปทา” ซึ่งเป็นหนทางที่จะนำไปสู่การพ้นทุกข์ได้ เมื่อเวลารุ่งอรุณ ในวันเพ็ญเดือน 6 ปีระกา ขณะพระชนมายุ 35 พรรษา พระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ ณ ใต้ต้นศรีมหาโพธิ์ เมืองพาราณสีโดยพระธรรมที่ตรัสรู้คือ อริยสัจ 4 ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค

ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หรือวันอาสาฬหบูชา พระองค์เสด็จไปแสดงธรรมชื่อว่า “ธัมมะจักกัปปวัตสูตร” แก่ปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 ซึ่งพระอัญญาโกณฑัญญะเกิดความเลื่อมใสและขออุปสมบทเป็นพระสงฆ์องค์แรกในพุทธศาสนา

ประวัติพระพุทธเจ้า ปรินิพพาน

พระองค์แสดงธรรมให้กับสาวกและเผยแผ่พระศาสนา เป็นเวลา 45 พรรษา กระทั่งวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ขณะพระชนมายุ 80 พรรษา พระองค์ได้เสด็จดับขันธ์ปรินิพพานใต้ต้นสาละ ณ สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา แคว้นมัลละ และเป็นการเริ่มต้นพุทธศักราช

สังเวชนียสถานสำคัญ 4 แห่งของพุทธศาสนา